Różeniec górski

Różeniec górski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	gruboszowate
Rodzaj	różeniec
Gatunek	różeniec górski
	Nazwa systematyczna
	Rhodiola rosea L.; Sp. pl. 2:1035. 1753
Synonimy
	Sedum rhodiola DC.; Sedum rosea (L.) Scop.;
	Sedum rhodiola DC.; Sedum rosea (L.) Scop.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Różeniec górski (Rhodiola rosea L.) – gatunek rośliny z rodziny gruboszowatych. Występuje na całym obszarze wokółbiegunowym – w Ameryce Północnej, Europie, Azji. W Polsce występuje wyłącznie w Sudetach i Karpatach, tylko na terenie parków narodowych. Gatunek rodzimy. Inna popularna nazwa złoty korzeń.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina tworząca bujne kępy.
Łodyga: Gruba, soczysta, okrągła, jasnozielonego koloru, nierozgałęziająca się. Osiąga wysokość do 40 cm. Kłącza bardzo grube, poskręcane. Zimują płytko pod ziemią, czasami nawet tuż nad ziemią. Po roztarciu mają charakterystyczny zapach, podobny do zapachu róż.
Liście: Grube, mięsiste, dolne jajowatego, górne lancetowatego kształtu, ostro zakończone, o ząbkowanych na szczycie brzegach. Pokryte grubą warstwą wosku, przy dotknięciu wydają się tłuste. Wyrastają skrętolegle na łodydze. Mają charakterystyczny sinozielony kolor, jesienią przebarwiają się na żółto i czerwono.
Kwiaty: Drobne kwiaty zebrane na szczycie pędów w kwiatostany zwane podbaldachami (są to nieprawidłowe baldachy). Roślina dwupienna. Na jednych okazach występują tylko kwiatostany żeńskie, na innych tylko męskie. Kwiaty żeńskie są zwykle pozbawione płatków korony, lub mają tylko drobne płatki oraz 1 lub 2 słupki. Kwiaty męskie mają 4 płatki korony, 4 działki kielicha i 8 pręcików. Płatki korony u różnych roślin mogą mieć różną barwę – od zielonej, poprzez żółtą do czerwonej. Roślina owadopylna, zapylana przez muchy.
Owoc: Mieszek zawierający liczne ciemnobrunatne podługowato-jajowate nasiona.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, geofit ryzomowy. Nasiona mogą być rozsiewane przez wiatr i wodę. Siedlisko: Występuje w ziołoroślach górskich, obrzeżach piargów, nad potokami górskimi, wśród skał, na niskich murawach. Gatunek arktyczno-alpejski, oreofit. Jego pionowy zasięg w Tatrach wynosi 2629 m n.p.m. (występuje na Lodowym Szczycie). Rośnie zarówno na podłożu granitowym, jak i wapiennym.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza: W związku z udowodnieniem korzystnych własności leczniczych^{[potrzebny przypis]}, rozpowszechnia się uprawa różeńca górskiego dla pozyskania surowca.
- Surowiec zielarski: kłącze z korzeniami. Zawiera dużą ilość substancji czynnych: fenoloalkohol, glikozydy salidrozydu, rozarin, rozawin, rozin, liczne flawonoidy, fenolokwasy, kwasy organiczne (bursztynowy, cytrynowy, jabłkowy, szczawiowy), garbniki, tłuszcze, wosk, steryny, oksykumarynę, cukry^{[potrzebny przypis]}. Z kłącza i korzeni wytwarza się nalewkę'
- Działanie: pobudzające (podwyższa sprawność organizmu), wzmacniające i adaptogenne (zwiększa wytrzymałość organizmu na stres i inne niekorzystne czynniki środowiska, zwiększa odporność na choroby)^{[potrzebny przypis]}
- Zbiór i suszenie: u roślin uprawianych w 5-6 roku uprawy wykopuje się kłącze, tnie na drobniejsze kawałki, myje i suszy w temperaturze 50–80 °C^[4].

