Przejdź do zawartości

Rower jednokołowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Monocykl

Rower jednokołowy, monocykl (mono- + gr. κύκλος „koło”) – pojazd jednokołowy[1] napędzany siłą ludzkich mięśni. Jest podobny do roweru, jednak nie posiada wielu charakterystycznych dla niego części (np. kierownicy)[2] i w ocenie Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji nie jest dopuszczony do ruchu drogowego w Polsce[3].

Monocykl często kojarzony jest przede wszystkim z cyrkiem[4], jednak w wielu krajach (USA, Japonia, Wielka Brytania, Niemcy) jest popularnym środkiem sportu i rekreacji.

Konstrukcja

[edytuj | edytuj kod]

Typowy monocykl składa się ze znacznie mniejszej liczby części niż rower. Mimo zewnętrznego podobieństwa elementy monocykla różnią się istotnie od swoich dwukołowych odpowiedników. Oto podstawowe różnice:

  • koło o podwyższonej wytrzymałości składające się z:
  • korby pedałów symetryczne (w rowerach dwukołowych prawa korba jest zazwyczaj zespolona fabrycznie z zębatką);
  • pedały w monocyklach do sportów halowych i gier zespołowych pozbawione są ostrych krawędzi i wykonane są z niebrudzącego tworzywa, natomiast w monocyklach do jazdy terenowej i freestyle stosuje się pedały platformowe z bolcami;
  • widelec przymocowany jest do osi koła za pośrednictwem łożysk, które pozwalają na obrót koła i pedałów, od górnej strony zamocowana jest w nim sztyca siodełka;
  • siodełko ma kształt półksiężyca i wyposażone jest często w uchwyt (lub uchwyty: z przodu i z tyłu) ułatwiający niektóre ewolucje.

Szczegóły konstrukcyjne i materiały używane do produkcji części są bardzo zróżnicowane w zależności od zastosowania monocykla i wymogów użytkownika. Istnieje kilka fabryk produkujących standardowe monocykle w krótkich seriach (głównie w Republice Chińskiej (Tajwan)), ale część monocykli produkowana jest przez firmy specjalizujące się w ich produkcji (QU-AX, Koxx-one, Kris Holm, Nimbus oraz nowa marka na rynku Impact).

Inne odmiany

[edytuj | edytuj kod]
Artysta uliczny na festiwalu w Edynburgu w 2008 roku jedzie na "żyrafie" i żongluje płonącymi pochodniami
Żyrafa
Mężczyzna na monocyklu trójkołowym trzymający zwykły monocykl niczym gitarę
Monocykl trójkołowy

Poza opisaną wyżej wersją podstawową monocykl ma również kilka popularnych odmian. Są to, między innymi[2]:

  • giraffe, „żyrafa” – monocykl o długiej (wysokiej) ramie, pedały mają własną oś, a napęd na koło przeniesiony jest za pomocą łańcucha;
  • ultimate wheel – monocykl bez ramy i siodełka, jadący stoi cały czas na pedałach;
  • monocykl wielokołowy – wbrew klasycznej definicji posiada dwa lub więcej kół[5] umieszczonych w jednej płaszczyźnie; jadący napędza jedno z nich, co wprawia w ruch wszystkie pozostałe, a jedynie najniższe koło ma kontakt z podłożem (ten rodzaj monocykla również bywa nazywany żyrafą);
  • geared unicycle – monocykl, którego kola kręcą się szybciej niż pedały, dzięki przekładni;
  • kangaroo unicycle – monocykl, w którym pedały są ustawione w tym samym kierunku, a nie przeciwlegle;
  • impossible wheel – monocykl bez siodełka i pedałów (z platformami na nogi);
  • freewheeling unicycle – monocykl z wolnobiegiem (bez tzw. ostrego koła[6]).

