Jesion wyniosły: Różnice pomiędzy wersjami

Jesion wyniosły
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	astrowe
Rząd	jasnotowce
Rodzina	oliwkowate
Rodzaj	jesion
Gatunek	jesion wyniosły
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} L.; Sp. pl. 2:1057. 1753
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 00:39, 13 sie 2014

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.) – gatunek drzewa należący do rodziny oliwkowatych. Występuje naturalnie na większości obszaru Europy i w Azji Zachodniej (Liban, Syria oraz Kaukaz i Zakaukazie)^[2]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze.

Morfologia

Pokrój: Jajowato stożkowa korona.
Pień: Często rozwidlony, osiąga wysokość do 30 m. Kora u młodych drzew gładka, jasnozielonkawo szara, u starszych spękana, szorstka, ciemnobrązowa.
Drewno: Ciężkie, twarde i elastyczne z żółtawą bielą i jasną twardzielą.
Liście: Duże, nieparzystopierzaste, składające się z 9-15 listków. Listki są lancetowane, zaostrzone, nierówno piłkowane, siedzące z owłosionym głównym nerwem.
Kwiaty: Wyrastają z pąków bocznych zeszłorocznych pędów, tworząc wiechę.

Owoce: Jednonasienne podłużne, spłaszczone orzeszki ze skrzydełkiem umożliwiającym rozsiewanie przez wiatr.
Korzeń: Głęboki, palowy.

Biologia i ekologia

Początkowo rośnie szybko, w wieku ok. 100 lat przestaje rosnąć na wysokość, żyć może 300 lat. Kwiaty są jednopłciowe, albo obupłciowe, wiatropylne lub owadopylne, kwitną przed rozwojem liści – od kwietnia do maja. Nasiona opadają z drzewa od późnej jesieni przez całą zimę. Muszą przeleżeć jeszcze rok w ziemi, zanim zaczną kiełkować. Drzewo zaczyna owocować dopiero w wieku 30-40 lat.Najliczniej występuje w wilgotnych lasach łęgowych oraz w górach, gdzie rośnie do 1000 m n.p.m. Siewki i młode rośliny wybitnie cieniolubne, duże drzewa są roślinami światłolubnymi. Wymagają głębokich, żyznych gleb. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Querco-Fagetea^[3].

Zastosowanie

Roślina ozdobna: sadzony jako drzewo użytkowe, czasami także w parkach jako roślina ozdobna.
Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski: kora i liście zawierają pochodne kumaryny.
- Działanie: żółciopędne, moczopędne. W medycynie ludowej napary z liści używano jako środka przeczyszczającego i poprawiającego przemianę materii, a w mieszance z innymi ziołami wykorzystywano do leczenia reumatyzmu.
Ma bardzo cenne drewno wykorzystywane w meblarstwie, do produkcji parkietów, części maszyn, przyrządów gimnastycznych, wioseł i in.
Do karmienia papug – pół dojrzałe nasiona można zamrażać. Jeszcze w zimie można zbierać z drzew nasiona. Najlepiej wieszać papugom całe gałęzie z nasionami^[4].

Ciekawostki

Jest jednym z najstarszych drzew na Ziemi; gatunek istnieje już od 10 mln lat.
Jesion wyniosły o najgrubszym pniu rośnie w Wetlinie i ma 615 cm obwodu i 31 metrów wysokości^[5].
Słowianie (i inne ludy) otaczali go, podobnie jak dęby, kultem.
Górale sadzą to drzewo przy domostwach celem ochrony przed wiatrem halnym, stąd tak dużo jesionów w Zakopanem (Bystre, Kuźnice).
Kiedy wikingowie dopłynęli do Anglii, nazwano ich tam ashmen – od drewna jesionu, z którego wykonywali łuki i lance^[6].

↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-03-24]. (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Cockatiel czyli Nimfa – specjalistyczny serwis o papugach nimfach
↑ Jesion wyniosły
↑ Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.

Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.

BŁĄD PRZYPISÓW

Bibliografia

W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Linki zewnętrzne

Szablon:Link FA

[apweb-1] Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-03-24]. (ang.).

[grin-2] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[3] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[4] Cockatiel czyli Nimfa – specjalistyczny serwis o papugach nimfach

