Edmund Dene Morel: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Krytyka nad „bezsensowną wojną“: drobne techniczne |
|||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
Armator [[Elder Dempster]] posiadał monopol na przewóz towarów do i z Wolnego Państwa Kongo, które stanowiło własność [[Belgia|belgijskiego]] króla [[Leopold II Koburg|Leopolda II]]. Z racji zajmowanego stanowiska Morel posiadał wgląd w dokumentację [[spółka|spółki]]. Gdy odkrył, że statki płynące do Konga wiozły głównie broń stał się podejrzliwy i zaczął badać sprawę. Odkrył, że w Kongu stworzono system [[niewolnictwo|niewolnictwa]] i przymusu pracy w celu pozyskiwania [[kauczuk naturalny|kauczuku naturalnego]]. Wkrótce stał się największym krytykiem systemu opresji w Kongu: założył [[Congo Reform Association]], był redaktorem powołanej przez niego gazety ''[[West African Mail]]'', napisał kilka książek i udzielił przeprowadził niezliczoną ilość wykładów na ten temat. Jednym z jego partnerów w Congo Reform Association był [[Irlandia|Irlandczyk]] [[Roger Casement]], autor oficjalnego raportu ([[Raport Casementa|Raportu Casementa]]) dla [[Zjednoczone Królestwo|Zjednoczonego Królestwa]] na temat sytuacji w Wolnym Państwie Konga. Wspólnie udało im się w pierwszej [[XX wiek|dwudziestowiecznej]] kampanii na rzecz poszanowania praw człowieka przeciągnąć dużą część obywateli [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i [[USA|Stanów Zjednoczonych]] na swoją stronę. Ich głównym orężem był nowy wynalazek: [[fotografia]], która ukazywała przykłady okropności mających miejsce w Kongu. Nacisk [[opinia publiczna|opinii publicznej]] stał się z czasem tak silny, że Leopold II sprzedał Wolne Państwo Kongo Belgii. Z czasem sytuacja ludności Konga zaczęła się poprawiać. W 1913 roku Morel ogłosił zwycięstwo i zakończenie swojej akcji. |
Armator [[Elder Dempster]] posiadał monopol na przewóz towarów do i z Wolnego Państwa Kongo, które stanowiło własność [[Belgia|belgijskiego]] króla [[Leopold II Koburg|Leopolda II]]. Z racji zajmowanego stanowiska Morel posiadał wgląd w dokumentację [[spółka|spółki]]. Gdy odkrył, że statki płynące do Konga wiozły głównie broń stał się podejrzliwy i zaczął badać sprawę. Odkrył, że w Kongu stworzono system [[niewolnictwo|niewolnictwa]] i przymusu pracy w celu pozyskiwania [[kauczuk naturalny|kauczuku naturalnego]]. Wkrótce stał się największym krytykiem systemu opresji w Kongu: założył [[Congo Reform Association]], był redaktorem powołanej przez niego gazety ''[[West African Mail]]'', napisał kilka książek i udzielił przeprowadził niezliczoną ilość wykładów na ten temat. Jednym z jego partnerów w Congo Reform Association był [[Irlandia|Irlandczyk]] [[Roger Casement]], autor oficjalnego raportu ([[Raport Casementa|Raportu Casementa]]) dla [[Zjednoczone Królestwo|Zjednoczonego Królestwa]] na temat sytuacji w Wolnym Państwie Konga. Wspólnie udało im się w pierwszej [[XX wiek|dwudziestowiecznej]] kampanii na rzecz poszanowania praw człowieka przeciągnąć dużą część obywateli [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i [[USA|Stanów Zjednoczonych]] na swoją stronę. Ich głównym orężem był nowy wynalazek: [[fotografia]], która ukazywała przykłady okropności mających miejsce w Kongu. Nacisk [[opinia publiczna|opinii publicznej]] stał się z czasem tak silny, że Leopold II sprzedał Wolne Państwo Kongo Belgii. Z czasem sytuacja ludności Konga zaczęła się poprawiać. W 1913 roku Morel ogłosił zwycięstwo i zakończenie swojej akcji. |
||
=== Krytyka |
=== Krytyka "bezsensownej wojny" === |
||
Kiedy w sierpniu 1914 [[Anglia]] przystąpiła do [[I wojna światowa|I Wojny Światowej]] i wypowiedziała [[Niemcy|Niemcom]] wojnę, Morel wystąpił w ramach protestu z Independent Labour Party i założył [[pacyfizm|pacyfistyczną]] [[Union of Democratic Control]]. Mimo, że sam nie był pacyfistą, to potępił przystąpienie do wojny, jako że mimo tajnych umów z [[Francja|Francją]], która została zaatakowana przez Niemcy, same Zjednoczone Królestwo nie zostało zaatakowane przez Niemcy. Większość Brytyjczyków wspierało jego walkę przeciwko systemowi pracy przymusowej w Wolnym Państwie Konga; nie poparto jego potępienia przystąpienia Zjednoczonego Królestwa do wojny. W 1917 roku został aresztowany i skazany na sześć miesięcy przymusowych prac w więzieniu na podstawie dawno niestosowanego prawa zabraniającego wysyłania [[pacyfizm|pacyfistycznych]] książek do [[państwo neutralne|neutralnych państw]]. |
