Podagrycznik pospolity: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
korelacje, drobne redakcyjne |
występowanie |
||
| Linia 24: | Linia 24: | ||
[[Plik:Aegopodium podagraria - stem profile.jpg|thumb|250px|Przekrój ogonka liściowego i spodnia strona liści]] |
[[Plik:Aegopodium podagraria - stem profile.jpg|thumb|250px|Przekrój ogonka liściowego i spodnia strona liści]] |
||
'''Podagrycznik pospolity''' (''Aegopodium podagraria'' L.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[rośliny]] należący do rodziny [[selerowate|selerowatych]]. |
'''Podagrycznik pospolity''' (''Aegopodium podagraria'' L.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[rośliny]] należący do rodziny [[selerowate|selerowatych]]. |
||
== Rozmieszczenie geograficzne == |
|||
Rodzimy obszar jego występowania to Europa i Azja Zachodnia{{r|cincura}}. Rozprzestrzenił się jednak i obecnie jako [[gatunek zawleczony]] występuje pospolicie na terenie USA i Kanady w Ameryce Północnej, w Azji poprzez obszary Rosji sięga po wyspy japońskie, zawleczony został także do Australii i Nowej Zelandii{{r|discover}}. W [[Polska|Polsce]] jest rośliną bardzo pospolitą. Status we [[flora Polski|florze Polski]]: [[gatunek rodzimy]]{{r|rutkowski}}. |
|||
== Morfologia == |
== Morfologia == |
||
; [[Łodyga]]: Wzniesiona, górą rozgałęziająca się, naga lub krótko owłosiona, w środku pusta (dęta) i bruzdowana. Osiąga wysokość 50-100 cm. Pod ziemią czołgające się, silne [[kłącze]] o zgrubiałych węzłach, wytwarzające liczne [[rozłogi]]. |
; [[Łodyga]]: Wzniesiona, górą rozgałęziająca się, naga lub krótko owłosiona, w środku pusta (dęta) i bruzdowana. Osiąga wysokość 50-100 cm. Pod ziemią czołgające się, silne [[kłącze]] o zgrubiałych węzłach, wytwarzające liczne [[rozłogi]]. |
||
; [[Liść|Liście]]: Odziomkowe i dolne łodygowe są długoogonkowe, [[kształt liścia|podwójnie trójlistkowe]]; środkowy listek jest największy. Poszczególne listki są niesymetrycznie jajowate, zaostrzone, pojedynczo lub podwójnie piłkowane, ogonkowe. Dolne liście pochwiasto osadzone na łodydze. Liście górne są pojedynczo trójdzielne. Charakterystyczną cechą gatunkową pozwalającą na rozróżnienie tego gatunku od innych, podobnych gatunków jest budowa ogonków liściowych. Na przekroju poprzecznym mają proste, lub słabo na zewnątrz wysklepione brzegi, rdzeń w środku i zawsze są gładkie. |
; [[Liść|Liście]]: Odziomkowe i dolne łodygowe są długoogonkowe, [[kształt liścia|podwójnie trójlistkowe]]; środkowy listek jest największy. Poszczególne listki są niesymetrycznie jajowate, zaostrzone, pojedynczo lub podwójnie piłkowane, ogonkowe. Dolne liście pochwiasto osadzone na łodydze. Liście górne są pojedynczo trójdzielne. Charakterystyczną cechą gatunkową pozwalającą na rozróżnienie tego gatunku od innych, podobnych gatunków jest budowa ogonków liściowych. Na przekroju poprzecznym mają proste, lub słabo na zewnątrz wysklepione brzegi, rdzeń w środku i zawsze są gładkie. |
||
; [[Kwiat]]y: Drobne kwiaty tworzą duże, [[baldach złożony|baldachy złożone]], 12-13 szypułkowe, bez [[Pokrywy (botanika)|pokryw]] i [[pokrywki|pokrywek]]. W poszczególnych [[baldaszek|baldaszkach]] jest 12-20 pojedynczych kwiatów na równej długości szorstkich szypułkach. Kwiaty są |
; [[Kwiat]]y: Drobne kwiaty tworzą duże, [[baldach złożony|baldachy złożone]], 12-13 szypułkowe, bez [[Pokrywy (botanika)|pokryw]] i [[pokrywki|pokrywek]]. W poszczególnych [[baldaszek|baldaszkach]] jest 12-20 pojedynczych kwiatów na równej długości szorstkich szypułkach. Kwiaty są [[obupłciowość|obupłciowe]] lub [[kwiat pręcikowy|męskie]]. Płatki [[korona kwiatu|korony]] białe lub jasnoróżowe, o wierzchołkach zagiętych do środka. |
||
; [[Owoc]]: [[Rozłupnia]] rozpadająca się łatwo na dwie [[rozłupka|rozłupki]] o długości 3-5 mm i szerokości 1,2 mm. Mają one brunatną barwę i dwa, jaśniejsze żebra. |
