Organizacja
Organizacja (od gr. organon, łac. organum – wyspecjalizowana część pełniąca jakąś funkcję w całości[1]) – wieloznaczne i interdyscyplinarne pojęcie z zakresu nauk społecznych.
Definicja i znaczenie
[edytuj | edytuj kod]W ogólnym ujęciu socjologicznym i psychologicznym organizacja to celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą – by osiągnąć określony cel. Istotą organizacji jest świadomość zasad, reguł, misji, celów oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie działań innych). Według Kotarbińskiego organizacja to takie współdziałanie części, które przyczynia się do powodzenia całości.
W naukach o zarządzaniu, a przede wszystkim w ich subdyscyplinie nauk o organizacji, pojecie to staje się dookreślone, mogąc przyjmować jedno z trzech poniższych znaczeń[2]:
- organizacja w znaczeniu podmiotowym albo przedmiotowym – jako sformalizowana grupa współdziałających jednostek. W znaczeniu podmiotowym pojęcie organizacja jest synonimem pojęcia podmiot zbiorowy w naukach prawnych (np. „Ta organizacja zakupiła nieruchomość”.), a w znaczeniu przedmiotowym zbliżone do pojęcia instytucja w naukach o zarządzaniu (np. „Ta organizacja jest wysoce rentowna”.).
- organizacja w znaczeniu czynnościowym – jako zjawisko, proces tworzenia rzeczy złożonej. W tym znaczeniu pojęcie organizacja jest synonimem pojęcia organizowanie (np. „Organizacja imprez sportowych to domena działalności naszego komitetu”).
- organizacja w znaczeniu atrybutowym – jako wyróżnik, zespół cech charakterystycznych dla osoby, grupy osób lub rzeczy zorganizowanej. W tym znaczeniu pojęcie organizacja jest synonimem pojęcia zorganizowany (np. „W tym domu panuje doskonała organizacja”).
Najważniejsze aspekty organizacji
[edytuj | edytuj kod]Klasyczna organizacja typu biurokratycznego
[edytuj | edytuj kod]Na początku XX wieku pojawiła się forma organizacji biurokratycznej (M.Weber).
Cechy organizacji biurokratycznej
[edytuj | edytuj kod]- hierarchiczność (szczebel niższy podlega wyższemu, a najwyższy ma władzę nad wszystkimi)
- podział czynności według określonych pionów
- informacja umożliwia kooperację
- specyficzny przepływ informacji – sformalizowany, regulowany – sztywny, służbowy charakter (każdy informuje swojego bezpośredniego przełożonego)
- informacja przebiega głównie pionowo (z dołu do góry), rzadko poziomo (wtedy nieformalna)
- osoby na niższych szczeblach selekcjonują informacje tak, aby przedstawić je w formie dla siebie najkorzystniejszej (informacja przekazywana pionowo jest zmieniona, zafałszowana)
- często osoby na średnim szczeblu nie przekazują informacji w dół, aby uniknąć dodatkowych trudności lub zatrzymują informacje tylko dla siebie, bo informacja to władza
- nieformalne struktury informacyjne (ang. grape-wine) różnią się od formalnych
- istnieją nieformalni liderzy
- kooperacja jest ograniczona do oddzielonych struktur; zadanie jest rozkładane na elementy do wykonania, następnie zostaje scalone; poszczególni członkowie nie wiedzą o funkcjonowaniu i celu całości (co obniża motywację)
Współczesne zmiany w organizacji
[edytuj | edytuj kod]- spłaszczenie struktury organizacji, nacisk na współpracę w poziomie
- restrukturyzacja – redukcja zbędnych struktur, optymalizacja funkcji
- struktury macierzowe (zarówno podział pionowy – funkcyjny, jak i podział poziomy na grupy zadaniowe)
- zespoły projektowe (powołane na czas pracy nad zadaniem, a następnie rozwiązywane)
- organizacje wirtualne
- organizacje ponadkulturowe (typowe dla globalizacji)
Współczesne formy organizacji
[edytuj | edytuj kod]- Administracyjne
- Wojskowe
- Religijne – wspólnoty religijne
- Gospodarcze – organizacje gospodarcze
- Publiczne – organizacje społeczne
- Non-profit – organizacje non-profit
- Polityczne – np. partie polityczne
Misja, wizja i cele organizacji
[edytuj | edytuj kod]Misją organizacji jest powód jej istnienia, wyróżniający ją od wszystkich innych. Misję można opisać w kategoriach wyrobów i rynków, usług i klientów. Misję organizacji przekłada się na zadania, które musi wykonać organizacja, by zrealizować cel. Definiowanie misji organizacji jest głównym krokiem w formułowaniu celów.
