Popieliczka

Popieliczka
	Glirulus
	O. Thomas, 1906
	Okres istnienia: oligocen–obecnie
	; Przedstawiciele rodzaju – grupa popieliczek japońskich (G. japonicus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	wiewiórkokształtne
Rodzina	popielicowate
Podrodzina	popielice
Rodzaj	popieliczka
	Typ nomenklatoryczny
	Myoxus javanicus Schinz, 1845
Synonimy
	Amphidyromys F. Heller, 1936;
	Amphidyromys F. Heller, 1936;
Gatunki
	7 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	7 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Popieliczka^[3] (Glirulus) – rodzaj ssaków z podrodziny popielic (Glirinae) w obrębie rodziny popielicowatych (Gliridae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Obecnie zasięg rodzaju ogranicza się do Wysp Japońskich^[4]. Gryzonie z tego rodzaju były w przeszłości znacznie szerzej rozpowszechnione. We wczesnym miocenie, pliocenie i plejstocenie żyły w Europie i Azji Mniejszej, a w Sinciangu w Chinach znaleziono jeszcze starsze zęby trzonowe gryzoni przypisanych do tego rodzaju, z późnego oligocenu^[5].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 66–93 mm, długość ogona 38–59 mm; masa ciała 14–45 g^[6]^[7].

Wymarły gatunek popieliczki Glirulus lissiensis, żyjący w miocenie na terenach dzisiejszej Francji, prawdopodobnie był zdolny do lotu ślizgowego^[5]^[8].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1906 roku angielski zoolog Oldfield Thomas na łamach Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Na gatunek typowy Thomas wyznaczył (oznaczenie monotypowe) popieliczkę japońską (G. japonicus).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Glirulus: rodzaj Glis Brisson, 1762 (popielica); łac. przyrostek zdrabniający -ulus^[9].
Amphidyromys: gr. αμφι amphi ‘dookoła’^[10]; rodzaj Dyromus O. Thomas, 1907 (koszatka). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Amphidyromys pusillus F. Heller, 1936.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

W 1906 roku O. Thomas utworzył ten rodzaj, zauważając różnice dzielące popieliczkę japońską od popielicy szarej (Glis glis), z którą była uprzednio umieszczana w jednym rodzaju^[5]^[1]. Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^[11]^[7]^[4]^[3]:

Glirulus japonicus (Schinz, 1845) – popieliczka japońska

Opisano również gatunki wymarłe:

Glirulus daamsi De Bruijn, Van den Hoek Ostende, Kristkoiz-Boon, Rummel, Theocharopoulos & Ünay-Bayraktar, 2003^[12] (Turcja; miocen)
Glirulus diremptus Mayr, 1979^[13] (Niemcy; miocen)
Glirulus ekremi Ünay-Bayraktar, 1994^[14] (Turcja; miocen)
Glirulus lissiensis Hugueney & Mein, 1965^[15] (Francja; miocen)
Glirulus minor Wu Wenyu, 1993^[16] (Niemcy; miocen)
Glirulus pusillus (F. Heller, 1936)^[2] (Niemcy; pliocen).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c O. Thomas. 3. The Duke of Bedford’s Zoological Exploration in Eastern Asia – I. List of Mammals obtained by Mr. M. P. Anderson in Japan. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1905 (2), s. 347, 1906. (ang.).
↑ ^a ^b F. Heller. Eine oberpliozäne Wirbeltierfauna aus Rheinhessen. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. 76, s. 125, 1936. (niem.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 265. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 628. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Glirulus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-12-25].
↑ M.E. Holden-Musser, R. Juškaitis & G. Musser: Family Gliridae (Dormice). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 879. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 403. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Pierre Mein, Jean-Paul Romaggi. Un gliridé (mammalia, rodentia)planeur dans le miocène supérieur de l'ardèche: Une adaptation non retrouvée dans la nature actuelle / A flying glirid (mammalia rodentia) in the upper miocene of ardeche: An unknown adaptation in the recent fauna. „Geobios”. 24 (suplement 1), s. 45–50, 1991. DOI: 10.1016/S0016-6995(66)80008-6.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 275.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 16.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).
↑ H. de Bruijn, L.W. van den Hoek Ostende, E. Kristkoiz-Boon, M. Rummel, C. Theocharopoulos & E. Ünay-Bayraktar. Rodents, lagomorphs and insectivores, from the middle Miocene hominioid locality of Çandır (Turkey). „Courier Forschungsinstitut Senckenberg”. 240, s. 56, 2003. (ang.).
↑ H.H. Mayr H.H., Gebissmorphologische Untersuchungen an miozanen Gliriden (Mammalia, Rodentia) Suddeutschlands, [w:] Thesis, München: Ludwig-Maximilians-Universität München, 1979, s. 1–420 (niem.).
↑ E. Ünay-Bayraktar. Early Miocene rodent faunas from the eastern Mediterranean area. Part IV. The Gliridae. „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. Series B. 97 (4), s. 445–490, 1994. (ang.).
↑ M. Hugueney & P. Mein. Lagomorphes et Rongeurs du Néogène de Lissieu (Rhône). „Travaux du Laboratoire de Géologie de la Faculté des Sciences de Lyon”. 12, s. 117, 1965. (fr.).
↑ W.-y. Wu. Neue Gliridae (Rodentia, Mammalia) aus untermiozänen (orleanischen) Spaltenfüllungen Süddeutschlands. „Documenta naturae”. 81, s. 120, 1993. (niem.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[tho-1] O. Thomas. 3. The Duke of Bedford’s Zoological Exploration in Eastern Asia – I. List of Mammals obtained by Mr. M. P. Anderson in Japan. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1905 (2), s. 347, 1906. (ang.).

