Szawle

	Szawle
	Szawle
	; Katedra pw. Świętych Piotra i Pawła
Herb	Flaga
Państwo	Litwa
Okręg	szawelski
Burmistrz	Arturas Visockas
Powierzchnia	81 km²
Populacja (2015); • liczba ludności; • gęstość	; 113 100; 1396,3 os./km²
Nr kierunkowy	41
Kod pocztowy	LT-76295
	Położenie na mapie Litwy Szawle
	55°56′N 23°19′E/55,933333 23,316667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Szawle (lit. Šiauliai wymowa ⁱ, żmudz. Šiaulē) – miasto na Litwie, na wschód od Kłajpedy, najludniejsze miasto na Żmudzi, pow. 81 km², 113,1 tys. mieszkańców w 2011 roku^[1] (czwarte pod względem liczby mieszkańców w tym kraju), stolica okręgu szawelskiego.

Ośrodek przemysłowy, kulturalny i naukowy. W mieście renesansowy kościół – od 1997 katedra pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła – jedna z największych budowli sakralnych na Litwie. W latach 80. XX w. postawiono też z okazji 750-lecia zwycięskiej dla Żmudzinów bitwy z rycerzami zakonu kawalerów mieczowych (1236) 21–metrowy Pomnik Łucznika (Strzelca), który służy również jako zegar słoneczny.

Historia[edytuj]

Nazwa Šiauliai wywodzona jest od litewskiego słowa šaulys, oznaczającego strzał. Jak mówi legenda w zamierzchłych wiekach na brzegu pobliskiego jeziora Talšos znajdowała się osada myśliwych polujących w okolicznych lasach na dzikie zwierzęta i ptactwo. Nazwa Šiauliai pojawiła się ponownie przy okazji wspomnianej wyżej bitwy w 1286, wzmiankowana następnie w 1524. W latach 1413–1795 Szawle były stolicą jednego z traktów Księstwa Żmudzkiego.

Wieszanie powstańców styczniowych w Szawlach, ołówek na papierze, autor Stanisław Witkiewicz

Prawa miejskie Szawle uzyskały w 1569, a w 1589 ustanowiono tam tzw. "ekonomię królewską", tzn. cały dochód miasta przeznaczony był na utrzymanie króla. Aż do III rozbioru Polski w 1795 była ona największą ekonomią królewską w Wielkim Księstwie Litewskim. W 1791 król Stanisław August Poniatowski potwierdził prawa miejskie Szawli.

W Szawlach rozpoczęły się działania insurekcji kościuszkowskiej (1794) na ziemiach Rzeczypospolitej. W dniu 8 lipca 1831 roku miejsce nieudanego ataku wojsk polskich pod dowództwem gen. Antoniego Giełguda na garnizon rosyjski. W powstaniu listopadowym w 1830 i powstaniu styczniowym w 1863 brali również udział mieszkańcy ziemi szawelskiej. W powstaniu listopadowym rozegrała się tu bitwa, w której walczyła Emilia Plater.

W 1851 powstało tu Gimnazjum w Szawlach, będące jedną z najstarszych szkół średnich na Żmudzi. W 1897 roku Szawle były największym miastem żmudzkim. W okresie międzywojennym wraz z całą Żmudzią w granicach Republiki Litewskiej.