Wizja organizacji to ogólny lub szczegółowy obraz przyszłości organizacji, uwzględniający zwykle maksymalnie pięć elementów:
- Domena działalności – podstawowy obszar specjalizacji działalności,
- Odpowiedzialność – (ang. responsibility lub responsiveness) – wartości realizowane na rzecz interesariuszy,
- Standardy sukcesu – mierniki długookresowego powodzenia,
- Kluczowe kompetencje – umiejętności i technologie służące sukcesowi,
- Organizacja, rozumiana na poziomie wizji jako podstawowe zasady systemu kadrowego i hierarchii.
Cele organizacji wyznaczają jej główny kierunek działania, z uwzględnieniem roli organizacji (miejsce w społeczeństwie, ogólnie określona działalność, którą może wykonywać wśród innych organizacji tego typu), misję (patrz wyżej) i zadania. Formułowanie celów organizacji jest etapem w procesie planowania strategicznego.
Pojęcie celu jest związane z pojęciem strategii. Czasem organizacja ustanawia cele przed opracowaniem strategii służącej ich osiąganiu, a czasem cele są ustalane ze względu na istniejącą już strategię. Otoczenie wpływa na strategię (i vice versa), ta z kolei wpływa na cele (a one na strategię), a cele wpływają na działania (a działania na cele).
- Cele oficjalne – są zwykle niewyraźne i ogólne; można je znaleźć w statutach spółek, publicznych oświadczeniach dyrektorów i rzeczników prasowych. Są one wyrażane w możliwie najogólniejszy sposób, ponieważ muszą one stanowić centrum uwagi wspólne dla wszystkich jednostek organizacyjnych. Mają także informować i zachęcać strony zainteresowane do przywiązania do organizacji i nadania jej statusu społecznego.
- Cele operacyjne – to te, do których dąży się za pośrednictwem rzeczywistych programów działań i procedur. Określają one kierunek działań wymagany od poszczególnych jednostek organizacyjnych i osób. Mogą one służyć także jako kryteria oceny wydajności. Cele oficjalne stanowią ramy służące opracowywaniu celów operacyjnych; wpływają więc na działanie organizacji.
Ewolucja teorii organizacji (metafory organizacji)
[edytuj | edytuj kod]- Organizacja jako maszyna – organizacja biurokratyczna
- Organizacja jako organizm
- zaspokajanie potrzeb
- system otwarty – wpływ otoczenia na organizację i odwrotnie
- homeostaza – samoregulacja, zdolność utrzymywania wewnętrznej stabilności
- ekwifinalność
- entropia ujemna – przezwyciężanie tendencji do upadku
- Organizacje jako mózg
- przetwarzanie informacji
- podejmowanie określonych decyzji
- Organizacja jako kultura
- Organizacja jako system polityczny
- Organizacja jako przepływ i transformacja
- Organizacja jako narzędzie dominacji
- Organizacja jako rój
- Organizacja jako wspólnota (fenomenologia zarządzania)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Cykl życia organizacji
- Organizacja nieformalna
- Organizacja wielokulturowa
- Alternatywna Uogólniona Teoria Organizacji i Zarządzania
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ M. Bielski: Organizacje – istota, struktury, procesy. wyd. II, Wyd. UŁ, Łódź 1997, s. 68 (Rozdział 2: Interpretacje pojęcia organizacji), ISBN 83-7016-925-2.
- ↑ Podstawy nauki o organizacji, red. S. Marek, M. Białasiewicz, PWE, Warszawa 2008, s. 15 (ISBN 978-83-208-1737-9).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Morgan G. (1997): Obrazy organizacji. wyd. PWN.
- Stoner A.F., Wankel C., (1996): Kierowanie. wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
- Hatch M.J., (2001): Teoria organizacji. wyd. PWN.
- Dwojacki P. (1995): Składniki misji – wizja przyszłości. „Przegląd Organizacji”, Nr 12/1995
- Bombała B., (2010): Fenomenologia zarządzania. Przywództwo. wyd. Difin.