Rzodkiew świrzepa

Rzodkiew świrzepa
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	klad różowych
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	rzodkiew
Gatunek	rzodkiew świrzepa
Nazwa systematyczna
Raphanus raphanistrum L. Sp. pl. 2:669. 1753

Pokrój

Kwiat

Rzodkiew świrzepa, łopucha (Raphanus raphanistrum L.) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar występowania to Afryka Północna, Madera, Wyspy Kanaryjskie, Azja Zachodnia i Kaukaz oraz cała niemal Europa. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się na Azorach, w USA i gdzieniegdzie w innych rejonach. W polskiej florze jest archeofitem pospolicie występującym na całym obszarze.

Morfologia

Pokrój

Roślina jednoroczna. Gatunek ten jest bardzo podobny do gorczycy białej.

Łodyga

Wzniesiona, rozgałęziona, dołem szorstko owłosiona, górą naga. Wraz z kwiatostanem ma wysokość 30-60 cm.

Liście

Ulistnienie skrętoległe. Dolne liście lirowate, pierzastodzielne, górne lancetowate. Wszystkie liście z nierówno ząbkowanymi odcinkami, pokryte włoskami. Wyrastają na rynienkowatych ogonkach.

Kwiaty

Zebrane w grono na szczytach pędów. Kielich stulony w długą nibyrurkę. Korona barwy żółtej, czasami z fioletowymi prążkami. Niekiedy (rzadko) kwiaty białe. 4 łopatkowate płatki korony silnie rozchylone na boki, 6 długich pręcików rozchylonych na boki, jeden słupek z całobrzegim znamieniem. Słupek i pręciki dojrzewają równocześnie, roślina owadopylna, kwitnie od maja do sierpnia. Roślina miododajna i dobre źródło pyłku dla pszczół.

Owoc

Poprzecznie paciorkowato przewężona łuszczyna zakończona małym dzióbkiem. Ma długość 3,5-9 cm i szerokość 3,5-4 mm. Po dojrzeniu rozpada się na jednonasienne odcinki. Po łuszczynie najłatwiej rozróżnić świrzepę od bardzo podobnej gorczycy białej. Nasiona wysiewają się przez cały sezon wegetacyjny, wschody pojawiają się przez cały rok:

Korzeń

Cienki.

Biologia i ekologia

Występuje na siedliskach ruderalnych: Jest też częstym chwastem w uprawach zbóż jarych, ziemniaków i buraków, również w ogrodach. Roślina ruderalna. Preferuje gleby gliniaste lub piaszczyste i lekko kwaśne. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych jest gatunkiem charakterystycznym dla Cl. Stellarietea mediae i Ass. Echinochloo-Setarietum. Jest jedną z roślin, na których żerują gąsienice bielinka kapustnika. Roślina jadalna o gorzkawym smaku, dawniej w Anglii używana jako substytut gorczycy , nie nadaje się natomiast jako pasza dla bydła, koni oraz królików.

Zmienność

Występuje w kilku odmianach:

• Raphanus raphanistrum L. subsp. landra (Moretti ex DC.) Bonnier & Layens
• Raphanus raphanistrum L. subsp. raphanistrum – tylko ta odmiana występuje w Polsce.
• Raphanus raphanistrum L. subsp. rostratus (DC.) Thell.
  

Według niektórych botaników od rzodkwi świrzepy pochodzi rzodkiew zwyczajna .

Ciekawostki

Dziwacznie dzisiaj brzmiąca nazwa świerzop występująca w I księdze poematu Pan Tadeusz Adama Mickiewicza mogła oznaczać właśnie rzodkiew świrzepę (lub gorczycę polną).

Bibliografia

1. Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
2. Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
3. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
4. 60 chwastów do zielnika. [dostęp 19 grudnia 2007].