Organizacja międzynarodowa

Organizacje międzynarodowe - niejednorodna grupa uczestników stosunków międzynarodowych dzieląca się pod względem statusu prawnomiędzynarodowego na międzynarodowe organizacje rządowe (ang. International Governments Organizatons - IGOs) i międzynarodowe organizacje pozarządowe (ang. International Non-Government Organizatons - INGOs). Mianem rządowych określa się zorganizowane przez państwo struktury utworzone w celu rozwoju współpracy. Muszą być one związkiem minimum trzech suwerennych państw, posiadać zdefiniowany cel i być powołane z mocy mocy umowy międzynarodowej.Z kolei określenie międzynarodowych organizacji pozarządowych zdefiniowano w rezolucji RGiS ONZ z 27 lutego 1950 jako organizacje działające w sferze stosunków międzynarodowych, które nie zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej. Ponadto członkostwo w tych organizacjach z natury jest otwarte dla zainteresowanych stron. Ich działalność opiera się na statutach i regulaminach, czyli aktach o charakterze wewnętrznym.

Historia

Pojawienie się i rozwój organizacji międzynarodowych związany jest z procesem instytucjonalizacji stosunków międzynarodowych i zmieniającą się pozycją państw w systemie międzynarodowym. Źródeł instytucji arbitrażu międzynarodowego część badaczy dopatruje się już w starożytnej Grecji. W tym samym okresie powstawały już także związki państw o charakterze religijno-politycznym (tzw. amfiktionie, np. Amfiktionia Delficka) oraz związki o charakterze polityczno-militarnym (np. Związek Peloponeski). Pierwsze organizacje międzynarodowe w epoce nowożytnej powstały w XIX wieku. Miały one stosunkowo wąski zakres działania i pełniły głównie funkcje natury administracyjnej. W 1850 powstał Związek Telegraficzny Państw Niemieckich i Holandii (zastąpiony w 1865 przez Międzynarodowy Związek Telegraficzny), w roku 1874 - Powszechny Związek Pocztowy, w 1875 - Międzynarodowy Związek Metryczny, w 1883 - Związek Ochrony Własności Przemysłowej, w 1886 - Związek Ochrony Własności Literackiej i Artystycznej, a w 1890 - Międzynarodowe Biuro Publikacji Taryf Celnych. Z racji swego charakteru organizacje te nazywano związkami celowymi lub uniami administracyjnymi. W 1919 powołano Ligę Narodów - pierwszy system bezpieczeństwa zbiorowego, a zarazem organizację międzynarodową o charakterze ogólnym.

Klasyfikacja i liczebność

Poniższa klasyfikacja wraz z przykładami organizacji międzynarodowych opiera się na klasyfikacji dokonanej przez Yearbook of International Organization w 2000 roku (dane z okresu 1999-2000):

• Konwencjonalne organizacje rządowe - 263
  • federacje organizacji międzynarodowych - 1 - Organizacja Narodów Zjednoczonych
  • organizacje o członkostwie uniwersalnym - 34 - np. Organizacje wyspecjalizowane ONZ
  • organizacje międzykontynentalne - 37 - np. Międzynarodowe Biuro Wystaw Światowych, Biuro Rolne Narodów Wspólnoty
  • organizacje regionalne o ograniczonym członkostwie - 191 - np. Rada Europy
• Konwencjonalne organizacje pozarządowe - 4928
  • federacje organizacji międzynarodowych - 38
  • organizacje o członkostwie uniwersalnym - 436
  • organizacje międzykontynentalne - 801
  • organizacje regionalne o ograniczonym członkostwie - 3653
• Pozostałe organizacje międzyrządowe - 1823
  • organizacje wydzielające się lub półataunomiczne - 725 - np. Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju
  • organizacje specjalistyczne - 706 - np. Zorganizowany Globalny System Usług
  • organizacje narodowe zorientowane międzynarodowo - 59 - np. część wspólnych przedsięwzięć w ramach dawnej RWPG
  • organizacje nieaktywne lub rozwiązywane - 333
• Pozostałe organizacje pozarządowe - 7267
  • organizacje wydzielające się lub półataunomiczne - 1660
  • organizacje specjalistyczne - 2745
  • organizacje narodowe zorientowane międzynarodowo - 59
  • organizacje nieaktywne lub rozwiązywane - 2812

Powyższa klasyfikacja pomija jednak organizacje o charakterze specjalnym - takie jak organizacje religijne, międzynarodowe struktury o charakterze pomocniczym, organizacje narodowe, etc. - łącznie ich liczbę w okresie 1999-2000 określono na 21772 (z czego 3648 miało charakter rządowy, zaś 18124 pozarządowy). Sumarycznie wyróżniano zatem wówczas ponad 36 tysięcy organizacji międzynarodowych.

Zobacz też

• uczestnicy stosunków międzynarodowych
• podmiot prawa międzynarodowego
• system bezpieczeństwa zbiorowego

Źródła

• Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004. ISBN 83-229-2520-4.brak strony w książce
• Organizacje międzynarodowe. W: Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 285-336. ISBN 978-83-7334-294-1.

Linki zewnętrzne

• Organizacje międzynarodowe / International organizations. msz.gov.pl. [dostęp 17 stycznia 2010].zły zapis daty dostępu
• Yearbook of International Organizations. uia.be. [dostęp 17 stycznia 2010].zły zapis daty dostępu