Shaanxi: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Historia: poprawa linków |
|||
Linia 19: | Linia 19: | ||
}} |
}} |
||
'''{{wymowa|zh-Shaanxi.ogg|Prowincja Shaanxi}}''' ([[Uproszczone pismo chińskie|chiń. upr]]: 陕西; [[Tradycyjne pismo chińskie|chiń. trad]]: 陝西; [[Pinyin]]: ''Shǎnxī'', [[Wade-Giles]]: ''Shan-hsi'', Inne pisownie: ''Shensi'') - [[Podział administracyjny ChRL|prowincja]] w północno-środkowej części [[Chińska Republika Ludowa|ChRL]]. Teren prowincji obejmuje część [[Wyżyna Lessowa|Wyżyny Lessowej]]. Od południa ograniczone górami [[Qin Ling]]. |
'''{{wymowa|zh-Shaanxi.ogg|Prowincja Shaanxi}}''' ([[Uproszczone pismo chińskie|chiń. upr]]: 陕西; [[Tradycyjne pismo chińskie|chiń. trad]]: 陝西; [[Hanyu pinyin|Pinyin]]: ''Shǎnxī'', [[Wade-Giles]]: ''Shan-hsi'', Inne pisownie: ''Shensi'') - [[Podział administracyjny ChRL|prowincja]] w północno-środkowej części [[Chińska Republika Ludowa|ChRL]]. Teren prowincji obejmuje część [[Wyżyna Lessowa|Wyżyny Lessowej]]. Od południa ograniczone górami [[Qin Ling]]. |
||
Jej nazwa pochodzi od historycznego powiatu Shǎn (陕) i znaczy tyle, co ''"Na Zachód od Shan"''. Zapisuje się ją jednak przez podwójne "a" dla odróżnienia od prowincji [[Shanxi]], której nazwa w transkrypcji [[pinyin]] brzmi ''Shānxī''. |
Jej nazwa pochodzi od historycznego powiatu Shǎn (陕) i znaczy tyle, co ''"Na Zachód od Shan"''. Zapisuje się ją jednak przez podwójne "a" dla odróżnienia od prowincji [[Shanxi]], której nazwa w transkrypcji [[Hanyu pinyin|pinyin]] brzmi ''Shānxī''. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Tereny prowincji Shaanxi są uznawane za kolebkę [[ |
Tereny prowincji Shaanxi są uznawane za kolebkę [[Historia Chin|cywilizacji chińskiej]]. Stolica prowincji [[Xi'an]] była siedziba władców 13 chińskich dynastii w okresie od [[XI wiek p.n.e.|XI wieku p.n.e.]] - [[X wiek|X wieku n.e.]]. W prowincji tej zaczynał się również [[jedwabny szlak]]. |
||
W okresie rządów [[Mongołowie|Mongołów]] w [[XIII wiek]]u prowincja straciła na znaczeniu. |
W okresie rządów [[Mongołowie|Mongołów]] w [[XIII wiek]]u prowincja straciła na znaczeniu. |
||
[[23 stycznia]] [[1556]] w prowincji Shaanxi miało miejsce [[Trzęsienie ziemi w Shaanxi (1556)|trzęsienie ziemi]] uznawane za najbardziej śmiercionośne trzęsienie w historii - zginęło ok. 830 000 ludzi. |
[[23 stycznia]] [[1556]] w prowincji Shaanxi miało miejsce [[Trzęsienie ziemi w Shaanxi (1556)|trzęsienie ziemi]] uznawane za najbardziej śmiercionośne trzęsienie w historii - zginęło ok. 830 000 ludzi. |
||
== Geografia == |
== Geografia == |
||
Prowincja rozciąga się południkowo szerokim pasem na przestrzeni ponad 800 km, w związku z czym na jej obszarze występuje znaczne zróżnicowanie warunków naturalnych. Przecinające prowincję w poprzek góry [[Qin Ling]] tworzą wyraźną barierę klimatyczną i komunikacyjną, przekraczającą 4000 m [[n.p.m.]] ([[Taibai Shan]], 4113 m). Niższe, sięgające 2700 m, góry [[Daba Shan]] stanowią granicę z prowincją [[Syczuan]]. Między tymi pasmami ciągnie się gęsto zaludniona górna część doliny rzeki [[Han Shui]], dopływu [[Jangcy]]. Panują tu warunki klimatyczne zbliżone do podzwrotnikowych - rozwija się uprawa [[ryż]]u, [[ |
