Rajd na lotnisko Sidi Haneish
| II wojna światowa, kampania afrykańska | |||
 Pułkownik David Stirling (P) z żołnierzami SAS w Afryce Północnej | |||
| Czas |
26–27 lipca 1942 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
lotnisko Sidi Haneish | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
sukces aliantów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Egiptu  | |||
| 31°09′45″N 27°37′38″E/31,162500 27,627222 | |||
Rajd na lotnisko Sidi Haneish – operacja wojskowa przeprowadzona w nocy z 26 na 27 lipca 1942 roku. Oddział brytyjskiej Special Air Service dowodzony przez majora Davida Stirlinga zaatakował okupowane przez Niemców lotnisko Sidi Haneish w Egipcie podczas II wojny światowej. W wyniku ostrzału z karabinów maszynowych i użycia materiałów wybuchowych kilkadziesiąt samolotów Luftwaffe używanych do transportu zaopatrzenia dla sił Osi zostało zniszczonych lub uszkodzonych.
Rajd na lotnisko Sidi Haneish pozostaje do dziś jedną z najbardziej ikonicznych akcji komandosów w czasie II wojny światowej, odtwarzaną w wielu dziełach kultury masowej.
Tło sytuacyjne[edytuj | edytuj kod]
W listopadzie 1941 roku 70% dostaw wysłanych do sił Osi w Afryce Północnej zostało utraconych w wyniku ataków powietrznych i morskich aliantów[1]. Do 1942 roku siły niemieckie i włoskie w Afryce Północnej stanęły w obliczu poważnych niedoborów zaopatrzenia. Dostawy Osi były transportowane wzdłuż Półwyspu Apenińskiego, głównie koleją, do portów w południowych Włoszech w celu dostarczenia drogą morską do Afryki Północnej. Royal Navy wysyłała w ten obszar coraz większą liczbę okrętów i łodzi podwodnych, aby przechwytywać konwoje zaopatrzeniowe Osi, zmuszając w ten sposób Luftwaffe do wzięcia na siebie części ciężaru dostarczania zaopatrzenia dla Afrika Korps i żołnierzy włoskich drogą powietrzną. Teren w Afryce Północnej często utrudniał transport lądowy, zmuszając samoloty do latania pomiędzy odległymi pustynnymi lotniskami w celu dostarczania żołnierzy, amunicji, części zamiennych i żywności[2][3].
W lipcu 1941 roku major David Stirling utworzył Special Air Service w celu przeprowadzania nieszablonowych operacji za liniami wroga. Jednostka ta, początkowo nazwana Oddziałem „L” Brygady SAS, składała się z żołnierzy wywodzących się z konwencjonalnych jednostek armii brytyjskiej i przeszkolonych ad hoc w skokach ze spadochronem[4]. Jednostka stacjonowała w oazie Jalo i zyskała rozgłos dzięki odważnym rajdom na niemieckie bazy, polegających na cichej infiltracji i niszczeniu zaparkowanych samolotów przy pomocy materiałów wybuchowych[5]. Stirling był nazywany przez Niemców „Majorem Widmo”[6].
Preludium[edytuj | edytuj kod]
Stirling od jakiegoś czasu opracowywał plan ataku na lotnisko Sidi Haneish, kompleks położony 378 km na zachód od Kairu, który Niemcy nazywali Haggag el Qasaba. Rajd miał być przeprowadzony zgodnie z taktyką dotychczas nieznaną SAS – szturmowanie bazy w pojazdach, zamiast cichej infiltracji. Zwerbował Long Range Desert Group w celu zapewnienia pojazdów i transportu, oceniając siłę ognia i prędkość jeepów jako wystarczającą do pokonania niemieckiej obrony. Atakujący mieli przejechać 80 km przez pustynię z kryjówki w Bir el Quseir, a następnie zaatakować lotnisko 18 jeepami w dwóch kolumnach ze Stirlingiem na czele. Każdy jeep był wyposażony w cztery szybkostrzelne karabiny maszynowe Vickers K, pierwotnie zaprojektowane dla samolotów Royal Air Force. W nocy z 25 na 26 lipca komandosi przeprowadzili próbę generalną akcji[7].
Rajd[edytuj | edytuj kod]
Rajd rozpoczął się w nocy z 26 na 27 lipca, gdy 18 jeepów, każdy z trzema lub czterema komandosami brytyjskimi lub francuskimi na pokładzie, przemieszczało się po pustyni w szyku z wyłączonymi reflektorami. Pogoda była idealna, pełnia księżyca i bezchmurne niebo. Gdy atakujący zbliżyli się do lotniska, włączyły się światła na pasie startowym, wywołując zaniepokojenie komandosów, którzy obawiali się, że zostali wykryci. W rzeczywistości obsługa lotniska włączyła światła, aby umożliwić nocne lądowanie bombowca Luftwaffe. Stirling wystrzelił zieloną flarę i rozkazał jeepom skierować się na lotnisko w szyku „V”[8]. Żołnierze SAS wjechali na pas startowy, strzelając z karabinów maszynowych załadowanych amunicją smugową, aby zniszczyć zaparkowane przy pasie niemieckie samoloty, w tym bombowce nurkujące Ju 87 Stuka, samoloty transportowe Ju 52 i myśliwce Bf 109. Niemieccy żołnierze odpowiedzieli ostrzałem z karabinów maszynowych i broni przeciwlotniczej, unieruchamiając jednego jeepa. Lance Bombardier John Robson, 21-letni żołnierz SAS obsługujący karabin maszynowy, został trafiony i zabity, stając się jedyną ofiarą aliantów w samym rajdzie[9]. Atakujący zużyli większość amunicji, dlatego przed wycofaniem się porucznik Paddy Mayne umieścił ładunek wybuchowy w silniku zaparkowanego bombowca[10].
