Rada Główna Opiekuńcza (1940–1945)

Rada Główna Opiekuńcza (RGO) – polska organizacja charytatywna działająca podczas II wojny światowej, nawiązująca nazwą i formami działalności do istniejącej w latach 1916–1921 organizacji pod tą samą nazwą.

RGO działała za zgodą władz okupacyjnych w czasie II wojny światowej – od lutego 1940, kiedy Adam Ronikier za zgodą gubernatora Hansa Franka wznowił jej działalność z centralą w Krakowie, do stycznia 1945. Radę w jej działalności wspierał abp Adam Stefan Sapieha. Z pomocy RGO korzystało wówczas ok. 700–900 tys. osób rocznie. Następcą Ronikiera na stanowisku prezesa RGO był od października 1943 do 1944 Konstanty Tchorznicki^[1].

Z tym tematem związana jest kategoria: Członkowie Rady Głównej Opiekuńczej 1939–1945.

Formy działalności

sierocińce
punkty pomocy medycznej
kuchnie ludowe dla ubogich (w 1942 ponad 1700 dla prawie 300 tys. osób)
kursy zawodowe i warsztaty rzemieślnicze
zapomogi pieniężne
rozdawanie odzieży, obuwia, żywności (tzw. suchy prowiant, tam gdzie nie było punktów dożywiania)
wysyłka paczek dla jeńców wojennych i więźniów
pomoc w rozlokowaniu na terenie Generalnego Gubernatorstwa Polaków wysiedlanych z terenów polskich włączonych do Rzeszy (głównie Wielkopolski i Pomorza)
pomoc dla wysiedlonych mieszkańców Zamojszczyzny, uchodźców z Wołynia
improwizowane szpitale dla ludności polskiej w czasie epidemii ospy i w czasie powstania warszawskiego, a także po jego upadku
pomoc dla mieszkańców Warszawy podczas powstania i po wypędzeniu z miasta

Źródła finansowania

RGO uzyskiwała środki (finansowe oraz w naturze) na prowadzenie działalności:

od władz okupacyjnych,
z pomocy zagranicznej, głównie od rządu USA
z tajnych dotacji rządu RP na uchodźstwie
z ofiarności społeczeństwa (tzw. zbiórki, zsypki, deklaracje stałe)

RGO współpracowała ze Szwajcarskim Czerwonym Krzyżem.

Pracowało w niej, z reguły bez wynagrodzenia, ok. 15 tys. osób, m.in. Karolina Lanckorońska.

Struktura terenowa

RGO tworzyła agendy terenowe w powiatach i miastach wydzielonych, początkowo pod nazwą rad opiekuńczych powiatowych i miejskich, a od lipca 1941 z polecenia niemieckiego – polskich komitetów opiekuńczych, w skrócie PolKO^[2].

Działalność RGO w Warszawie

PolKO Warszawa-Miasto i PolKO Warszawa-Powiat zostały powołane w październiku 1940. PolKO Warszawa-Miasto wykonywał niekiedy więcej niż 50 procent całej opieki społecznej świadczonej przez RGO. Przewodniczącym tego PolKO był przez cały czas Janusz Machnicki, jego zastępcą Stanisław Wachowiak. PolKO Warszawa-Miasto dzielił się na 12 okręgów opiekuńczych z wieloosobowym aparatem wykonawczym każdy, obwody odpowiadające dzielnicom policyjnym i rejony odpowiadające komisariatom, dysponował też opiekunami blokowymi i domowymi.

Wybuch powstania warszawskiego w sierpniu 1944 odciął PolKO Warszawa-Miasto i PolKO Warszawa-Powiat od centrali RGO w Krakowie (w pałacu Pusłowskich), a sam PolKo Warszawa-Powiat także od jego delegatur. Dla części pracowników stało się też niemożliwe dotarcie do miejsc pracy, co doprowadziło do dezorganizacji PolKO. Pracownicy RGO od początku powstania angażowali się w różne formy pomocy społecznej, z naciskiem na uruchamianie dawnych placówek komitetu. W drugiej dekadzie sierpnia PolKO Warszawa-Miasto wznowił działalność i prowadził ją do końca powstania pod nazwą Rada Główna Opiekuńcza – Zarząd na m.st. Warszawę. Natomiast PolKO Warszawa-Powiat został reaktywowany 15 września z siedzibą w Pruszkowie^[3].

Działalność RGO w Krakowie

Ważnym działaczem Rady w Krakowie był prof. Władysław Wolter, były dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego i więzień obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen^[4].

Przypisy

↑ Paweł Szapiro: Rada Główna Opiekuńcza (RGO). jhi.pl. [dostęp 2016-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-11)].
↑ B. Kroll, Rada Główna Opiekuńcza 1939-1945, Warszawa 1985, s. 77
↑ B. Kroll, Rada Główna Opiekuńcza 1939-1945, Warszawa 1985, s. 77-89
↑ Informacja w biogramie prof. Władysława Woltera na witrynie Dzieje Krakowa (dostęp: 29 lipca 2014 r.).. [dostęp 2014-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 sierpnia 2014)].

Bibliografia

Bogdan Kroll, Rada Główna Opiekuńcza 1939–1945, Warszawa 1985, wyd. Książka i Wiedza, ISBN 83-05-11404-X

[1] Paweł Szapiro: Rada Główna Opiekuńcza (RGO). jhi.pl. [dostęp 2016-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-11)].

[2] B. Kroll, Rada Główna Opiekuńcza 1939-1945, Warszawa 1985, s. 77

[3] B. Kroll, Rada Główna Opiekuńcza 1939-1945, Warszawa 1985, s. 77-89

[4] Informacja w biogramie prof. Władysława Woltera na witrynie Dzieje Krakowa (dostęp: 29 lipca 2014 r.).. [dostęp 2014-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 sierpnia 2014)].

[1]

[2]

[3]

[4]