Dominik Merlini

Dominik Merlini, po 1750

Płyta nagrobna Dominika Merliniego w katakumbach warszawskich Powązek

Domenico Merlini (ur. 22 lutego 1730 w Castello Valsolda nad jeziorem Como, zm. 20 lutego 1797 w Warszawie) – działający w Polsce architekt pochodzący z regionu jezior Como (Lombardia, Włochy) i Lugano (Ticino, Szwajcaria), z którego wywodzą się najwybitniejsi Komaskowie epoki baroku.

Życiorys

W wieku dwudziestu lat opuścił Lombardię i przyjechał do Warszawy. W mieście tym mieszkała wpływowa rodzina Fontanów, z którą Merlini był spokrewniony.

W chwili przybycia Merliniego do Rzeczypospolitej, gdy królem był August III Sas, architektem królewskim był Jakub Fontana. To właśnie od niego uczył się Dominik, by przejąć następnie po nim owe stanowisko. Już w wieku trzydziestu lat został architektem królewskim i pozostawał nim aż do swej śmierci. Stanowisko piastował najpierw za rządów Augusta III Sasa, potem Stanisława Augusta Poniatowskiego. Dodatkowo po śmierci swego krewniaka Jakuba Fontany, w 1773 roku objął urząd naczelnego architekta Rzeczypospolitej.

Do jego głównych zadań należała konserwacja, remonty i opiekowanie się istniejącymi już gmachami. Dlatego też większość budowli, o których mówimy dziś, że były jego autorstwa, została po prostu przez niego przebudowywanych. Przebudowy te były jednak tak radykalne, że z poprzednich brył zwykle nie pozostawało wiele.

Do najsłynniejszych dzieł Dominika Merliniego zalicza się Pałac na Wodzie w warszawskim kompleksie pałacowo-ogrodowym w Łazienkach Królewskich. Właściwie cały ten kompleks powstawał według idei Merliniego, na miejscu wcześniejszej, małej rezydencji królewskiej.

Na początku swej pracy budował on w stylu późnego baroku, który jeszcze podówczas utrzymywał się w Europie. To, że przeszedł na klasycyzm, było w dużej mierze zasługą króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Do jego "wynalazków" należał portyk kolumnowy, poprzedzający wejście główne, które jest wgłębione w stosunku do ściany frontowej budynku.

Innymi detalami, chętnie stosowanymi przez Merliniego były kamienne balustrady, którymi wieńczył fasady (widoczne w Pałacu na Wodzie). Poza tym stosował ozdobne wsporniki, czyli elementy znajdujące się między kolumną a podpieraną przez nią częścią dachu (gzymsem). Wszystko to były pozostałości po jego nawykach z czasu baroku, które przecież nie występowały często w klasycyzmie europejskim.

Merlini nie tworzył wyłącznie dla króla. Budował wiele dworów, pałaców i kamienic magnackich. W roku 1787 przeprowadza częściową restaurację Zamku Wawelskiego. Jak obliczyli historycy, Dominik pozostawił po sobie ok. 50 dzieł. Największe z nich to Łazienki, poza tym przebudowa wnętrz Zamku Królewskiego, kilka ratuszy w całej Polsce, m.in. w Piotrkowie Trybunalskim, obiekty użyteczności publicznej, teatry i kaplice.

Został desygnowany przez konfederację targowicką do zasiadania w Komisji Skarbowej Koronnej.

Dominik Merlini zmarł w 1797 w Warszawie i został pochowany w katakumbach Cmentarza Powązkowskiego. Większość jego dzieł została albo przebudowana w XIX wieku, albo zniszczona w czasie II wojny światowej, i odbudowana po 1945.

Niektóre projekty

Prace Merliniego

Kościół św. Boromeusza w Warszawie

Warszawa – Królikarnia

Klasztor i cerkiew Ojców Bazylianów

Pałac na Wodzie w Łazienkach

Pałac Myślewicki w Łazienkach

Brama Grodzka w Lublinie

• Willa własna przy placu Trzech Krzyży
• Królikarnia
• Kościół św. Karola Boromeusza w Warszawie (Powązki)
• przebudowa Pałacu Borchów
• Brama Grodzka w Lublinie
• Cerkiew i monaster Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Warszawie

Obiekty w warszawskich Łazienkach

• Biały Domek (1774–1776) (prawdopodobnie)
• Pałac Myślewicki (1775–1779)
• Wodozbiór (1777–1778)
• Ermitaż (po pożarze w 1777)
• Nowa Kordegarda (1779–1780)
• Stara Pomarańczarnia (1786-1788)
• Pałac Na Wyspie (rozbudowa w latach 1788–1793)

Linki zewnętrzne

• Dominik Merlini na Warszawikii