Ewakuacja[edytuj | edytuj kod]
Komandosi wycofali się na pustynię, dzieląc się na grupy składające się z trzech do pięciu jeepów, starając się uniknąć wykrycia przez niemieckie samoloty. Żołnierze SAS ukrywali się w ciągu dnia, maskując swoje pojazdy i przemieszczali się wyłącznie nocą. Wszystkie grupy z wyjątkiem jednej dotarły do Bir el Quseir. Tylko grupa jeepów obsługiwanych przez żołnierzy francuskich została spowolniona z powodu uszkodzeń i awarii samochodów, co pozostawiło ich zupełnie odsłoniętych na otwartej pustyni. Tam zostali zauważeni przez cztery bombowce nurkujące Stuka, które przeprowadziły dziewięć ataków, śmiertelnie raniąc spadochroniarza André Zirnhelda i niszcząc dwa pojazdy. Gdy Stukasom skończyła się amunicja, komandosi wsiedli do ostatniego sprawnego jeepa i dotarli w bezpieczne miejsce[11][12].
Następstwa[edytuj | edytuj kod]
Rajd zakończył się niekwestionowanym sukcesem. Atakujący zniszczyli 37 niemieckich samolotów, w tym bardzo cenne transportowce Ju 52, których strata zaostrzyła trudności z zaopatrzeniem sił Osi w Afryce.
Po śmiałej akcji brytyjskich i francuskich komandosów część jednostek frontowych państw Osi w Afryce została odwołana z linii w celu wzmocnienia garnizonów na tyłach, narażonych na śmiałe ataki komandosów, co wspomogło działania głównych sił aliantów.
Stirling został schwytany przez Niemców w styczniu 1943 roku i resztę wojny spędził w obozach jenieckich. Na stanowisku dowódcy SAS zastąpił go awansowany na majora Mayne[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Polmar 2006 ↓, s. 135.
- ↑ Spencer 2014 ↓, s. 16.
- ↑ Zabecki 2014 ↓, s. 816.
- ↑ Lewis 2015 ↓, s. 13.
- ↑ Mortimer 2012 ↓, s. 134.
- ↑ Mortimer 2015b ↓, s. 57.
- ↑ Mortimer 2015a ↓, s. 35–37.
- ↑ Macintyre 2016 ↓, s. 199.
- ↑ James 2015 ↓, s. 329.
- ↑ Mather 1997 ↓, s. 91.
- ↑ Macintyre 2016 ↓, s. 204.
- ↑ Syrett 2014 ↓, s. 234.
- ↑ Dilley 2013 ↓, s. 87–89.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michael F. Dilley: Behind the Lines: A Critical Survey of Special Operations in World War II. Casemate, 2013. ISBN 978-1-61200-183-8. (ang.).
- Malcolm James: Born of the Desert: With the SAS in North Africa. Frontline, 2015. ISBN 978-1-4738-9691-8. (ang.).
- Jon E. Lewis: The Mammoth Book Of Special Forces Training: Physical and Mental Secrets of Elite Military Units. Little, Brown, 2015. ISBN 978-1-4721-1178-4. (ang.).
- Ben Macintyre: Rogue Heroes: The History of the SAS, Britain's Secret Special Forces Unit That Sabotaged the Nazis and Changed the Nature of War. Crown/Archetype, 2016. ISBN 978-1-101-90417-6. (ang.).
- Carol Mather: When the Grass Stops Growing. Pen and Sword, 1997. ISBN 978-0-85052-576-2. (ang.).
- Gavin Mortimer: The Daring Dozen: 12 Special Forces Legends of World War II. Bloomsbury, 2012. ISBN 978-1-78096-454-6. (ang.).
- Gavin Mortimer: Stirling's Desert Triumph: The SAS Egyptian Airfield Raids 1942. Bloomsbury, 2015. ISBN 978-1-4728-0764-9. (ang.).
- Gavin Mortimer: The SAS in World War II. Bloomsbury, 2015. ISBN 978-1-4728-0876-9. (ang.).
- Norman Polmar: Aircraft Carriers: A History of Carrier Aviation and its Influence on World Events: 1909–1945. T. I. Potomac Books, 2006. ISBN 978-1-57488-663-4. (ang.).
- MSG Napoleon Spencer: Battle Of Gazala (May–June 1942). Lucknow Books, 2014. ISBN 978-1-78289-389-9. (ang.).
- David Syrett: The Eyes of the Desert Rats: British Long-Range Reconnaissance Operations in the North African Desert 1940–43. Helion, 2014. ISBN 978-1-912174-63-8. (ang.).
- David T. Zabecki: Germany at War: 400 Years of Military History (4 volumes). ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-59884-981-3. (ang.).
- David T. Zabecki: World War II in Europe: An Encyclopedia. Routledge, 2015. ISBN 978-1-135-81242-3. (ang.).