Postrzałka kafryjska

Postrzałka kafryjska
	Pedetes capensis
	(Forster, 1778)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	wiewiórolotkowe
Rodzina	postrzałkowate
Rodzaj	postrzałka
Gatunek	postrzałka kafryjska
Synonimy
	Yerbua capensis Forster, 1778; Mus cafer Pallas, 1778; Pedetes typicus A. Smith, 1834; Pedetes cafer orangiae Wroughton, 1907; Pedetes cafer salinae Wroughton, 1907; Pedetes angolae Hinton, 1920; Pedetes caffer damarensis Roberts, 1926; Pedetes caffer fouriei Roberts, 1938; Pedetes cafer albaniensis Roberts, 1946;
	Yerbua capensis Forster, 1778; Mus cafer Pallas, 1778; Pedetes typicus A. Smith, 1834; Pedetes cafer orangiae Wroughton, 1907; Pedetes cafer salinae Wroughton, 1907; Pedetes angolae Hinton, 1920; Pedetes caffer damarensis Roberts, 1926; Pedetes caffer fouriei Roberts, 1938; Pedetes cafer albaniensis Roberts, 1946;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Postrzałka kafryjska – zasięg.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Postrzałka kafryjska^[12], postrzałka^[13] (Pedetes capensis) – gatunek ssaka z rodziny postrzałkowatych (Pedetidae). Postrzałki kafryjskie występują na piaszczystych, trawiastych równinach wschodniej i południowej Afryki.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Postrzałka kafryjska jest szeroko rozpowszechniona w południowej Afryce, w środkowej i południowej Angoli, południowej Demokratycznej Republice Konga, zachodniej Zambii, Namibii (z wyjątkiem pustyni Namib), Botswanie, Zimbabwe (z wyjątkiem północnej części), południowym Mozambiku i znacznej części Południowej Afryki (z wyjątkiem większości Prowincji Przylądkowej Zachodniej, Mpumalangi i KwaZulu-Natal)^[14].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1778 roku niemiecki przyrodnik Johann Reinhold Forster nadając mu nazwę Yerbua capensis^[2]. Holotyp pochodził z obszaru blisko Stellenbosch, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej, w Południowej Afryce^[15].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[14].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Pedetes: gr. πηδητης pēdētēs „skoczek”, od πηδαω pedaō „skakać”^[16].
capensis: Przylądek Dobrej Nadziei (ang. Cape of Good Hope), Południowa Afryka^[17].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 336–457 mm, długość ogona 390–485 mm; masa ciała 2,5–3,5 kg^[18]. Posiada długi, puszysty ogon swoich rozmiarów oraz kilkucentymetrowe uszy^[19]. Wyglądem ciała przypominają małe kangury, gdyż posiadają krótkie kończyny przednie i długie kończyny tylne. Charakterystyczny jest ich sposób poruszania się – jest to seria podskoków na obu stopach. Jednym skokiem mogą pokonać odległość nawet trzech metrów. Wzór zębowy: I ${\tfrac {1}{1}}$ C ${\tfrac {0}{0}}$ P ${\tfrac {1}{1}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ (x2) = 20^[18].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Odżywianie[edytuj | edytuj kod]

Postrzałki odżywiają się głównie zbożami. Są jednak przystosowane do jedzenia małych owadów^[19].

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Postrzałki kafryjskie są aktywne w nocy, większość czasu spędzając na zjadaniu traw. Żerują generalnie w okolicy nor, szczególnie podczas jasnych, księżycowych nocy, gdyż wtedy są najbardziej widoczne i narażone na atak ze strony drapieżników. W norach żyją samotnie, dzieląc się nimi jedynie ze swoim potomstwem, żerują natomiast w małych grupkach, przypuszczalnie po to, żeby się wzajemnie ostrzegać w przypadku nadchodzącego niebezpieczeństwa.

Postrzałki kafryjskie żyją w płytkich norach, które wygrzebują w piaszczystej glebie do głębokości 80 centymetrów, korytarze pod ziemią mogą mieć długość do 45 metrów. W przeciwieństwie do innych swoich krewniaków kopiących nory, postrzałki nie mają specjalnych komór gniazdowych. Nory są za to wyposażone w dużą liczbę otworów wyjściowych i korytarzy ewakuacyjnych, służących postrzałkom prawdopodobnie jako drogi ucieczki przed wężami i mangustami – zwierzętami, które na nie polują.

