Skrzydłokwiat

Skrzydłokwiat
	; skrzydłokwiat kwiecisty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Monsteroideae
Rodzaj	skrzydłokwiat
	Nazwa systematyczna
	Spathiphyllum Schott; Melet. Bot.: 22 (1832)
	Typ nomenklatoryczny
	Spathiphyllum lanceifolium (Jacq.) Schott
Synonimy
	Hydnostachyon Liebm.; Massowia K.Koch; Spathiphyllopsis Teijsm. & Binn.; Amomophyllum Engl.; Leucochlamys Poepp. ex Engl.;
	Hydnostachyon Liebm.; Massowia K.Koch; Spathiphyllopsis Teijsm. & Binn.; Amomophyllum Engl.; Leucochlamys Poepp. ex Engl.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skrzydłokwiat, skrzydłolist (Spathiphyllum Adans.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 49 gatunków pochodzących z Ameryki Środkowej i Południowej (od Meksyku do Peru i Brazylii), Azji Południowo-Wschodniej (od Filipin i Celebesu do Nowej Gwinei) oraz z zachodniej Oceanii (Karoliny)^[4].

Morfologia

Pokrój: Niskie do średniej wielkości rośliny zielne.

Łodyga: Krótka, wzniesiona lub płożąca, jedynie w przypadku S. solomonense pnąca, niekiedy tworząca rozłogi.

Liście: Ogonki liściowe wierzchołkowo kolankowate, tworzące długą pochwę liściową. Blaszki liściowe lancetowate do eliptycznych, ostro-zaostrzone. Użyłkowanie pierwszorzędowe pierzaste, zbiegające się do żyłki marginalnej, nerwacja dalszego rzędu równoległo-pierzaste do siatkowatego.

Kwiaty: Roślina tworzy jeden kwiatostan typu kolbiastego pseudancjum. Pęd kwiatostanowy równej długości lub dłuższy od ogonków liściowych. Pochwa kwiatostanowa podłużna, eliptyczna, jajowata do odwrotnie jajowatej, ostro-zaostrzona, trwała, biała, rzadziej zielona, zieleniejąca po przekwitnięciu rośliny, z wyraźnym, pierzastym użyłkowaniem pierwszorzędowym. Kolba kwiatostanu zwykle osadzona na częściowo przyrośniętej do pochwy szypule, rzadziej siedząca, cylindryczna, wzniesiona, krótsza od pochwy. Kwiaty obupłciowe. Okwiat zbudowany z od 4 do 6 wolnych listków o ściętych wierzchołkach. Pręciki od 4 do 6, wolne, o krótkich, podłużnych i spłaszczonych nitkach i podłużno-eliptycznych do jajowatych pylnikach. Zalążnie pojedyncze, jajowate, niemal cylindryczne lub butelkowate, 3-komorowe (rzadko 2- lub 4-komorowej), zawierające w każdej komorze 2, 4, 6 lub 8 anatropowych do hemianatropowych zalążków. Szyjki słupków długie, wyrastające ponad okwiat, rzadziej krótkie i niepozorne.

Owoce: Okrągłe, jajowate lub smukłe, zielonkawe jagody, zawierające od 1 do 8 nasion. Nasiona podłużne, eliptyczne do jajowatych lub nerkowatych, jasnożółte do brązowych, o obfitym bielmie^[5].

Biologia i ekologia

Rozwój: Wieloletnie, wiecznie zielone rośliny zielne, hemikryptofity^[4]. Skrzydłokwiaty są zapylane przez pszczoły właściwe z plemion Euglossini i Meliponini^[5].

Siedlisko: Skrzydłokwiaty stanowią element runa wilgotnych lasów równikowych lub rzadziej lasów mglistych. Występują na stanowiskach wilgotnych, niektóre gatunki rzadko zasiedlają też głazy w strumieniach. S. solomonense jest jedynym hemiepifitycznym przedstawicielem tego rodzaju^[5].

Cechy fitochemiczne: Tkanki tych roślin zawierają w idioblastach kryształy szczawianu wapnia. Ugryzienie, żucie lub spożycie tych roślin może wywołać pieczenie języka, wzmożone pragnienie, skurcze oraz zaburzenia rytmu serca^[6].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 30, 60^[5].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Należy do plemienia Spathiphylleae^[7], podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)^[2].