[hel-2] F. Heller. Eine oberpliozäne Wirbeltierfauna aus Rheinhessen. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. 76, s. 125, 1936. (niem.).

[miiz-3] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 265. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-4] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 628. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[MSW3-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Glirulus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-12-25].

[hmw-6] M.E. Holden-Musser, R. Juškaitis & G. Musser: Family Gliridae (Dormice). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 879. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[amw-7] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 403. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[MeinRomaggi1991-8] Pierre Mein, Jean-Paul Romaggi. Un gliridé (mammalia, rodentia)planeur dans le miocène supérieur de l'ardèche: Une adaptation non retrouvée dans la nature actuelle / A flying glirid (mammalia rodentia) in the upper miocene of ardeche: An unknown adaptation in the recent fauna. „Geobios”. 24 (suplement 1), s. 45–50, 1991. DOI: 10.1016/S0016-6995(66)80008-6.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=315_275]-9] Jaeger 1959 ↓, s. 275.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=56_16]-10] Jaeger 1959 ↓, s. 16.

[mdd-11] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-21]. (ang.).

[bru&inni-12] H. de Bruijn, L.W. van den Hoek Ostende, E. Kristkoiz-Boon, M. Rummel, C. Theocharopoulos & E. Ünay-Bayraktar. Rodents, lagomorphs and insectivores, from the middle Miocene hominioid locality of Çandır (Turkey). „Courier Forschungsinstitut Senckenberg”. 240, s. 56, 2003. (ang.).

[mayr-13] H.H. Mayr H.H., Gebissmorphologische Untersuchungen an miozanen Gliriden (Mammalia, Rodentia) Suddeutschlands, [w:] Thesis, München: Ludwig-Maximilians-Universität München, 1979, s. 1–420 (niem.).

[bay-14] E. Ünay-Bayraktar. Early Miocene rodent faunas from the eastern Mediterranean area. Part IV. The Gliridae. „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. Series B. 97 (4), s. 445–490, 1994. (ang.).

[hug&mein-15] M. Hugueney & P. Mein. Lagomorphes et Rongeurs du Néogène de Lissieu (Rhône). „Travaux du Laboratoire de Géologie de la Faculté des Sciences de Lyon”. 12, s. 117, 1965. (fr.).

[wu-16] W.-y. Wu. Neue Gliridae (Rodentia, Mammalia) aus untermiozänen (orleanischen) Spaltenfüllungen Süddeutschlands. „Documenta naturae”. 81, s. 120, 1993. (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]