Kiedy w sierpniu 1914 [[Anglia]] przystąpiła do [[I wojna światowa|I Wojny Światowej]] i wypowiedziała [[Niemcy|Niemcom]] wojnę, Morel wystąpił w ramach protestu z Independent Labour Party i założył [[pacyfizm|pacyfistyczną]] [[Union of Democratic Control]]. Mimo, że sam nie był pacyfistą, to potępił przystąpienie do wojny, jako że mimo tajnych umów z [[Francja|Francją]], która została zaatakowana przez Niemcy, same Zjednoczone Królestwo nie zostało zaatakowane przez Niemcy. Większość Brytyjczyków wspierało jego walkę przeciwko systemowi pracy przymusowej w Wolnym Państwie Konga; nie poparto jego potępienia przystąpienia Zjednoczonego Królestwa do wojny. W 1917 roku został aresztowany i skazany na sześć miesięcy przymusowych prac w więzieniu na podstawie dawno niestosowanego prawa zabraniającego wysyłania [[pacyfizm|pacyfistycznych]] książek do [[państwo neutralne|neutralnych państw]]. |
||
=== Rola w kampanii ''[[Czarna Hańba]]'' === |
=== Rola w kampanii ''[[Czarna Hańba]]'' === |
||
Wersja z 11:51, 5 lis 2016
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| deputowany Izby Gmin | |
| Okres |
od 1922 |
| Przynależność polityczna | |
Edmund Dene Morel, właśc. Georges Edmond Pierre Achille Morel de Ville (ur. 10 lipca 1873 w Paryżu; zm. 12 listopada 1924 na farmie w pobliżu Bovey Tracey, Devon) był brytyjskim dziennikarzem, pisarzem, politykiem i obrońcą praw człowieka.
Biografia
Pierwsze lata
Edmund Dene Morel urodził się w roku 1873 w Paryżu. Jego matka była Angielką, a wcześnie zmarły ojciec Francuzem. Sam Morel rozmawiał płynnie w obu językach. W celach zarobkowych i w celu wsparcia swojej matki zaczął pisać dla różnych gazet artykuły na temat handlu z Afryką. Mając 20 lat przyjął posadę u brytyjskiego armatora Elder Dempster posiadającym monopol na przewóz towarów do i z Wolnego Państwa Konga. Zawdzięczał to dobrej znajomości Afryki, dobremu wykształceniu i znajomości języka francuskiego. W 1896 roku ożenił się z Brytyjką i zamieszkał w Anglii, przyjmując tamtejsze obywatelstwo. Od tego czasu podpisywał się jedynie inicjałami M. D. Morel.[1]
Walka przeciwko systemie wyzysku w Wolnym Państwie Kongo
Armator Elder Dempster posiadał monopol na przewóz towarów do i z Wolnego Państwa Kongo, które stanowiło własność belgijskiego króla Leopolda II. Z racji zajmowanego stanowiska Morel posiadał wgląd w dokumentację spółki. Gdy odkrył, że statki płynące do Konga wiozły głównie broń stał się podejrzliwy i zaczął badać sprawę. Odkrył, że w Kongu stworzono system niewolnictwa i przymusu pracy w celu pozyskiwania kauczuku naturalnego. Wkrótce stał się największym krytykiem systemu opresji w Kongu: założył Congo Reform Association, był redaktorem powołanej przez niego gazety West African Mail, napisał kilka książek i udzielił przeprowadził niezliczoną ilość wykładów na ten temat. Jednym z jego partnerów w Congo Reform Association był Irlandczyk Roger Casement, autor oficjalnego raportu (Raportu Casementa) dla Zjednoczonego Królestwa na temat sytuacji w Wolnym Państwie Konga. Wspólnie udało im się w pierwszej dwudziestowiecznej kampanii na rzecz poszanowania praw człowieka przeciągnąć dużą część obywateli Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych na swoją stronę. Ich głównym orężem był nowy wynalazek: fotografia, która ukazywała przykłady okropności mających miejsce w Kongu. Nacisk opinii publicznej stał się z czasem tak silny, że Leopold II sprzedał Wolne Państwo Kongo Belgii. Z czasem sytuacja ludności Konga zaczęła się poprawiać. W 1913 roku Morel ogłosił zwycięstwo i zakończenie swojej akcji.