Prowincja rozciąga się południkowo szerokim pasem na przestrzeni ponad 800 km, w związku z czym na jej obszarze występuje znaczne zróżnicowanie warunków naturalnych. Przecinające prowincję w poprzek góry [[Qin Ling]] tworzą wyraźną barierę klimatyczną i komunikacyjną, przekraczającą 4000 m [[n.p.m.]] ([[Taibai Shan]], 4113 m). Niższe, sięgające 2700 m, góry [[Daba Shan]] stanowią granicę z prowincją [[Syczuan]]. Między tymi pasmami ciągnie się gęsto zaludniona górna część doliny rzeki [[Han Shui]], dopływu [[Jangcy]]. Panują tu warunki klimatyczne zbliżone do podzwrotnikowych - rozwija się uprawa [[ryż]]u, [[Bawełna (roślina)|bawełny]] i [[herbata|herbaty]]. Góry pokryte są rozległymi lasami - częściowo wiecznie zielonymi, z występowaniem drzewa tungowego, a częściowo, w wyższych rejonach, iglastymi. Jest to jeden z ważniejszych rejonów eksploatacji lasów w Chinach. |
||
Na północ od gór Qin Ling, między nimi a krawędzią [[Wyżyna Lessowa|Wyżyny Lessowej]], ciągnie się równoleżnikowo [[Hanzhong Pendi|Kotlina Hanczuńska]], odwadniana przez rzekę [[Wei He]]. Ta szeroka podłużna kotlina jest jednym z najstarszych ośrodków osadnictwa rolniczego w Chinach i najgęściej zaludnioną częścią prowincji. Dzięki urodzajnym [[ |
Na północ od gór Qin Ling, między nimi a krawędzią [[Wyżyna Lessowa|Wyżyny Lessowej]], ciągnie się równoleżnikowo [[Hanzhong Pendi|Kotlina Hanczuńska]], odwadniana przez rzekę [[Wei He]]. Ta szeroka podłużna kotlina jest jednym z najstarszych ośrodków osadnictwa rolniczego w Chinach i najgęściej zaludnioną częścią prowincji. Dzięki urodzajnym [[Mady|glebom aluwialnym]] i stosunkowo ciepłemu klimatowi rozwinęła się tu intensywna uprawa ryżu i bawełny. Doliną Wei He przebiega na zachód stara droga handlowa - [[jedwabny szlak]], wzdłuż którego przeprowadzono linię kolejową [[Zhengzhou]] - [[Xi'an]] - [[Lanzhou]]. Tu też znajdują się najważniejsze ośrodki miejskie prowincji. |
||
Północna część prowincji wchodzi w obręb Wyżyny Lessowej. Grubość pokrywy [[less]]owej dochodzi do 300 m (rzeki tworzą w niej głębokie wąwozy), wzniesienia przekraczają 1700 m n.p.m. Wschodnią granicę prowincji stanowi rzeka [[Huang He]], płynąca w głębokim wąwozie. Na północy granica prowincji przebiega nieco na północ od [[Wielki Mur Chiński|Wielkiego Muru]]. Wyżyna Lessowa różni się znacznie pod względem klimatycznym od południowej części prowincji. Panuje tu kontynentalny i suchy klimat, lasów brak niemal zupełnie (poza niektórymi dolinami rzek), na skrajnej północy [[step]]y przechodzą w [[półpustynia|półpustynie]]. W rolnictwie dominuje pszenica, kaoliang i proso - uprawy typowe dla chłodniejszego i suchszego klimatu. Osobliwością osadnictwa są liczne jaskinie mieszkalne, wykopane w lessie na zboczach dolin. |
Północna część prowincji wchodzi w obręb Wyżyny Lessowej. Grubość pokrywy [[less]]owej dochodzi do 300 m (rzeki tworzą w niej głębokie wąwozy), wzniesienia przekraczają 1700 m n.p.m. Wschodnią granicę prowincji stanowi rzeka [[Huang He]], płynąca w głębokim wąwozie. Na północy granica prowincji przebiega nieco na północ od [[Wielki Mur Chiński|Wielkiego Muru]]. Wyżyna Lessowa różni się znacznie pod względem klimatycznym od południowej części prowincji. Panuje tu kontynentalny i suchy klimat, lasów brak niemal zupełnie (poza niektórymi dolinami rzek), na skrajnej północy [[step]]y przechodzą w [[półpustynia|półpustynie]]. W rolnictwie dominuje pszenica, kaoliang i proso - uprawy typowe dla chłodniejszego i suchszego klimatu. Osobliwością osadnictwa są liczne jaskinie mieszkalne, wykopane w lessie na zboczach dolin. |
Wersja z 12:12, 9 maj 2010
Szablon:ChRL prowincja infobox
ⓘProwincja Shaanxi (chiń. upr: 陕西; chiń. trad: 陝西; Pinyin: Shǎnxī, Wade-Giles: Shan-hsi, Inne pisownie: Shensi) - prowincja w północno-środkowej części ChRL. Teren prowincji obejmuje część Wyżyny Lessowej. Od południa ograniczone górami Qin Ling.