Lista gatunków^[4] zgodnie z podziałem rodzaju na sekcje według Mayo (1997)^[8]^[9]

sekcja Massowia (Koch) Engl. – rośliny naziemne, listki okwiatu zrośnięte
- Spathiphyllum cannifolium (Dryand. ex Sims) Schott
- Spathiphyllum commutatum Schott
- Spathiphyllum laeve Engl.
sekcja Amomophyllum (Engl.) Engl. – rośliny naziemne, listki okwiatu wolne, słupki wierzchołkowo ścięte, ledwie wystające ponad okwiat
- Spathiphyllum cuspidatum Schott
- Spathiphyllum floribundum (Linden & André) N.E.Br. – skrzydłokwiat kwiecisty
- Spathiphyllum fulvovirens Schott
- Spathiphyllum gardneri Schott
- Spathiphyllum gracile G.S.Bunting
- Spathiphyllum jejunum G.S.Bunting
- Spathiphyllum juninense K.Krause
- Spathiphyllum kalbreyeri G.S.Bunting
- Spathiphyllum lechlerianum Schott
- Spathiphyllum maguirei G.S.Bunting
- Spathiphyllum minor G.S.Bunting
- Spathiphyllum monachinoi G.S.Bunting
- Spathiphyllum neblinae G.S.Bunting
- Spathiphyllum patinii (R.Hogg) N.E.Br. – skrzydłokwiat kolumbijski
- Spathiphyllum patulinervum G.S.Bunting
- Spathiphyllum perezii G.S.Bunting
- Spathiphyllum quindiuense Engl.
- Spathiphyllum schomburgkii Schott
- Spathiphyllum silvicola R.A.Baker
- Spathiphyllum tenerum Engl.
sekcja Dysspathiphyllum Engl. – rośliny naziemne, listki okwiatu wolne, słupki wierzchołkowo tępe, ledwie wystające ponad okwiat
- Spathiphyllum humboldtii Schott
sekcja Spathiphyllum – rośliny naziemne, listki okwiatu wolne, słupki smukłe lub stożkowate, mocno wystające ponad okwiat
- Spathiphyllum atrovirens Schott
- Spathiphyllum blandum Schott
- Spathiphyllum brevirostre (Liebm.) Schott
- Spathiphyllum cochlearispathum (Liebm.) Engl.
- Spathiphyllum friedrichsthalii Schott
- Spathiphyllum grandifolium Engl.
- Spathiphyllum kochii Engl. & K.Krause
- Spathiphyllum lanceifolium (Jacq.) Schott
- Spathiphyllum matudae G.S.Bunting
- Spathiphyllum ortgiesii Regel
- Spathiphyllum phryniifolium Schott
- Spathiphyllum wallisii Regel – skrzydłokwiat Wallisa
- Spathiphyllum wendlandii Schott
sekcja Chlaenophyllum – rośliny pnące
- Spathiphyllum solomonense Nicolson
przynależność nieustalona
- Spathiphyllum barbourii Croat
- Spathiphyllum bariense G.S.Bunting
- Spathiphyllum brent-berlinii Croat
- Spathiphyllum buntingianum Croat
- Spathiphyllum diazii Croat
- Spathiphyllum dressleri Croat & F.Cardona
- Spathiphyllum grazielae L.B.Sm.
- Spathiphyllum mawarinumae G.S.Bunting
- Spathiphyllum montanum (R.A.Baker) Grayum
- Spathiphyllum schlechteri (Engl. & K.Krause) Nicolson
- Spathiphyllum uspanapaensis Matuda

Nazewnictwo

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów σπάθα (spatha – szabla) i φυλλων (phillon – liście) i odnosi się do kształtu blaszek liściowych tych roślin^[5].

Nazwy rodzajowe: Rodzaj znany jest obecnie w Polsce pod nazwą skrzydłokwiat, jednak jeszcze na przełomie XIX i XX wieku opisywany był pod nazwą "skrzydłolist", zbliżoną do łacińskiej nazwy naukowej tych roślin^[10].

