Sajmiri wiewiórcza

Sajmiri wiewiórcza
	Saimiri sciureus
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	małpy szerokonose
Rodzina	płaksowate
Podrodzina	sajmiri
Rodzaj	sajmiri
Gatunek	sajmiri wiewiórcza
Synonimy
	Simia apedia Linnaeus, 1758; Simia sciurea Linnaeus, 1758; Simia morta Linnaeus, 1758; Sapajou saimiri Lacépède, 1803; Lemur leucopsis Hermann, 1804; Chrysothrix nigrivittata Wagner, 1848;
	Simia apedia Linnaeus, 1758; Simia sciurea Linnaeus, 1758; Simia morta Linnaeus, 1758; Sapajou saimiri Lacépède, 1803; Lemur leucopsis Hermann, 1804; Chrysothrix nigrivittata Wagner, 1848;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sajmiri wiewiórcza^[7], sajmiri^[8], trupia główka^[8] (Saimiri sciureus) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny płaksowatych (Cebidae). Zwana bywa „trupią główką” ze względu na rysunek pyska.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Sajmiri wiewiórcza występuje w regionie Gujany i północnej Brazylii, na północ od Amazonki od rzek Negro i Demini (stan Amazonas), na wschód do ujścia rzeki^[9].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Simia sciurea^[3]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał błędnie Indie (łac. Habitat in India)^[3], uściślone na Kartabo, w Gujanie^[10].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[9].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Saimiri: lokalna nazwa znad Amazonki Caymiri dla sajmiri, zaadaptowana przez Buffona w 1767 roku. Być może pochodzi od brazylijskiego sai lub gai oznaczającego „małpę”^[11].
sciureus: łac. sciurus „wiewiórka”, od gr. σκίουρος skiouros „wiewiórka”^[12].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 25–34 cm, samców 25–37 cm, długość ogona samic 36–47 cm, samców 36–40 cm; masa ciała samic 550–1200 g, samców 550–1400 g^[13]. Kolor futra na grzbiecie przypomina brudną oliwkę, na brzuchu i piersi – biały. Małpa zmienia kolor w trakcie życia. W okresie dojrzałości i na starość grzbiet przybiera barwę jaskrawopomarańczową. Wszystkie kończyny mają domieszkę koloru rdzawego.

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Posilający się sajmiri

Przebywa najczęściej w dużych grupach w wysokich partiach drzew. Bezpieczne konary opuszcza rzadko, np. aby skorzystać z wodopoju. W gęstych gałęziach i trudno dostępnych pnączach szuka schronienia na noc, gdzie zwija się do snu w kłębek. Bardzo płochliwa – przy najdrobniejszym zaniepokojeniu całe stado, któremu przewodzi stary samiec, rzuca się do ucieczki. Jej celem jest ustronne, bezpieczne miejsce. Potrafi wykonywać niezwykle zgrabne i długie skoki. Zwierzę o wesołym usposobieniu.

Żywi się głównie owadami, drzewnymi żabami, pająkami oraz jajami ptasimi.

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Okres godowy przypada na wrzesień-październik. Ciąża trwa 160–170 dni. Po urodzeniu młode przez cały czas przebywają z samicą trzymając się jej: najmłodsze – klatki piersiowej, a nieco starsze – grzbietu. Samiec nie uczestniczy w wychowie młodych.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Saimiri sciureus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ Linnaeus 1758 ↓, s. 25.
↑ ^a ^b ^c ^d Linnaeus 1758 ↓, s. 29.
↑ J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 10. (łac.).
↑ J.A. Wagner. Beiträge zur Kenntniss der Säugthiere Amerikas. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 5, s. 461, 1850. (niem.).
↑ J.S. Silva Júnior, R.A. Mittermeier, J.W. Lynch Alfaro, M.M. Valença-Montenegro & A.S. Carvalho 2021, Saimiri sciureus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-10] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 109. ISBN 83-01-14344-4.
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Saimiri sciureus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-10].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 617, 1904. (ang.).
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 206. (ang.).
↑ A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 394. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1–824. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758. (łac.).
Rhines, C.: Saimiri sciureus. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-17]. (ang.).
Praca zbiorowa: Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 109. ISBN 83-01-14344-4.

[itis-1] Saimiri sciureus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[CITEREFLinnaeus1758[https://www.biodiversitylibrary.org/page/726916_25]-2] Linnaeus 1758 ↓, s. 25.

[CITEREFLinnaeus1758[https://www.biodiversitylibrary.org/page/726922_29]-3] Linnaeus 1758 ↓, s. 29.

[Hermann-4] J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 10. (łac.).

[Wagner-5] J.A. Wagner. Beiträge zur Kenntniss der Säugthiere Amerikas. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 5, s. 461, 1850. (niem.).

[iucn-6] J.S. Silva Júnior, R.A. Mittermeier, J.W. Lynch Alfaro, M.M. Valença-Montenegro & A.S. Carvalho 2021, Saimiri sciureus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-10] (ang.).

[Cichocki&inni-7] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[pwn-8] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 109. ISBN 83-01-14344-4.

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Saimiri sciureus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-10].

[Palmer-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 617, 1904. (ang.).

[Jaeger-12] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 206. (ang.).

[Rylands&inni-13] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 394. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]