Kapucynka (rodzaj)

Kapucynka
	Cebus
	Erxleben, 1777
	; Przedstawiciel rodzaju – młody samiec kapucynki białoczelnej (C. albifrons)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	płaksowate
Podrodzina	kapucynki
Rodzaj	kapucynka
	Typ nomenklatoryczny
	Simia capucina Linnaeus, 1758
Synonimy
	Aegipan Rafinesque, 1815; Calyptrocebus Reichenbach, 1862; Eucebus Reichenbach, 1862; Otocebus Reichenbach, 1862; Pseudocebus Reichenbach, 1862;
	Aegipan Rafinesque, 1815; Calyptrocebus Reichenbach, 1862; Eucebus Reichenbach, 1862; Otocebus Reichenbach, 1862; Pseudocebus Reichenbach, 1862;
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Kapucynka^[5] (Cebus) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny kapucynek (Cebinae) w obrębie rodziny płaksowatych (Cebidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej^[6]^[7]^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 33–51 cm, ogona 35–55 cm; masa ciała 1,7–4,7 kg^[8]^[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1777 roku niemiecki przyrodnik i weterynarz Johann Christian Polycarp Erxleben w książce o tytule Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cum synonymia et historia animalium^[1]. Na gatunek typowy Erxleben wyznaczył kapucynkę czarno-białą (C. capucinus).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Cebus: gr. κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”^[10].
Aegipan: w mitologii greckiej Aegipan (gr. Αιγιπαν Aigipan; αιξ aix, αιγος aigos „koza”; Παν Pan „Pan”) było inną nazwą Pana nadaną mu z powodu jego kozich kończyn, rogów i uszu^[11].
Calyptrocebus: gr. καλυπτρα kaluptra „welon”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”^[12]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił 14 gatunków, nie określając gatunku typowego.
Eucebus: gr. ευ eu „dobry, typowy”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”^[13]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił 8 gatunków, nie określając gatunku typowego.
Otocebus: gr. ους ous, ωτος ōtos „ucho”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”^[14]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił 10 gatunków, nie określając gatunku typowego.
Pseudocebus: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”^[15]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił 3 gatunki, nie określając gatunku typowego.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

W obrębie rodzaju wyróżnia się od czterech^[16] do piętnastu gatunków^[9]^[6]^[5], zachodzi potrzeba gruntownej rewizji taksonomicznej rodzaju^[16]; tutaj klasyfikacja za Mammal Diversity Database^[16]:

Cebus albifrons (Humboldt, 1812) – kapucynka białoczelna
Cebus olivaceus Schomburgk, 1848 – kapucynka oliwkowa
Cebus kaapori Queiroz, 1992 – kapucynka reliktowa
Cebus capucinus (Linnaeus, 1758) – kapucynka czarno-biała

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nomen nudum.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cum synonymia et historia animalium: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 44. (łac.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 53. (fr.).
↑ ^a ^b ^c Reichenbach 1862 ↓, s. 55.
↑ Reichenbach 1862 ↓, s. 56.
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38–39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 190–192. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Cebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
↑ ^a ^b A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 407–414. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 123–124. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 166.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 81.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 155.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 272.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 487.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 590.
↑ ^a ^b ^c N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

H.G.L. Reichenbach: Die vollsteändigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 1–204. (niem.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Nomen nudum.

[Erxleben-1] J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cum synonymia et historia animalium: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 44. (łac.).

[Rafinesque-3] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 53. (fr.).

[CITEREFReichenbach1862[https://archive.org/stream/dievollstandigst21862reic#page/54/mode/2up_55]-4] Reichenbach 1862 ↓, s. 55.

[CITEREFReichenbach1862[https://archive.org/stream/dievollstandigst21862reic#page/56/mode/2up_56]-5] Reichenbach 1862 ↓, s. 56.

[Cichocki&inni-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38–39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 190–192. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Cebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].

[hmw-9] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 407–414. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-10] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 123–124. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/174/mode/1up_166]-11] Palmer 1904 ↓, s. 166.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655237_81]-12] Palmer 1904 ↓, s. 81.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/163/mode/1up_155]-13] Palmer 1904 ↓, s. 155.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/280/mode/1up_272]-14] Palmer 1904 ↓, s. 272.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/495/mode/1up_487]-15] Palmer 1904 ↓, s. 487.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/598/mode/1up_590]-16] Palmer 1904 ↓, s. 590.

[mdd-17] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]