Pałac Branickich w Białymstoku: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m regeneracja szablonu {{Budynek infobox}} + WP:SK |
Deybel |
||
Linia 9: | Linia 9: | ||
|typ budynku = [[Pałac]] |
|typ budynku = [[Pałac]] |
||
|styl architektoniczny = [[barok]] |
|styl architektoniczny = [[barok]] |
||
|architekt = [[Tylman z Gameren]] |
|architekt = [[Tylman z Gameren]], [[Jan Zygmunt Deybel]] |
||
|inwestor = |
|inwestor = |
||
|wysokość całkowita = |
|wysokość całkowita = |
||
Linia 17: | Linia 17: | ||
|rozpoczęcie budowy = |
|rozpoczęcie budowy = |
||
|ukończenie budowy = |
|ukończenie budowy = |
||
|przebudowy = 1691 - 1697 |
|przebudowy = 1691 - 1697, 1728-1752 |
||
|zniszczono = [[II wojna światowa]] |
|zniszczono = [[II wojna światowa]] |
||
|odbudowano = |
|odbudowano = |
Wersja z 18:35, 22 lis 2010
![]() | |
![]() | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Typ budynku | |
Styl architektoniczny | |
Architekt | |
Ważniejsze przebudowy |
1691 - 1697, 1728-1752 |
Zniszczono | |
Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Polski ![]() Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} |
Pałac Branickich – zabytkowy pałac w Białymstoku, jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej w stylu późnobarokowym określany mianem "Wersalu Podlasia", Wersalem Północy czy także Polskim Wersalem.[1]
Historia zamku
Zamek Wiesiołowskich - (gotycko-renesansowy)
Legenda wiąże powstanie Białegostoku z wielkim księciem litewskim Giedyminem, który miał założyć tu gród będący bazą dla oddziałów dokonujących zbrojnych najazdów na zachód i południe.
Murowany zamek gotycko-renesansowy wzniósł w Białymstoku na polecenie Piotra Wiesiołowskiego budowniczy królewski Hiob Bretfus. Posiadał on dwie kondygnacje, dostępu broniła fosa i umocnienia ziemne. Syn Piotra – Krzysztof Wiesiołowski został marszałkiem wielkim litewskim. Zmarł bezpotomnie w 1637 roku. W testamencie zapisał swoje dobra skarbowi Rzeczypospolitej. Wdowa po nim otrzymała w zamku jedynie dożywocie.
W okresie potopu szwedzkiego w białostockim zamku przebywała chorągiew litewska podległa Januszowi Radziwiłłowi. Jednak żołnierze wypowiedzieli mu posłuszeństwo i pod dowództwem pułkownika Korotkiewicza przeszli na stronę królewską, podporządkowując się Pawłowi Sapieże.
Za zasługi położone przez Stefana Czarnieckiego w wojnie ze Szwedami, Sejm Rzeczypospolitej nadał mu dobra białostockie. Czarniecki przekazał następnie Białystok wraz z zamkiem swojej córce Katarzynie Aleksandrze, żonie Jana Klemensa Branickiego, stolnika koronnego. Od tego czasu zamek stał się siedzibą rodową Branickich Gryfitów.