; [[Owoc]]: [[Rozłupnia]] rozpadająca się łatwo na dwie [[rozłupka|rozłupki]] o długości 3-5 mm i szerokości 1,2 mm. Mają one brunatną barwę i dwa, jaśniejsze żebra. |
||
== Biologia i ekologia == |
== Biologia i ekologia == |
||
; Rozwój: [[Bylina (botanika)|Bylina]], [[hemikryptofit]]. Kwitnie od czerwca do lipca, |
; Rozwój: [[Bylina (botanika)|Bylina]], [[geofit]] i [[hemikryptofit]]{{r|rutkowski}}. Kwitnie od czerwca do lipca, [[kwiaty [[przedprątność|przedprątne]], [[owadopylność|owadopylne]]{{r|seidl}}. Silnie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy{{r|cincura}}. Nasiona kiełkują słabo. Masa 1000 owoców wynosi 2,4 g. Na jednej roślinie wyrasta średnio 2800 owoców. |
||
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W [[agrocenoza|uprawach rolniczych]] i ogródkach jest uporczywym [[chwast]]em, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest [[gatunek wskaźnikowy|gatunkiem wskaźnikowym]] gleb bogatych w [[próchnica (gleba)|próchnicę]] i [[azot]]{{r|cincura}}. Lubi miejsca zacienione. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla Cl. ''[[Querco-Fagetea]]'' i All. ''[[Aegopodion podagrariae]]''{{r|matuszkiewicz}}. |
; [[Siedlisko (biologia)|Siedlisko]]: wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W [[agrocenoza|uprawach rolniczych]] i ogródkach jest uporczywym [[chwast]]em, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest [[gatunek wskaźnikowy|gatunkiem wskaźnikowym]] gleb bogatych w [[próchnica (gleba)|próchnicę]] i [[azot]]{{r|cincura}}. Lubi miejsca zacienione. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla Cl. ''[[Querco-Fagetea]]'' i All. ''[[Aegopodion podagrariae]]''{{r|matuszkiewicz}}. |
||
; Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44{{r|rutkowski}}. |
; Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44{{r|rutkowski}}. |
||
| Linia 57: | Linia 60: | ||
{{Przypisy| |
{{Przypisy| |
||
<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-05-01 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref> |
<ref name=apweb>{{cytuj stronę |url=http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/ | tytuł=Angiosperm Phylogeny Website | data dostępu=2010-05-01 | autor = Stevens P.F. | rok=2001– | język=en}}</ref> |
||
<ref name=bioinfo>{{Cytuj stronę | url = http://www.bioinfo.org.uk/html/Aegopodium_podagraria.htm| tytuł = |
<ref name=bioinfo>{{Cytuj stronę | url = http://www.bioinfo.org.uk/html/Aegopodium_podagraria.htm| tytuł = Aegopodium podagraria L. (Ground Elder, Ground-elder, Goutweed, Bishop’S Weed)|autor = Malcolm Storey | praca = BioInfo (UK) | data dostępu = 2018-03-04}}</ref> |
||
<ref name=boguszewicz>{{Cytuj książkę | nazwisko= Boguszewicz | imię=Miłowit | nazwisko2= Banaszczak | imię2=Piotr | tytuł= Katalog roślin II : drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich | data=2003 | wydawca=Agencja Promocji Zieleni. Związek Szkółkarzy Polskich | miejsce=Warszawa | isbn=83-912272-3-5}}</ref> |
<ref name=boguszewicz>{{Cytuj książkę | nazwisko= Boguszewicz | imię=Miłowit | nazwisko2= Banaszczak | imię2=Piotr | tytuł= Katalog roślin II : drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich | data=2003 | wydawca=Agencja Promocji Zieleni. Związek Szkółkarzy Polskich | miejsce=Warszawa | isbn=83-912272-3-5}}</ref> |
||
<ref name=cincura>{{Cytuj książkę|tytuł=Pospolite rośliny środkowej Europy |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne |miejsce=Warszawa |rok=1990 |imię=František |nazwisko=Činčura |imię2=Viera |nazwisko2=Feráková |imię3=Jozef |nazwisko3=Májovský |imię4=Ladislav |nazwisko4=Šomšák |imię5=Ján |nazwisko5=Záborský |inni=Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje)|isbn = 83-09-01473-2}}</ref> |
<ref name=cincura>{{Cytuj książkę|tytuł=Pospolite rośliny środkowej Europy |wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne |miejsce=Warszawa |rok=1990 |imię=František |nazwisko=Činčura |imię2=Viera |nazwisko2=Feráková |imię3=Jozef |nazwisko3=Májovský |imię4=Ladislav |nazwisko4=Šomšák |imię5=Ján |nazwisko5=Záborský |inni=Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje)|isbn = 83-09-01473-2}}</ref> |