[5] Jesion wyniosły

[6] Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 23: / Linia 23: @@
 '''Jesion wyniosły''' (''Fraxinus excelsior'' L.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[drzewo|drzewa]] należący do rodziny [[oliwkowate|oliwkowatych]]. Występuje naturalnie na większości obszaru [[Europa|Europy]] i w Azji Zachodniej (Liban, Syria oraz Kaukaz i Zakaukazie)<ref name=grin>{{Cytuj stronę |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxgenform.pl?language=en |tytuł=Germplasm Resources Information Network (GRIN)|data dostępu = 2011-01-17}}</ref>. W Polsce jest pospolity na całym obszarze.
-=== Morfologia ===
+== Morfologia ==
 ; Pokrój: Jajowato stożkowa [[korona drzewa|korona]].
 ; [[Pień]]: Często rozwidlony, osiąga wysokość do 30 m. [[Kora]] u młodych drzew gładka, jasnozielonkawo szara, u starszych spękana, szorstka, ciemnobrązowa.
@@ Linia 33: / Linia 33: @@
 ; [[Korzeń]]: Głęboki, palowy.
-=== Biologia i ekologia ===
+== Biologia i ekologia ==
 Początkowo rośnie szybko, w wieku ok. 100 lat przestaje rosnąć na wysokość, żyć może 300 lat. Kwiaty są jednopłciowe, albo obupłciowe, [[wiatropylność|wiatropylne]] lub [[owadopylność|owadopylne]], kwitną przed rozwojem liści – od kwietnia do maja. Nasiona opadają z drzewa od późnej jesieni przez całą zimę. Muszą przeleżeć jeszcze rok w ziemi, zanim zaczną kiełkować. Drzewo zaczyna owocować dopiero w wieku 30-40 lat.Najliczniej występuje w wilgotnych [[Las łęgowy|lasach łęgowych]] oraz w górach, gdzie rośnie do 1000 m n.p.m. Siewki i młode rośliny wybitnie [[rośliny cieniolubne|cieniolubne]], duże drzewa są [[rośliny światłolubne|roślinami światłolubnymi]]. Wymagają głębokich, żyznych gleb. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla [[syntaksonomia|Cl.]] ''[[Querco-Fagetea]]''<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Matuszkiewicz |imię= Władysław |autor link= |tytuł= Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |id= ISBN 83-01-14439-4}} </ref>.
 [[Plik:Ash flower.JPG|thumb|200px|Kwiaty]]
 [[Plik:Fraxinus excelsior(01).jpg|thumb|200px|Kora]]
-=== Zastosowanie ===
+== Zastosowanie ==
 * [[Rośliny ozdobne|Roślina ozdobna]]: sadzony jako drzewo użytkowe, czasami także w [[park]]ach jako [[rośliny ozdobne|roślina ozdobna]].
 * [[Rośliny lecznicze|Roślina lecznicza]]
@@ Linia 46: / Linia 46: @@
 * Do karmienia papug – pół dojrzałe nasiona można zamrażać. Jeszcze w zimie można zbierać z drzew nasiona. Najlepiej wieszać papugom całe gałęzie z nasionami<ref>[http://www.papugi.resnet.pl Cockatiel czyli Nimfa – specjalistyczny serwis o papugach nimfach<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.
-=== Ciekawostki ===
+== Ciekawostki ==
 * Jest jednym z najstarszych drzew na Ziemi; gatunek istnieje już od 10 mln lat.
 * Jesion wyniosły o najgrubszym pniu rośnie w [[Wetlina|Wetlinie]] i  ma 615 cm obwodu i  31 metrów wysokości<ref>[http://mlodziez.erys.pl/lesnoteka/najgrubsze_drzewa/jesion Jesion wyniosły<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.
@@ Linia 53: / Linia 53: @@
 * Kiedy [[wikingowie]] dopłynęli do Anglii, nazwano ich tam ashmen – od drewna jesionu, z którego wykonywali łuki i lance<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Cavelius |imię=Anrea-Anna |tytuł= Zioła w medycynie naturalnej |rok=2005 |wydawca= MAK Verlag GmbH |miejsce= Bremen |isbn=  978-3-939991-32-8}}</ref>.
-{{Przypisy|stopień= ===}}
+{{Przypisy|stopień= ==}}
-=== Bibliografia ===
+== Bibliografia ==
 # {{cytuj książkę|imię=W.|nazwisko=Kulesza|tytuł=Klucz do oznaczania drzew i krzewów|miejsce=Warszawa |rok=1955 |wydawca=PWRiL}}
 # {{cytuj książkę|imię=Anna |nazwisko=Mazerant-Leszkowska |tytuł=Mała księga ziół|miejsce=Warszawa |rok=1990 |wydawca=Inst. Wyd. Zw. Zawodowych|isbn = 83-202-0810-6}}
@@ Linia 62: / Linia 62: @@
 # {{cytuj książkę|imię=Władysław |nazwisko=Szafer |imię2=Stanisław |nazwisko2=Kulczyński |tytuł=Rośliny polskie|miejsce=Warszawa |rok=1953 |wydawca= PWN}}
-=== Linki zewnętrzne ===
+== Linki zewnętrzne ==
 * [http://www.drzewa.puszcza-bialowieska.eu/index.php5?dzial=jesion Jesiony z Puszczy Białowieskiej (najpotężniejszy w Polsce)]
 * [http://www.encyklopedia.puszcza-bialowieska.eu/index.php?dzial=haslo&id=264 Jesiony z Białowieskiego Parku Narodowego (najwyższe drzewo liściaste w Polsce)]