Jazda na monocyklu jest trudniejsza niż na rowerze. Operując pedałami i balansując ciałem, należy utrzymać równowagę w dwóch płaszczyznach. Równowaga przód-tył utrzymywana jest przez odpowiednie przyspieszanie i zwalnianie monocykla za pomocą pedałów. Utrzymywanie równowagi poprzecznej do kierunku jazdy polega na jeździe „wężykiem” (zazwyczaj niedostrzegalnym dla zewnętrznego obserwatora). Ze względu na stałe połączenie pedałów i koła prędkość poruszania się monocykla zależy od średnicy koła i kadencji. Dlatego do jazdy na dłuższe odległości używa się monocykli z dużym kołem (o średnicy 29 cali, lub nawet 36 cali), podczas gdy do trików i jazdy „freestyle” znacznie odpowiedniejsze są koła 20 cali.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Popularny jest pogląd, że monocykl wywodzi się z wczesnej wersji bicykla (angielski penny-farthing) z wielkim przednim kołem i małym tylnym. Konstrukcja przedniego koła takiego bicykla była podobna do koła dzisiejszego monocykla, a w przypadku podbicia tylnego koła na wyboju, problemy z utrzymaniem równowagi były również analogiczne. Aby monocykl był przystosowany do ruchu po drogach publicznych (w dzień), należy wyposażyć go w tylny czerwony odblask i dzwonek (np. pod siodełkiem).

Przykłady dyscyplin monocyklowych

[edytuj | edytuj kod]
Monocykl górski z hydraulicznym hamulcem tarczowym (standardu External Disk Brake) i korbami z podwójnymi otworami na pedały
Monocykl górski z hamulcem tarczowym

Podział ogólny

[edytuj | edytuj kod]
  • MUNI („Mountain Unicycling”) – jazda po górskich szlakach o dużym stopniu trudności;
  • XC („Cross Country”) – jazda po ścieżkach i bezdrożach o średniej skali trudności;
  • Freestyle – jazda figurowa na monocyklu, często przypomina balet;
  • Street – jako teren do jazdy wykorzystywany jest teren miejski i miejskie przeszkody typu murki, schody, poręcze (tzw. rail'e); podobnie jak na deskorolkach czy rolkach;
  • Flatland – wykonywanie różnych, często bardzo trudnych trików na płaskiej powierzchni;
  • Trial – skakanie i pokonywanie różnego rodzaju przeszkód na monocyklu.

Dyscypliny sportowe

[edytuj | edytuj kod]
  • Wyścigi na czas[4]:
    • Krótkie dystanse (od 100m do 1600m);
    • Długie dystanse (do 100 mil);
    • Sztafety (np. 100m);
  • Skoki[4]:
    • Skok w dal;
    • Skok na odległość;
  • Gliding:
  • Downhill:
  • Trial[4]:
  • Street:
  • Jazda figurowa:
    • Indywidualna;
  • Grupowa;
  • Gry Zespołowe (halowe)[4]:

Społeczność monocyklistów

[edytuj | edytuj kod]

W krajach o większej popularności monocykli ich miłośnicy zrzeszają się, organizują zawody[4], zloty, często o zasięgu międzynarodowym i wieloletnich tradycjach. Istnieje Międzynarodowa Federacja Monocyklistów[7], a konkurencje rozgrywane na zawodach są szczegółowo skodyfikowane podobnie jak w innych sportach międzynarodowych.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. monocykl [online], Słownik języka polskiego PWN [dostęp 2021-06-27] (pol.).
  2. a b rower jednokołowy [online], Encyklopedia Rowerowa [dostęp 2021-06-27] (pol.).
  3. Grupa IMAGE Sp, Monocykl w ruchu drogowym? [online], www.prawodrogowe.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
  4. a b c d e f Angelika Niaka, Monocykl dla zuchwałych [online], Wisła Nasze Miasto, 17 sierpnia 2007 [dostęp 2021-06-27] (pol.).
  5. John Foss, Multi Wheeled Unicycles [online], Unicycling.com [dostęp 2021-06-27] (ang.).
  6. ostre koło (napęd) [online], Encyklopedia Rowerowa [dostęp 2021-06-27] (pol.).
  7. Christopher Ashley, Jedno koło wystarczy [online], We Love Cycling - Poland, 11 maja 2020 [dostęp 2021-06-27] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]