Jej nazwa pochodzi od historycznego powiatu Shǎn (陕) i znaczy tyle, co "Na Zachód od Shan". Zapisuje się ją jednak przez podwójne "a" dla odróżnienia od prowincji Shanxi, której nazwa w transkrypcji pinyin brzmi Shānxī.
Historia
Tereny prowincji Shaanxi są uznawane za kolebkę cywilizacji chińskiej. Stolica prowincji Xi'an była siedziba władców 13 chińskich dynastii w okresie od XI wieku p.n.e. - X wieku n.e.. W prowincji tej zaczynał się również jedwabny szlak. W okresie rządów Mongołów w XIII wieku prowincja straciła na znaczeniu. 23 stycznia 1556 w prowincji Shaanxi miało miejsce trzęsienie ziemi uznawane za najbardziej śmiercionośne trzęsienie w historii - zginęło ok. 830 000 ludzi.
Geografia
Prowincja rozciąga się południkowo szerokim pasem na przestrzeni ponad 800 km, w związku z czym na jej obszarze występuje znaczne zróżnicowanie warunków naturalnych. Przecinające prowincję w poprzek góry Qin Ling tworzą wyraźną barierę klimatyczną i komunikacyjną, przekraczającą 4000 m n.p.m. (Taibai Shan, 4113 m). Niższe, sięgające 2700 m, góry Daba Shan stanowią granicę z prowincją Syczuan. Między tymi pasmami ciągnie się gęsto zaludniona górna część doliny rzeki Han Shui, dopływu Jangcy. Panują tu warunki klimatyczne zbliżone do podzwrotnikowych - rozwija się uprawa ryżu, bawełny i herbaty. Góry pokryte są rozległymi lasami - częściowo wiecznie zielonymi, z występowaniem drzewa tungowego, a częściowo, w wyższych rejonach, iglastymi. Jest to jeden z ważniejszych rejonów eksploatacji lasów w Chinach.
Na północ od gór Qin Ling, między nimi a krawędzią Wyżyny Lessowej, ciągnie się równoleżnikowo Kotlina Hanczuńska, odwadniana przez rzekę Wei He. Ta szeroka podłużna kotlina jest jednym z najstarszych ośrodków osadnictwa rolniczego w Chinach i najgęściej zaludnioną częścią prowincji. Dzięki urodzajnym glebom aluwialnym i stosunkowo ciepłemu klimatowi rozwinęła się tu intensywna uprawa ryżu i bawełny. Doliną Wei He przebiega na zachód stara droga handlowa - jedwabny szlak, wzdłuż którego przeprowadzono linię kolejową Zhengzhou - Xi'an - Lanzhou. Tu też znajdują się najważniejsze ośrodki miejskie prowincji.
Północna część prowincji wchodzi w obręb Wyżyny Lessowej. Grubość pokrywy lessowej dochodzi do 300 m (rzeki tworzą w niej głębokie wąwozy), wzniesienia przekraczają 1700 m n.p.m. Wschodnią granicę prowincji stanowi rzeka Huang He, płynąca w głębokim wąwozie. Na północy granica prowincji przebiega nieco na północ od Wielkiego Muru. Wyżyna Lessowa różni się znacznie pod względem klimatycznym od południowej części prowincji. Panuje tu kontynentalny i suchy klimat, lasów brak niemal zupełnie (poza niektórymi dolinami rzek), na skrajnej północy stepy przechodzą w półpustynie. W rolnictwie dominuje pszenica, kaoliang i proso - uprawy typowe dla chłodniejszego i suchszego klimatu. Osobliwością osadnictwa są liczne jaskinie mieszkalne, wykopane w lessie na zboczach dolin.
Demografia
Osadnictwo prowincji Shaanxi jest bardzo stare. Gęstość zaludnienia wynosi poniżej 40 osób/km² na północy do ponad 300 w Kotlinie Hanczuńskiej (Hanzhong Pendi). W odróżnieniu od innych prowincji w północno-zachodnich Chinach, jest to obszar etnicznie jednolity. Poza niewielką liczbą Hui, nie ma tu w zasadzie mniejszości niechińskich.