||
<ref name=discover>{{Cytuj stronę |url=http://www.discoverlife.org/search.html|tytuł=Discover Life Maps|data dostępu =2018-03-04}}</ref> |
|||
<ref name=rutkowski>{{Cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn= 83-01-14342-8}}</ref> |
<ref name=rutkowski>{{Cytuj książkę |nazwisko=Rutkowski |imię=Lucjan |tytuł= Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej |rok=2006 |wydawca= Wyd. Naukowe PWN |miejsce= Warszawa |isbn= 83-01-14342-8}}</ref> |
||
<ref name=maja>{{cytuj odcinek | tytuł = Maja w ogrodzie | serial = Maja w ogrodzie (poradnik)| serial link = Maja w ogrodzie| autorzy = Maja Popielarska| stacja = [[TVN Meteo]]}} </ref>. |
<ref name=maja>{{cytuj odcinek | tytuł = Maja w ogrodzie | serial = Maja w ogrodzie (poradnik)| serial link = Maja w ogrodzie| autorzy = Maja Popielarska| stacja = [[TVN Meteo]]}} </ref>. |
||
Wersja z 10:17, 4 mar 2018
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
podagrycznik pospolity |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 1:265. 1753 | |
Podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria L.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych.
Rozmieszczenie geograficzne
Rodzimy obszar jego występowania to Europa i Azja Zachodnia[2]. Rozprzestrzenił się jednak i obecnie jako gatunek zawleczony występuje pospolicie na terenie USA i Kanady w Ameryce Północnej, w Azji poprzez obszary Rosji sięga po wyspy japońskie, zawleczony został także do Australii i Nowej Zelandii[3]. W Polsce jest rośliną bardzo pospolitą. Status we florze Polski: gatunek rodzimy[4].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, górą rozgałęziająca się, naga lub krótko owłosiona, w środku pusta (dęta) i bruzdowana. Osiąga wysokość 50-100 cm. Pod ziemią czołgające się, silne kłącze o zgrubiałych węzłach, wytwarzające liczne rozłogi.
- Liście
- Odziomkowe i dolne łodygowe są długoogonkowe, podwójnie trójlistkowe; środkowy listek jest największy. Poszczególne listki są niesymetrycznie jajowate, zaostrzone, pojedynczo lub podwójnie piłkowane, ogonkowe. Dolne liście pochwiasto osadzone na łodydze. Liście górne są pojedynczo trójdzielne. Charakterystyczną cechą gatunkową pozwalającą na rozróżnienie tego gatunku od innych, podobnych gatunków jest budowa ogonków liściowych. Na przekroju poprzecznym mają proste, lub słabo na zewnątrz wysklepione brzegi, rdzeń w środku i zawsze są gładkie.
- Kwiaty
- Drobne kwiaty tworzą duże, baldachy złożone, 12-13 szypułkowe, bez pokryw i pokrywek. W poszczególnych baldaszkach jest 12-20 pojedynczych kwiatów na równej długości szorstkich szypułkach. Kwiaty są obupłciowe lub męskie. Płatki korony białe lub jasnoróżowe, o wierzchołkach zagiętych do środka.
- Owoc
- Rozłupnia rozpadająca się łatwo na dwie rozłupki o długości 3-5 mm i szerokości 1,2 mm. Mają one brunatną barwę i dwa, jaśniejsze żebra.
Biologia i ekologia
- Rozwój
- Bylina, geofit i hemikryptofit[4]. Kwitnie od czerwca do lipca, [[kwiaty przedprątne, owadopylne[5]. Silnie rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy[2]. Nasiona kiełkują słabo. Masa 1000 owoców wynosi 2,4 g. Na jednej roślinie wyrasta średnio 2800 owoców.
- Siedlisko
- wilgotne i świeże zarośla, lasy liściaste, ogrody, przydroża, nad brzegami wód. Często rośnie przy płotach. W uprawach rolniczych i ogródkach jest uporczywym chwastem, gdyż odtwarza się nawet z niewielkich fragmentów kłącza. Odznacza się przy tym ogromną siłą konkurencyjną w stosunku do innych gatunków, dzięki czemu szybko opanowuje teren. Często tworzy całe łany. Jest gatunkiem wskaźnikowym gleb bogatych w próchnicę i azot[2]. Lubi miejsca zacienione. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Querco-Fagetea i All. Aegopodion podagrariae[6].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n=22 (rzadko), 42, 44[4].