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Kojarzenie się par rozrodczych ma miejsce cały rok, samice mogą rodzić trzy razy w roku, tylko jedno młode za każdym razem. Młode rodzi się owłosione, ma masę ciała około 300 g (dorosła postrzałka waży 3–4 kg), od razu widzi i jest natychmiast aktywne. Przebywa ono w norze do dwóch miesięcy pijąc mleko matki, potem zaczyna wychodzić na powierzchnię i zjadać pokarm roślinny.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Pedetes capensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b J.R. Forster. Beskrifning på Djuret Yerbua Capensis, med Anmảrkningar (*) om Genus Yerbuæ. „Kunglika Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. 39 (Fỏr år 1778), s. 109, 1778. (szw.).
↑ P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 87. (łac.).
↑ A. Smith. African Zoology. „South African quarterly journal”. 2, s. 169, 1834. (ang.).
↑ ^a ^b R.Ch. Wroughton. On three new mammals from South Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 20, s. 32, 1907. (ang.).
↑ M.A.C. Hinton. The species of Pedetes inhabiting Angola. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 6, s. 102, 1920. (ang.).
↑ A. Roberts. Some new S. African mammals and some changes in nomenclature. „Annals of the Transvaal Museum”. 11 (4), s. 261, 1926. (ang.).
↑ A. Roberts. Descriptions of new forms of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 19 (2), s. 242, 1938. (ang.).
↑ A. Roberts. Descriptions of numerous new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 20 (4), s. 313, 1946. (ang.).
↑ M.F.M.F. Child M.F.M.F., Pedetes capensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-21] (ang.).
↑ IUCN (International Union for Conservation of Nature) 2008. Pedetes capensis. In: IUCN 2015. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2015.2. http://www.iucnredlist.org. Downloaded on 14 July 2015.
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 285. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 314. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pedetes capensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-21].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 518, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ ^a ^b R. López-Antoñanzas: Family Pedetidae (Spring Hares). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 286–287. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ ^a ^b AdriaA. Jackson AdriaA., Pedetes capensis (South African spring hare) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2020-06-16] (ang.).

[itis-1] Pedetes capensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Forster-2] J.R. Forster. Beskrifning på Djuret Yerbua Capensis, med Anmảrkningar (*) om Genus Yerbuæ. „Kunglika Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. 39 (Fỏr år 1778), s. 109, 1778. (szw.).

[Pallas-3] P.S. Pallas: Novae species quadrupedum e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 87. (łac.).

[Smith-4] A. Smith. African Zoology. „South African quarterly journal”. 2, s. 169, 1834. (ang.).

[Wroughton-5] R.Ch. Wroughton. On three new mammals from South Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 20, s. 32, 1907. (ang.).

[Hinton-6] M.A.C. Hinton. The species of Pedetes inhabiting Angola. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 6, s. 102, 1920. (ang.).

[Roberts1926-7] A. Roberts. Some new S. African mammals and some changes in nomenclature. „Annals of the Transvaal Museum”. 11 (4), s. 261, 1926. (ang.).

[Roberts1938-8] A. Roberts. Descriptions of new forms of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 19 (2), s. 242, 1938. (ang.).

[Roberts1946-9] A. Roberts. Descriptions of numerous new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 20 (4), s. 313, 1946. (ang.).

[iucn-10] M.F.M.F. Child M.F.M.F., Pedetes capensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-10-21] (ang.).

[IUCN_map-11] IUCN (International Union for Conservation of Nature) 2008. Pedetes capensis. In: IUCN 2015. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2015.2. http://www.iucnredlist.org. Downloaded on 14 July 2015.

[Cichocki&inni-12] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 285. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[kracz-13] Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 314. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Pedetes capensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-10-21].

[Palmer-16] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 518, 1904. (ang.).

[Jobling-17] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[López-Antoñanzas-18] R. López-Antoñanzas: Family Pedetidae (Spring Hares). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 286–287. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[:0-19] AdriaA. Jackson AdriaA., Pedetes capensis (South African spring hare) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2020-06-16] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]