Zwiahel
50°35′52″N 27°38′11″E/50,597778 27,636389
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Burmistrz |
Wołodymyr Zahrywy | ||||
| Powierzchnia |
26,67 km² | ||||
| Wysokość |
218 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
1811000000 | ||||
| Kod pocztowy |
od 11700 do 11709 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
AM | ||||
Położenie na mapie obwodu żytomierskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 50°35′52″N 27°38′11″E/50,597778 27,636389
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Ukraina
| |||||
Zwiahel[2] (ukr. Звягель; w latach 1795–1941 oraz 1944–2022 – Nowogród Wołyński, ukr. Новоград-Волинський) – miasto na Ukrainie, w obwodzie żytomierskim, stolica rejonu zwiahelskiego, nad rzeką Słucz.
W pierwszy weekend sierpnia co roku odbywa się święto miasta.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsza wzmianka o Zwiahlu jako o grodzie należącym do księstwa halicko-włodzimierskiego pochodzi z XIII wieku[3]. Za rządów Aleksandra Jagiellończyka miastem władał książę Andrzej Zwiahelski[3]. W 1507 król Zygmunt I Stary nadał Zwiahel Konstantemu Ostrogskiemu[3], który wzniósł tu zamek. Od 1566 miasto leżało w nowo utworzonym województwie wołyńskim. Po Ostrogskich właścicielami miasta byli Chodkiewiczowie, a następnie Lubomirscy (do 1796)[3]. Miasto zostało zajęte przez Imperium Rosyjskie w 1793 w II rozbiorze Polski. Pod panowaniem rosyjskim Zwiahel został przemianowany na Nowogród Wołyński i był siedzibą powiatu nowogródzkiego w guberni wołyńskiej.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej w kwietniu 1920 miasto zostało zajęte przez Wojsko Polskie, które zostały wyparte 27 czerwca 1920 przez kontrofensywę Armii Czerwonej. Zgodnie z ustaleniami ryskiego traktatu pokojowego miasto wraz ze wschodnimi krańcami Wołynia znalazło się w granicach Ukraińskiej SRR, od grudnia 1922 republiki związkowej ZSRR. Po ataku III Rzeszy na ZSRR od 7 lipca 1941 do 3 stycznia 1944 Nowogród Wołyński był okupowany przez wojska niemieckie i wszedł w skład Komisariatu Rzeszy Ukraina, okupanci przywrócili historyczną nazwę miasta - Zwiahel. 3 stycznia 1944 roku został odbity przez Armię Czerwoną. Miasto zostało zniszczone w wyniku działań wojennych.
Od 1991 miasto rejonowe niepodległej Ukrainy.
16 czerwca 2022 roku, w trakcie inwazji Rosji na Ukrainę, rada miasta opowiedziała się za powrotem do nazwy historycznej Zwiahel[4]. Zmiana weszła w życie 16 listopada tegoż roku[5].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- zamek Ostrogskich, Chodkiewiczów i Lubomirskich[6]
- dzwon, który informował o wpłynięciu do miasta statku oraz o tym, że będzie od niego pobierane cło, współcześnie główna atrakcja turystyczna. Dzwon znajduje się obok resztek twierdzy.
- pałac
- dworzec kolejowy
Pozostałości zamku
Pałac
Dworzec kolejowy
Ludność[edytuj | edytuj kod]
Liczba ludności
| 1897 | 1959 | 1979 | 1989 | 2001 | 2016 |
|---|---|---|---|---|---|
| 16 904 | 27 580 | 48 544 | 55 238 | 56 259 | 56 155 |
Podział ludności wg języka ojczystego (2001)
| ukraiński | rosyjski |
|---|---|
| 89,37% | 10,01% |
Urodzeni w mieście[edytuj | edytuj kod]
- Łesia Ukrainka – ukraińska poetka; w mieście znajduje się jej muzeum
- Jelena Jakowlewa – rosyjska aktorka
- Jan Olechowski – polski poeta i dziennikarz
- Wałerij Załużny – ukraiński dowódca wojskowy, naczelny dowódca w wojnie rosyjsko-ukraińskiej
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Łomża- Bełchatów[7]
Rzeżyca
Surami
Dolina
Rohaczów
Suomussalmi
Kursk (21 lipca 2016 członkowie Rady Miasta Nowogrodu Wołyńskiego podjęli decyzję o zakończeniu partnerstwa)[8]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 квiтня 2018 року // Головне управління статистики у Житомирській області
- ↑ Polski egzonim przyjęty na 125. posiedzeniu KSNG.
- ↑ a b c d ::Zwiahel :: Rzecz-pospolita.com :: RZECZPOSPOLITA WIRTUALNA ::Zwiahel, rzecz-pospolita.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2005-10-25].
- ↑ Ołena Słobodeniuk: Новоград-Волинський перейменували на Звягель — депутати повернули історичну назву міста. suspilne.media, 2022-06-16. [dostęp 2023-01-26]. (ukr.).
- ↑ Проект Постанови про перейменування міста Новоград-Волинський Новоград-Волинського району Житомирської області. itd.rada.gov.ua, 2022-11-16. [dostęp 2022-11-16]. (ukr.).
- ↑ Zwiahel - Nowogród Wołyński. [dostęp 2013-09-17].
- ↑ REDAKCJA, Nowograd Wołyński - Ukraina, belchatow.pl [dostęp 2018-03-27] (pol.).
- ↑ Про припинення дії угоди між містом Курськ Курської області (Російська Федерація) та містом Новоград-Волинський Житомирської області (Україна) про дружбу і співробітництво.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VII, Warszawa, 1880–1902, s. 248.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nowogród Wołyński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 248.
- Zamek w Nowogrodzie Wołyńskim
- Gazetteer