- Korelacje międzygatunkowe
- Na podagryczniku pospolitym pasożytują niektóre gatunki grzybów: Erysiphe heraclei powodujący chorobę zwaną mączniakiem prawdziwym, Mycosphaerella podagrariae wywołujący plamistość liści, szpetczak Protomyces macrosporus powodujący zniekształcenie liści, grzybopodobny lęgniowiec Plasmopara crustosa wywołujący mączniaka rzekomego i Puccinia aegopodii wywołująca rdzę. Na nadziemnych pędach żeruje pluskwiak Cavariella aegopodii, chrząszcze Chrysolina oricalcia, Phaedon tumidulus i Oomorphus concolor, liście minowane są przez larwy muchówek Phytomyza obscurella i Cryptaciura rotundiventris, w korzeniach żeruje larwa chrząszcza Liophloeus tessulatus[7].
Zastosowanie
- Roślina ozdobna
- Gatunek czasami uprawiany, głównie jako roślina okrywowa. Używa się do tego celu przeważnie odmian ogrodowych o ozdobnych, plamistych liściach. Dzięki bardzo ekspansywnemu wzrostowi szybko pokrywa teren, utrudniając rozwój chwastów[8].
- Roślina jadalna
- Z młodych liści można na wiosnę sporządzać sałatkę o aromatycznym, gorzkim smaku, ale zawierającą cenne witaminy. Przyrządza się podobnie, jak szpinak. Można również siekać, wrzucać do zupy i robić barszcz, a z rozwiniętych dorodnych roślin najlepiej do wykorzystania nadaje się ogonek liściowy[9].
- Roślina kosmetyczna
- Ze świeżego ziela można sporządzać oczyszczające maseczki kosmetyczne. Działają one rozgrzewająco i poprawiają oddychanie skóry.
- Roślina lecznicza
- Dawniej leczono zielem podagrę i pamiątką tego jest zwyczajowa nazwa rodzajowa.
- Surowiec: ziele i korzeń zawierające m.in.: białka, tłuszcze, prowitaminę A, witaminę C.
- Działanie i zastosowanie: Roślina posiada działanie słabe uspokajające, moczopędne, przeciwzapalne. Herbata z suszonych liści podagrycznika (1 łyżeczka na 1 szklankę wrzątku, parzyć pod przykryciem przez 15 minut, przecedzić i w razie potrzeby pić 3-4 razy dziennie po 2/3 szklanki) to lek zalecany w kuracji podagry, żylaków odbytu, stanów zapalnych nerek i pęcherza, pomocniczo w kamicy nerkowej oraz na poprawę przemiany materii. Świeże liście przykładane na rany powodują szybsze ich gojenie się. Sokiem wyciśniętym z nich można nacierać miejsca ukąszeń przez owady.
- Roślina paszowa
- Pasza z tej rośliny jest nieszkodliwa dla zwierząt, jednak mało pożywna i wodnista. Bydło zjada ją niechętnie.
Chwast
Podagrycznik jest trudnym do zwalczenia chwastem w cienistych ogrodach. Rozplenia się szybko za pomocą kłączy i rozłogów. Plewienie jest mało skuteczne, gdyż kłącza są łamliwe i łatwo odrastają z nich nowe rośliny. Stosowanie jej w roli rośliny okrywowej wymaga dużej rozwagi. Usuwanie jej jest bowiem czasochłonne, wymaga dwukrotnego przekopania grządki (w odstępie 2 tygodni) i wybrania wszystkich fragmentów kłączy.
Uprawa
Może być uprawiana pod drzewami, jako roślina okrywowa. Uprawia się ją też na rabatach, nie należy jej jednak sadzić w ziemi w sąsiedztwie innych roślin ozdobnych, gdyż ze względu na swój ekspansywny wzrost łatwo zagłuszy je, a za pomocą kłączy szybko rozprzestrzenia się. Może być natomiast uprawiana w pojemnikach. Wymaga raczej wilgotnego podłoża, nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Rozmnaża się łatwo poprzez podział i kłącza[8].
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-05-01]. (ang.).
- ↑ a b c František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2018-03-04].
- ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Malcolm Storey: Aegopodium podagraria L. (Ground Elder, Ground-elder, Goutweed, Bishop’S Weed). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-04].
- ↑ a b Miłowit Boguszewicz, Piotr Banaszczak: Katalog roślin II : drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich. Warszawa: Agencja Promocji Zieleni. Związek Szkółkarzy Polskich, 2003. ISBN 83-912272-3-5.
- ↑ Maja w ogrodzie. Maja Popielarska. Maja w ogrodzie (poradnik). TVN Meteo.
Bibliografia
- Červenka M., Feráková V. i in., Z našej prírody – rastliny, horniny, minerály, skameneliny.
- Marian Nowiński: Chwasty łąk i pastwisk. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- Szweykowska A., Szweykowski J., Botanika. Tom 2 – Systematyka, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.