Rzodkiewnik pospolity
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | kapustowce | |
| Rodzina | kapustowate | |
| Rodzaj | rzodkiewnik | |
| Gatunek | rzodkiewnik pospolity | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. in Holl & Heynh. (1842, Fl. Sachsen : 538) | ||
| Synonimy | ||
|
Arabis thaliana L., | ||
| Mapa zasięgu | ||
| ||
Rzodkiewnik pospolity (Arabidopsis thaliana (L.) Heynh.)[3] – gatunek rośliny zielnej, należący do rodziny kapustowatych. Znany też jako rzodkiewnik Thala[4]. Jest w botanice (m.in. genetyce roślin) gatunkiem modelowym (podobnie jak myszy i muszka owocowa w badaniach biologicznych człowieka[5].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie występował tylko w obszarze Morza Śródziemnego, jednak rozprzestrzenił się znacznie. Obecnie występuje prawie w całej Europie i Azji, niektórych obszarach Afryki Północnej oraz na Azorach[2]. We florze Polski jest prawdopodobnie archeofitem[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Roślina jednoroczna (występuje zarówno forma jara, jak i ozima), u dołu szorstko owłosiona.
- Łodyga
- Wysokość 5-30 cm, szarozielona, smukła i cienka, słabo ulistniona, rozgałęziająca się ku górze. W dole szorstko owłosiona, pokryta 2-3 dzielnymi włoskami.
- Liście
- Odziomkowe w rozetce gęsto owłosione, łopatkowate lub jajowate, całobrzegie lub ząbkowane, tępe. Liście łodygowe mniejsze, siedzące, lancetowate, u nasady klinowato zwężone.
- Kwiaty
- Małe, białe. Działki kielicha stulone, płatki korony 2-4 mm długości.
- Owoce
- Wzniesione, równowąskie i lekko spłaszczone łuszczyny o długości 0,5-2 cm, na cienkich i delikatnych szypułach o długości 1-1,5 cm.
- Nasiono
- Jajowate, 0,4-0,5 mm długości i 0,25 mm szerokości, lekko spłaszczone, słabo połyskujące.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Roślina jednoroczna. Kwitnie od kwietnia do maja, czasem drugi raz jesienią. Siedlisko: ugory, wysypiska, ogrody, przydroża, mury, skarpy, ubogie murawy. Gleby mniej lub bardziej suche i dość ubogie w wapń, piaszczyste, rzadziej lżejsze, gliniaste. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Papaveretum argemones[7].
Organizm modelowy[edytuj | edytuj kod]
Gatunek wykorzystywany jest jako roślina modelowa w genetyce ze względu na szereg specyficznych cech. Jego walorem są niewielkie rozmiary i odporność, dzięki czemu może być łatwo uprawiany w wielkich ilościach w warunkach laboratoryjnych. Cały cykl rozwojowy kończy w ciągu zaledwie 6 tygodni, po czym rośliny wydają nawet ponad 10 tysięcy nasion. Kwiaty są samopylne, co ułatwia krzyżowanie. Rzodkiewnik ma jedynie 5 par chromosomów i relatywnie małą liczbę genów, mniejszą niż inne rośliny o znanym genotypie. Dzięki swym cechom sekwencja nukleotydów w genomie rzodkiewnika została poznana już w 2000 roku. Prosta budowa materiału genetycznego ułatwia identyfikację, poznanie usytuowania i mechanizmu działania rozmaitych genów[5].
Do genomu rzodkiewnika pospolitego wstawiono gen bakterii produkujących witaminę B12 oraz gen człowieka odpowiedzialny za produkcję czynnika wewnętrznego będącego przenośnikiem witaminy B12 tzw.Intrinsic Factor. Wytworzone w ten sposób białka zostaną wykorzystane w produkcji preparatów w celu zapobiegania niedoborowi tej witaminy. Wniosek o zatwierdzenie genetycznej modyfikacji rzodkiewnika został złożony do Europejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Żywności (EFSA)[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-11-10].
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 130. ISBN 83-01-00129-1.
- ↑ a b Murray W. Nabors: Introduction to Botany. San Francisco, Boston, New York: Universtity of Mississippi, 2004, s. 270.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ GMO Compas: Vitamin B12 http://web.archive.org/web/20170220115806/http://www.gmo-compass.org/eng/database/ingredients/200.vitamin_b12.html
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jakub Mowszowicz: Krajowe chwasty polne i ogrodowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986. ISBN 83-09-00771-X.