Dominik Merlini
![]() | |
Data urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Dziedzina sztuki | |
Epoka | |
Ważne dzieła | |
Pałac w Łazienkach |

Domenico Merlini (ur. 22 lutego 1730 w Castello Valsolda nad jeziorem Como, zm. 20 lutego 1797 w Warszawie) – działający w Polsce architekt pochodzący z regionu jezior Como (Lombardia, Włochy) i Lugano (Ticino, Szwajcaria), z którego wywodzą się najwybitniejsi Komaskowie epoki baroku.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W wieku dwudziestu lat opuścił Lombardię i przyjechał do Warszawy. W mieście tym mieszkała wpływowa rodzina Fontanów, z którą Merlini był spokrewniony.
W chwili przybycia Merliniego do Rzeczypospolitej, królem był August III Sas, zaś architektem królewskim - Jakub Fontana. To właśnie od niego się uczył. Już w wieku trzydziestu lat został architektem królewskim i pozostał nim aż do swej śmierci. Stanowisko piastował najpierw za rządów Augusta III Sasa, potem Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po śmierci swego krewniaka Jakuba Fontany, w 1773 roku objął urząd naczelnego architekta Rzeczypospolitej.
Do jego głównych zadań należała konserwacja, remonty i opiekowanie się istniejącymi już gmachami. Dlatego też większość budowli, o których mówimy dziś, że były jego autorstwa, została po prostu przez niego przebudowana. Przebudowy te były jednak tak radykalne, że nawet z brył nie pozostawało wiele.
Do najsłynniejszych dzieł Dominika Merliniego zalicza się Pałac na Wodzie w warszawskim kompleksie pałacowo-ogrodowym w Łazienkach Królewskich. Kompleks w znanym dzisiaj kształcie powstał według idei Merliniego, na miejscu wcześniejszej małej rezydencji królewskiej.
Na początku swej pracy budował on w stylu późnego baroku, który jeszcze podówczas utrzymywał się w Europie. To, że "przeszedł na klasycyzm", było w dużej mierze zasługą króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Do "wynalazków" Merliniego należy portyk kolumnowy poprzedzający wejście główne, które jest wgłębione w stosunku do linii ściany frontowej budynku.
Charakterystyczne dla stylu Merliniego są kamienne balustrady, którymi wieńczył fasady (widoczne w Pałacu na Wodzie), liczne ozdobne wsporniki, czyli elementy znajdujące się między kolumną a podpieraną przez nią częścią dachu (gzymsem).
Merlini nie tworzył wyłącznie dla króla. Budował wiele dworów, pałaców i kamienic magnackich.
Jak obliczyli historycy, Dominik pozostawił po sobie ok. 50 dzieł. Największe z nich to Łazienki, poza tym przebudowa wnętrz Zamku Królewskiego, kilka ratuszy w całej Polsce, m.in. w Piotrkowie Trybunalskim, obiekty użyteczności publicznej, teatry i kaplice.
Został desygnowany przez konfederację targowicką do zasiadania w Komisji Skarbowej Koronnej[1].
Dominik Merlini zmarł w 1797 w Warszawie i został pochowany w katakumbach cmentarza Powązkowskiego (rząd 184-4)[2].
Wiele jego dzieł zostało przebudowanych w XIX wieku, liczne zniszczone w czasie II wojny światowej, część odbudowano po 1945.
Ważniejsze projekty[edytuj | edytuj kod]
- Willa własna przy placu Trzech Krzyży
- Królikarnia
- Kościół św. Karola Boromeusza w Warszawie (przebudowany w 2 poł. XIX wieku)
- przebudowa Pałacu Borchów
- Pałac w Jabłonnie[3]
- Brama Grodzka w Lublinie
- Cerkiew i monaster Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Warszawie
Budynki zaprojektowane w warszawskich Łazienkach[edytuj | edytuj kod]
- Biały Domek (1774–1776) (prawdopodobnie)
- Pałac Myślewicki (1775–1779)
- Wodozbiór (1777–1778)
- Ermitaż (po pożarze w 1777)
- Nowa Kordegarda (1779–1780)
- Stara Pomarańczarnia (1786–1788)
- Pałac Na Wyspie (rozbudowa w latach 1788–1793)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Złota księga szlachty polskiej, r. XII, Poznań 1890, s. 157
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: DOMINIK MERLINI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-12-19] .
- ↑ Pałac w Jabłonnie. XVIII-wieczny zespół pałacowo-parkowy. palacjablonna.pl. [dostęp 2021-04-25].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Architekci polskiego klasycyzmu
- Architekci związani z Warszawą (I Rzeczpospolita)
- Artyści związani z Augustem III Sasem
- Artyści związani z Krakowem (I Rzeczpospolita)
- Artyści związani ze Stanisławem Augustem Poniatowskim
- Członkowie Komisji Skarbowej Koronnej
- Konfederaci targowiccy
- Ludzie związani z Lublinem (I Rzeczpospolita)
- Nadworni architekci władców Polski
- Pochowani w katakumbach cmentarza Powązkowskiego w Warszawie
- Urodzeni w 1730
- Włoscy architekci
- Włosi w I Rzeczypospolitej
- Zmarli w 1797