Marcin Knakfus

Obserwatorium astronomiczne, najstarszy budynek klasycystyczny w Wilnie

Pałac de Reussów w Wilnie

Marcin Knakfus (lit.Martynas Knakfusas), (ur. ok. 1740 w Wólce Ostrożeńskiej, zm. po 1821 w Wilnie), Architekt Jego Królewskiej Mości i kapitan polnej buławy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Działał w Warszawie i na Litwie. Prekursor klasycyzmu w Polsce.

Działalność zawodową rozpoczął w Warszawie, gdzie spotkał wybitnych architektów późnego baroku, jak Efraim Szreger i Szymon Bogumił Zug oraz wczesnego klasycyzmu, jak Dominik Merlini i Jan Chrystian Kamsetzer.

Po zaproszeniu przez biskupa Massalskiego, zamieszkał w Wilnie około roku 1768. Służył w randze kapitana w armii Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz wykładał w wojskowej uczelni inżynieryjnej.

Był pierwszym profesorem architektury cywilnej i praktycznej w latach 1773-1777 na uniwersytecie wileńskim (prowadzonym jeszcze przez jezuitów), gdzie jego uczniem był Wawrzyniec Gucewicz. Był radnym miasta Wilna. Zajmował się regulacjami ulic Wilna i placów na Pohulance, a także wykonał pomiary Starego Zamku i koszar Ogińskiego (1787 r.).

Uczestniczył w Insurekcji Kościuszkowskiej 1794. Doznał z tego powodu prześladowań ze strony władz rosyjskich, co skłoniło go do zamieszkania na Suwalszczyźnie i wycofania się z życia publicznego.

Dzieła

• Współpraca przy projekcie pałacu w Werkach (1769–1781)
• Pałac de Reussów (Szuazelów, właść. Choiseul) w Wilnie (1775)
• Rozbudowa obserwatorium astronomicznego Uniwersytetu Wileńskiego (1782-1788)
• Kościół w Traszkunach (1774–1787)
• Kościół w Kurtowianach (1783–1792)
• Kościół w Lachowiczach
• Ogród botaniczny w Wilnie (1784)
• Ołtarz w kościele Wszystkich Świętych w Wilnie (1787),
• Kościół św. Bartłomieja na wileńskim Zarzeczu (1778)
• Nadzór nad budową Zielonego Mostu nad rzeką Wilią (1789)
• Kościół w Trokach (1789–1790)
• Kościół w Szawlach
• Kościół w Poniewieżu
• Pałac Tyzenhauzów (ok. 1790)
• Archiwum Trybunału Litewskiego (1790)
• Szkoła parafialna w Traszkunach (1796)
• Pałac Wittinghoffów
• Pałac Abramowiczowej
• Pałac Brzostowskich (Abramowiczów) w Wilnie
• Pałac Łopacińskich (Sulistrowskich) w Wilnie
• Pałac Zabiełłów w w Pojeziorach
• Prace przy przebudowie ratusza i katedry w Wilnie

Bibliografia

• Stanisław Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954
• V.Drema, Materiały do działalności architekta Marcina Knakfusa, Biuletyn Historii Sztuki, R.XXVI, 1964, nr 3, ss.197-207