Krytyka "bezsensownej wojny"
Kiedy w sierpniu 1914 Anglia przystąpiła do I Wojny Światowej i wypowiedziała Niemcom wojnę, Morel wystąpił w ramach protestu z Independent Labour Party i założył pacyfistyczną Union of Democratic Control. Mimo, że sam nie był pacyfistą, to potępił przystąpienie do wojny, jako że mimo tajnych umów z Francją, która została zaatakowana przez Niemcy, same Zjednoczone Królestwo nie zostało zaatakowane przez Niemcy. Większość Brytyjczyków wspierało jego walkę przeciwko systemowi pracy przymusowej w Wolnym Państwie Konga; nie poparto jego potępienia przystąpienia Zjednoczonego Królestwa do wojny. W 1917 roku został aresztowany i skazany na sześć miesięcy przymusowych prac w więzieniu na podstawie dawno niestosowanego prawa zabraniającego wysyłania pacyfistycznych książek do neutralnych państw.
Rola w kampanii Czarna Hańba
Po zajęciu Nadrenii przez wojska alianckie (w tym francuskich jednostek składających się z czarnoskórych i Turkos) Morel opublikował kilkanaście artykułów i pamfletów, w których częściowo z powodu swojej postawy antyfrancuskiej skrytykował użycie żołnierzy pochodzących z Afryki, których seksualność, zgodnie z modnymi wówczas teoriami rasistowskimi i pseudoantropologicznymi była sterowana popędami wynikającymi z ich natury.
Morel jako parlamentarzysta
Po wojnie przywrócono mu częściowo pozytywny wizerunek dzięki zwycięstwu Partii Pracy. W 1919r. Założył miesięcznik Foreign Affairs pełniącego funkcję medialnego organu Union of Democratic Control, której został przewodniczącym. W 1922 został deputowanym Izby Gmin (i wygrał nawet z Winstonem Churchillem, który był współodpowiedzialny za oskarżenie Morela pięć lat wcześniej. Dzięki swojemu talentowi do przemówień stał się jednym z najbardziej prominentnych rzeczników Partii Pracy w sprawach polityki zagranicznej. Po wyborze Ramsaya MacDonalda na brytyjskiego premiera był poważnym kandydatem na ministra spraw zagranicznych. Od końca swojego pobytu w więzieniu już nigdy nie odzyskał dawnej formy fizycznej. Edmund Dene Morel zmarł podczas spaceru 12 listopada 1924 w wieku 51 lat.
Wkład Morela
Edmund Dene Morel był inicjatorem pierwszego międzynarodowego ruchu w obronie praw człowieka w XX wieku. Dzięki jego walce przeciwko Wolnemu Państwu Konga wraz z Raportem Casementa zmusił króla Leopolda II do przekazaniu Konga w 1908 roku Belgii, co zapoczątkowało powolną poprawę sytuacji Afrykańczyków. Morel nie był jednak krytykiem kolonializmu. Bronił wciąż brytyjskich posiadłości kolonialnych, argumentując, że Brytyjczycy troszczą się o rozwój swoich kolonii w odróżnieniu do polityki Leopolda II w Kongu. Zbrodnie w Kongu uległy z czasem zapomnieniu, podobnie jak cała praca jaką wykonał Morel. Dopiero w ostatnich latach przypomniano sobie historię walki Morela z polityką Leopolda II wobec Konga.
Opublikowane książki
- The British Case in French Congo
- King Leopold's Rule in Africa (1904)
- Red Rubber – The story of the rubber slave trade that flourished in Congo in the year of grace 1906 (1906)
- Great Britain and the Congo
- Nigeria
- Morocco and Diplomacy (1912) (reissued as Ten Years of Secret Diplomacy in 1915)
- Truth and the War (1916)
- Africa and the Peace of Europe
- The Black Man's Burden (1920)
- Thoughts on the War
- The Peace, and Prison
- Pre-War Diplomacy
- Diplomacy Revealed
Bibliografia
- Hochschild, Adam: Duch Króla Leopolda, 2012, ISBN 9788377994986.
- Stanard, Matthew G.: Selling the Congo: A history of European pro-empire propaganda and the making of Belgian imperialism, 2012.
- Vangroenweghe, Daniël: Rood Rubber – Leopold II en zijn Congo, 2004, ISBN 90-5617-556-4.
- Catherine Ann Cline: E. D. Morel, 1873–1924. The strategies of protest. Blackstaff, 1980, ISBN 0-85640-213-3.
- Mario Vargas Llosa: Der Traum des Kelten. Suhrkamp, Berlin 2011, ISBN 978-3-518-42270-0.
- Reinders, Robert C.: Racialism on the Left. E. D. Morel and The "Black Horror on the Rhine, w: International Review of Social History nr 13, 1968, s. 1-28.
- F. Seymour Cocks: E. D. Morel. The man and his work, 1920.
Przypisy
- ↑ Heinrich Cunow: Das Gift, das zerstört, w: Die Neue Zeit– nr 10/1922, str. 222