Zastosowanie

Niektóre gatunki skrzydłokwiatów są uprawiane jako rośliny ozdobne. W Polsce najbardziej znane i uprawiane to: skrzydłokwiat Wallisa oraz skrzydłokwiat kwiecisty. Obydwa gatunki są łatwe w uprawie. Osiągają wysokość ok. 35 cm, wszerz rozrastają się na ok. 1 m (np. odmiana 'Mauna Loa'). Ich walorami ozdobnymi są piękne, błyszczące liście oraz kwiatostany i owocostany. Uprawiane są jako rośliny pokojowe. Ich kwiaty czasami wykorzystywane są na kwiat cięty, w wodzie długo zachowują świeżość. Są to rośliny długowieczne, w ogrzewanej szklarni można je uprawiać przez długi okres i osiągają znaczne rozmiary, w mieszkaniu jednak po kilku latach uprawy stają się nieładne i lepiej jest je co 3–4 lata odnowić. Nadają się dobrze do uprawy hydroponicznej, bywają też uprawiane jako rośliny akwariowe^[11].

Uprawa

Wymagania: Ziemia powinna być żyzna, próchniczna. Roślina lubi średnie temperatury: latem 18–25 °C, zimą min. 16 °C. Najlepiej rośnie w zacienionych miejscach, w zbyt jasnych liście zmieniają kolor na bladozielone i roślina wolno rośnie. Podlewanie umiarkowane, miękką wodą o temperaturze pokojowej. Zbyt intensywne powoduje żółknięcie i więdnięcie liści. Roślina lubi dużą wilgotność powietrza i zraszanie w czasie upałów. Przecinanie nie jest potrzebne.
Pielęgnacja: W lecie nawozi się co 2 tygodnie rozpuszczonym nawozem wieloskładnikowym, stosując niewielką jego dawkę. W zimie roślina wymaga zraszania, dobrze też jest ustawić doniczkę w większym pojemniku ze stale wilgotnym torfem. Zakurzone liście przeciera się wilgotną szmatką. Przesadzanie corocznie w miesiącach luty–marzec.
Rozmnażanie: Najłatwiej przez podział rozrośniętych roślin. Można też przez wysiew nasion w mnożarce, pod przykryciem (folia, szkło) w temperaturze 21 °C^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-02] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Simon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 109-110. ISBN 1-900347-22-9. OCLC 468572283. (ang.).
↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące. Warszawa: Bellona, 2008, s. 112. ISBN 978-83-11-11088-5.
↑ L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).
↑ Paul M. Resslar: The Genus Spathiphyllum. 1999. [dostęp 2011-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-11)]. (ang.).
↑ Felipe Cardona. Synopsis of the Genus Spathiphyllum in Colombia. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 91, s. 448-456, 2004. (ang.).
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion ródzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 462. (pol.).
↑ ^a ^b Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1997. ISBN 83-09-01559-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia wybranych gatunków na stronie International Aroid Society

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-02] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).

[kew-4] Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. [dostęp 2011-01-02]. (ang.).

[goa-5] Simon J. Mayo, Josef Bogner, Peter C. Boyce: The Genera of Araceae. Eleanor Catherine (ilustr.). Kew: The Trustees, Royal Botanic Gardens, 1997, s. 109-110. ISBN 1-900347-22-9. OCLC 468572283. (ang.).

[poison-6] Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące. Warszawa: Bellona, 2008, s. 112. ISBN 978-83-11-11088-5.

[cabrera-7] L.I. Cabrera et al. Phylogenetics relationships of aroids and duckweeds (Araceae) inferred from coding and noncoding plastid DNA. „American Journal of Botany”. 95(9), s. 1153-1165, 2008. (ang.).

[podzial-8] Paul M. Resslar: The Genus Spathiphyllum. 1999. [dostęp 2011-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-11)]. (ang.).

[synopsis-9] Felipe Cardona. Synopsis of the Genus Spathiphyllum in Colombia. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 91, s. 448-456, 2004. (ang.).

[rostaf-10] Józef Rostafiński: Słownik polskich imion ródzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 462. (pol.).

[ozd-11] Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1997. ISBN 83-09-01559-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]