W University of Pennsylvania i Frederiksberg University Hospital prowadzone są badania kliniczne nad zastosowaniem Rhodiola rosea w terapii depresji^[5] oraz nad wpływem Rhodiola rosea na ogólną sprawność psychofizyczną^[6]^[7]

W raporcie Europejskiej Agencji Leków z 2012 roku na temat literatury dotyczącej suszonego ekstraktu z Rhodiola rosea stwierdzono, że „Opublikowane badania kliniczne wykazują znaczne braki w ich jakości. Dlatego nie można zaakceptować ugruntowanego stosowania”^[8].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

rośliny tatrzańskie

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-11] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
↑ Prof. dr nauk med. Valeria Sedlak-Vadoc – Własności lecznicze różeńca górskiego. [dostęp 2021-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-23)].
↑ Rhodiola Rosea Therapy of Major Depressive Disorder, [w:] ClinicalTrials.gov, National Institutes of Health, NCT01098318 (ang.).
↑ A Study With Arctic Root Compared With the Extract When Combined With Schizandra and Russian Root (Adapt 232), Standardized Ginseng Extract and Placebo Regarding Impact on the Level of Energy, Ability to Work Under Stress, Quality of Life and Wellbeing, in Middleaged Women Who Are Still Employed, [w:] ClinicalTrials.gov, National Institutes of Health, NCT01006460 (ang.).
↑ Anna Błońska: Wyciąg z różeńca alternatywą dla antydepresantów. KopalniaWiedzy.pl. [dostęp 2015-03-27].
↑ „Assessment report on Rhodiola rosea L., rhizoma et radix” (PDF). European Medicines Agency. 27 March 2012. Retrieved 30 May 201.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
B. Wiegel, T.M. Harris, M.K. Edwards, R.R. Smith i inni. MR of intracranial neuroblastoma with dural sinus invasion and distant metastases. „AJNR Am J Neuroradiol”. 12 (6). s. 1198–1200. PMID: 1763752.
S. Nakamura, X. Li, H. Matsuda, K. Ninomiya i inni. Bioactive constituents from Chinese natural medicines. XXVI. Chemical structures and hepatoprotective effects of constituents from roots of Rhodiola sachalinensis. „Chem Pharm Bull (Tokyo)”. 55 (10), s. 1505–1511, Oct 2007. PMID: 17917296.
P.N. Riskind, L. Massacesi, T.H. Doolittle, S.L. Hauser. The role of prolactin in autoimmune demyelination: suppression of experimental allergic encephalomyelitis by bromocriptine. „Ann Neurol”. 29 (5), s. 542–547, May 1991. DOI: 10.1002/ana.410290514. PMID: 1859183.
T. Wolski, T. Baj, A. Ludwiczak, K. Głowniak i inni. Rodzaj Rhodiola – systematyka, skład chemiczny, działanie i zastosowanie oraz analiza fitochemiczna korzeni dwu gatunków różeńca: Rhodiola rosea L. oraz Rhodiola quadrifida (Pall.) Fish et Mey. „Postępy Fitoterapii”, s. 2–14, 2008. ISSN 1509-8699. ISSN 1731-2477.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-11] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].

[4] Prof. dr nauk med. Valeria Sedlak-Vadoc – Własności lecznicze różeńca górskiego. [dostęp 2021-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-23)].

[5] Rhodiola Rosea Therapy of Major Depressive Disorder, [w:] ClinicalTrials.gov, National Institutes of Health, NCT01098318 (ang.).

[6] A Study With Arctic Root Compared With the Extract When Combined With Schizandra and Russian Root (Adapt 232), Standardized Ginseng Extract and Placebo Regarding Impact on the Level of Energy, Ability to Work Under Stress, Quality of Life and Wellbeing, in Middleaged Women Who Are Still Employed, [w:] ClinicalTrials.gov, National Institutes of Health, NCT01006460 (ang.).

[7] Anna Błońska: Wyciąg z różeńca alternatywą dla antydepresantów. KopalniaWiedzy.pl. [dostęp 2015-03-27].

[8] „Assessment report on Rhodiola rosea L., rhizoma et radix” (PDF). European Medicines Agency. 27 March 2012. Retrieved 30 May 201.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]