Polacy w obwodzie żytomierskim
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Narcyz_Witczak-Witaczy%C5%84ski_-_Uroczysta_msza_%C5%9Bwi%C4%99ta_w_katedrze_%C5%9Bw._Zofii_w_%C5%BBytomierzu%2C_z_udzia%C5%82em_Naczelnego_Wodza_J%C3%B3zefa_Pi%C5%82sudskiego_%28107-1066-2%29.jpg/250px-Narcyz_Witczak-Witaczy%C5%84ski_-_Uroczysta_msza_%C5%9Bwi%C4%99ta_w_katedrze_%C5%9Bw._Zofii_w_%C5%BBytomierzu%2C_z_udzia%C5%82em_Naczelnego_Wodza_J%C3%B3zefa_Pi%C5%82sudskiego_%28107-1066-2%29.jpg)
Polacy w obwodzie żytomierskim – na terenie obwodu żytomierskiego mieszka 49 tysięcy osób deklarujących narodowość polską (według spisu powszechnego z 2001 roku). Jest to największe skupisko polskiej mniejszości narodowej na Ukrainie. Polacy zamieszkują m.in. Żytomierz, Dołbysz, Nowogród Wołyński, Korosteń, Berdyczów i Emilczyn.
Obecność Polaków w tej części Ukrainy sięga czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kiedy to nastąpił rozwój polskiego osadnictwa (XVII wiek). Po II rozbiorze Polski Żytomierszczyzna stała się częścią Imperium Rosyjskiego prowadzącego politykę rusyfikacji i zwalczania polskości. Rosyjski spis ludności z 1897 roku wykazał ponad 65 tysięcy Polaków mieszkających na Żytomierszczyźnie. Po I wojnie światowej, wojnie domowej w Rosji i wojnie polsko-bolszewickiej Żytomierszczyzna znalazła się w granicach ZSRR. Początkowo władze sowieckie utworzyły Polski Rejon Narodowy im. Juliana Marchlewskiego z siedzibą w Dołbyszu jako próba stworzenia namiastki sowieckiej Polski, ale w latach 30. przystąpiły do bezwzględnej likwidacji polskości (Operacja polska NKWD).
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/%D0%A2%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%60%D1%8F%D1%82%D1%96_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B0_%D0%91%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE.jpg/250px-%D0%A2%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%60%D1%8F%D1%82%D1%96_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B0_%D0%91%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE.jpg)
Dopiero upadek ZSRR i powstanie niepodległej Ukrainy umożliwiły powstanie polskich organizacji i szkół. W Żytomierzu działają m.in.: szkoła sobotnio-niedzielna funkcjonująca przy Żytomierskim Obwodowym Związku Polaków na Ukrainie, szkoła wiedzy o Polsce działająca przy Zjednoczeniu Szlachty Polskiej oraz Dom Polski w Żytomierzu. Ukazuje się też polska prasa (m.in. Słowo Polskie, Głos Polonii). Miejscowi Polacy opiekują się starym cmentarzem polskim – jedną z najważniejszych polskich nekropolii na wschodzie. Ważną i znaną postacią wśród Polaków Żytomierszczyzny był Franciszek Brzezicki (zmarły w 2017 roku więzień niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i sowieckich łagrów). W 2019 roku odsłonięto tablicę pamiątkową[1].
Język polski obecny jest w życiu Kościoła rzymskokatolickiego (diecezji kijowsko-żytomierska) oraz nauczany w niektórych szkołach publicznych, jednak wiele dekad rusyfikacji i sowietyzacji, zwalczania Kościoła i wszelkich przejawów polskości oraz braku polskiej oświaty sprawiły, że niewielu żytomierskich Polaków posługuje się językiem polskim.
Źródła[edytuj | edytuj kod]
- Kamil Dwornik, Polacy wśród mniejszości narodowych współczesnej Ukrainy
- Olha Makarowa Polacy i język polski na Żytomierszczyźnie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tablica ku czci Franciszka Brzezickiego. kuriergalicyjski.com. [dostęp 2021-12-22]. (pol.).