Historia pałacu
Pałac Branickich - (barokowy)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Bia%C5%82ystok%2C_Pa%C5%82ac_Branickich_%28dziedziniec%29.jpg/200px-Bia%C5%82ystok%2C_Pa%C5%82ac_Branickich_%28dziedziniec%29.jpg)
Stefan Mikołaj Branicki, ojciec hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego, zlecił przekształcenie zamku Wiesiołowskich w barokową rezydencję Tylmanowi z Gameren. Ten pochodzący z Utrechtu w Holandii inżynier wsławił się wcześniej m.in. budową pałacu Krasińskich w Warszawie i rezydencji prymasa Michała Radziejowskiego w Nieborowie. Trwająca w latach 1691 - 1697 przebudowa zmieniła całkowicie oblicze budowli. Między innymi jedna z baszt została wykorzystana jako klatka schodowa. W drugiej baszcie usytuowano komnaty. Podczas kolejnej przebudowy podwyższono boczne oficyny, postawiono jońską kolumnadę, wiele rzeźb. Obok ogrodu francuskiego założono ogród angielski[2]. Dalszej rozbudowy pałacu dokonano już na polecenie Jana Klemensa Branickiego i jego żony Izabeli Poniatowskiej. Z dawnej wojennej przeszłości zamku obecnie widoczne są jedynie zarysy bastionu nieopodal stawu. Istnieje także legenda o podziemnym przejściu między zamkiem i wieżą stojącego w pobliżu kościoła farnego, który w XVII wieku również był przystosowany do obrony.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Bialystok_Ogrod3.jpg/200px-Bialystok_Ogrod3.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Bia%C5%82ystok%2C_Pa%C5%82ac_Branickich_%28dziedziniec_i_alejka%29.jpg/200px-Bia%C5%82ystok%2C_Pa%C5%82ac_Branickich_%28dziedziniec_i_alejka%29.jpg)
Braniccy skupili wokół siebie wielu znakomitych artystów, poetów, ludzi nauki. Tu przez wiele lat przebywała polska poetka okresu baroku Elżbieta Drużbacka, tu tworzył poeta Franciszek Karpiński. Obok nich malarze: Antoni Herliczka, Sylwester August Mirys. Działał też teatr, orkiestra dworska i zespół baletowy, na gościnne występy przyjeżdżały włoskie aktorki. Na dworze Branickiego gościli (i często mieszkali przez pewien czas): król August II (1726-1727 i powtórnie 1729), król August III z żoną i synami Ksawerym i Karolem (1744 i 1752), książę kurlandzki Karol (dwukrotnie w 1759), biskup Ignacy Krasicki (1760), Stanisław August Poniatowski (sporadycznie za życia Branickiego, zaś po jego śmierci bardzo często odwiedzał siostrę i przebywał na dworze pewien czas), cesarz Józef II Habsburg (1780), wielki książę Paweł, późniejszy car, z żoną (1782), król Ludwik XVIII (1798), także posłowie: francuscy, angielscy, tureccy i rosyjscy.
W 1754 roku hetman założył przy pałacu pierwszą w Polsce uczelnię wojskową - Wojskową Szkołę Budownictwa i Inżynierii. Następnie mieściła się tu Szkoła Akuszeryjna, a od 1773 roku Szkoła Akademicka Zgromadzenia Białostockiego, którą stworzyła Komisja Edukacji Narodowej.
Według testamentu hetmana Branickiego, jego żona Izabela miała być w posiadaniu pałacu dożywotnio, potem miał przejść w ręce Potockich. Jednakże w wyniku upadku państwa spadkobiercy sprzedali rezydencję królowi pruskiemu. Następnie pałac przeszedł w ręce carskie.
W okresie zaboru rosyjskiego pałac został gruntownie przebudowany, umieszczono tu pensję dla panien z wyższych sfer rosyjskich, tak zwany Instytut Panien Rosyjskich. W tym czasie zabrano między innymi ponad sto figur z pałacowego ogrodu francuskiego. Powodem miało być to, że nagie rzeźby mogłyby deprawować pensjonariuszki. Zburzono także prywatny teatr hetmana Branickiego, a unikatową kurtynę podzielono na cztery części i sprzedano. Dalsze losy części kurtyny są nieznane.
I wojnę światową pałac przetrwał bez większych zniszczeń. Mieścił się tu między innymi szpital polowy. Po wojnie pałac był siedzibą urzędu wojewódzkiego i rezydencją wojewody.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej pałac był siedzibą Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski.
W 1944 roku w 70 procentach zburzony przez wycofujących się Niemców. Dużą część z tego, co pozostało, zniszczyła w tym samym roku Armia Czerwona. Odbudowano pałac w latach 1946-1960, nawiązując do stanu z XVII wieku, jednak pośpiech, z jakim przeprowadzono odbudowę, nie pozwolił na zebranie pełnej dokumentacji, rekonstrukcja jest więc niezbyt wierna. I tak na przykład sala konferencyjna zyskała zieloną tonację, mimo, że oryginalnie była biała z bogatymi złoceniami.
Aktualnie trwają prace rekonstrukcyjne ogrodów francuskich, by przywrócić je do stanu carskiego. Mała ilość źródeł nie pozwala na odnowienie ich wyglądu z czasów Branickich. Rekonstrukcja ogrodów ma trwać do 2012 roku. Planowane jest także wycięcie wysokich drzew znajdujących się wzdłuż południowo-wschodniego boku ogrodów i odtworzenie tam labiryntu krzewów.
Obecnie w pałacu ma siedzibę rektorat Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
![]() |
![]() |
![]() |