Kula armatnia

Różne rodzaje kul kamiennych, żelaznych i ołowianych znalezione na pokładzie karaki Mary Rose

Mons Meg z pociskami kalibru 560 mm

Kula armatnia (krócej: kula) – używany w przeszłości pełny pocisk bez ładunku wybuchowego, wystrzeliwany z działa. Przed wynalezieniem lufy gwintowanej, nadającej pociskowi ruch obrotowy, miała ona kształt sferyczny (na co wskazuje sama nazwa) a jej średnica była nieco mniejsza niż przekrój lufy działa, z którego miała być wystrzelona. Kule mniejszych kalibrów wykorzystywane były do strzelania z broni strzeleckiej (arkebuz, muszkiet, pistolet).

Kule były pierwotnie sporządzane z gładzonego kamienia, jednak wraz z nadejściem wieku XVI do ich produkcji zaczęto wykorzystywać żeliwo. Ze względu na swój kształt były najbardziej precyzyjnymi pociskami, jakie mogły być wystrzeliwane z gładkolufowych dział w celu kruszenia drewnianych burt statków, murów i obwałowań fortyfikacji, a także jako broń przeciwpiechotna dalekiego zasięgu.

Podobnie jak śrut i lotki kartacza, kule były jednym z wykorzystywanych do XIX wieku pocisków broni palnej. Były używane w działach okrętowych przez większość statków z napędem żaglowym, a wyparły je dopiero pociski stożkowate, wynalezione w połowie XIX wieku.

Podczas bitew na lądzie kula armatnia mogła powalić bądź nawet rozczłonkować wielu żołnierzy stojących jeden za drugim w ciasnych szeregach. Gdy uderzyła o ziemię, mogła zacząć się odbijać, zabijając lub raniąc ludzi przy każdym odbiciu.

Niedoskonałość kuli polegała na tym, że nie mogła być (dla uniknięcia zakleszczenia i rozerwania działa) zbyt dobrze dopasowana do przekroju lufy, co powodowało utratę części gazów powstałych przy spalaniu prochu i mogło skutkować odbijaniem się pocisku o wewnętrzne ściany lufy, opuszczając ją pod dowolnym kątem, nie zawsze zamierzonym przez kanonierów. Zapobiegło temu wprowadzenie do użycia przybitki.

Kule zostały całkowicie wyparte przez współczesne pociski, tak w broni osobistej jak i w artylerii. Są jednak nadal używane w replikach broni historycznej. Do dzisiaj w strzelbach używa się jednak śrutu.

Zobacz też

• Pocisk
• Kula ognista

Bibliografia

• Charles Boutell: Arma and Armour in Antiquity and the Middle Ages, Combined Books 1996, ISBN 0-938289-61-6

Linki zewnętrzne

• wagomiar - średnica kuli - artyleria XIX w. wybranych krajów
• Zdjęcie kuli armatniej