Sofja Kowalewska
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 3 stycznia?/15 stycznia 1850 Moskwa | |
| Data i miejsce śmierci | 29 stycznia?/10 lutego 1891 Sztokholm | |
| Zawód, zajęcie | matematyczka, pisarka | |
| Narodowość | rosyjska | |
| Tytuł naukowy | profesor | |
| Alma Mater | Uniwersytet w Heidelbergu | |
| Rodzice | Wasilij Wasiljewicz Krukowski Jelizawieta Fiodorowna Schubert | |
| Małżeństwo | Włodzimierz Kowalewski | |
| Krewni i powinowaci | Piotr Wasiljewicz Korwin-Krukowski (wuj) | |
| ||
Sofja Wasiljewna Kowalewska, ros. Софья Васильевна Ковалевская (ur. 3 stycznia?/15 stycznia 1850 w Moskwie, zm. 29 stycznia?/10 lutego 1891 w Sztokholmie) – rosyjska matematyczka polskiego pochodzenia. Żona paleontologa Władimira Kowalewskiego.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ojciec Kowalewskiej, Wasilij Wasiljewicz Krukowski, był oficerem pochodzenia polskiego (potomkiem Korwin-Krukowskich), matka Jelizawieta Fiodorowna Schubert pochodziła z rodziny niemieckich imigrantów, jej dziadkiem był astronom Theodor von Schubert, a ojcem generał i kartograf Friedrich von Schubert. Jej starszą siostrą była Anna Jaclard, zwana Aniutą, uwieczniona jako Anna w "Idiocie" F. Dostojewskiego.
Zamiłowanie do matematyki zaszczepili jej nauczyciel Józef Malewicz oraz stryj Piotr Wasilijewicz Korwin - Krukowski. Uczyła się podstaw rachunku różniczkowego w Petersburgu. W 1868 poślubiła paleontologa Włodzimierza Kowalewskiego - jej mąż należał do radykalnego ugrupowania politycznego walczącego o równouprawnienie kobiet i zapewnienie im dostępu do edukacji[1]. Było to "fikcyjne małżeństwo", które umożliwiło jej studiowanie, gdyż jako kobieta potrzebowała zgody ojca lub męża na naukę za granicą.
Po wyjściu za mąż wyjechała z mężem do Niemiec i studiowała matematykę w Heidelbergu, a potem w Berlinie pod kierunkiem Karla Weierstrassa. Studia związane były z trudnościami, ponieważ uniwersytety nie przyjmowały kobiet, musiała się specjalnie starać o prawo słuchania wykładów, bez formalnej przyjęcia w poczet studentów.
W 1874 r. została pierwszą Europejką z doktoratem w dziedzinie matematyki[1]. W 1884 jako jedna z pierwszych kobiet na świecie uzyskała stopień profesora na Uniwersytecie w Sztokholmie, w 1885 r. objęła funkcję dziekana Wydziału Matematyki[1]. W 1888 roku wygrała konkurs paryskiej Akademii Nauk - w temacie ścisłego rozwiązania równań ruchu bryły sztywnej[2] (znane były rozwiązania Eulera i Lagrange’a, rozwiązanie Kovalevskiej jest do tej pory trzecim i ostatnim takim przypadkiem - "wierzchołek Kovalevskaya"[3]). Była członkinią Petersburskiej Akademii Nauk.
Jej prace dotyczą głównie równań różniczkowych, ale także mechaniki i optyki.
Była także utalentowaną pisarką. Opublikowała kilka powieści i dramatów, pisywała do gazet. Wydano:
- Uniwersytet chłopski w Szwecji (szkice), 1903;
- Wspomnienia z dzieciństwa, 1948 (wyd. pol. 1978);
- Nihilistka (powieść), 1928[4].
Na jej cześć nazwano planetoidę (1859) Kovalevskaya[5] oraz krater księżycowy Kovalevskaya[6].
Jest bohaterką opowiadania Alice Munro "Zbyt wiele szczęścia[7]".
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Rachel Swaby, "Upór i przekora. 52 kobiety, które odmieniły naukę i świat", 2017.
- ↑ Nie od razu naukę zbudowano, Nie od razu naukę zbudowano [dostęp 2018-11-28] (pol.).
- ↑ Lagrange, Euler, and Kovalevskaya tops, Wikipedia, 20 listopada 2018 [dostęp 2018-11-28] (ang.).
- ↑ P. Połubarinowa-Koczina: Zofia Kowalewska: Wielki matematyk rosyjski. Czytelnik, 1951.
- ↑ Lutz D. Schmadel: Dictionary of Minor Planet Names. Springer, 2003, s. 149. DOI: 10.1007/978-3-540-29925-7_1860. ISBN 3-540-00238-3.
- ↑ Kovalevskaya on Moon (ang.). W: Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS, NASA. [dostęp 2016-04-01].
- ↑ Kuc, Agnieszka., Zbyt wiele szczęścia, wyd. Wyd. 1, Kraków: Wydawn. Literackie, 2011, ISBN 978-83-08-04549-7, OCLC 707730492 [dostęp 2018-11-28].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam B. Empacher, Zbigniew Sęp, Anna Żakowska, Wojciech Żakowski Mały słownik matematyczny, Wiedza powszechna, Warszawa 1975
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Sofja Kowalewska w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
- Kowalewska Zofia – biografia
