Pałac Krasińskich w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pałac Krasińskich (Rzeczypospolitej)
Symbol zabytku nr rej. 256/2 z 1 sierpnia 1965
Ilustracja
Elewacja ogrodowa pałacu Krasińskich
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

pl. Krasińskich 5

Styl architektoniczny

barok

Architekt

Tylman z Gameren

Rozpoczęcie budowy

1677

Ukończenie budowy

1695

Pierwszy właściciel

Jan Dobrogost Krasiński

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Pałac Krasińskich (Rzeczypospolitej)”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Krasińskich (Rzeczypospolitej)”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Krasińskich (Rzeczypospolitej)”
Ziemia52°14′57″N 21°00′13″E/52,249167 21,003611
Multimedia w Wikimedia Commons
Plac Krasińskich około 1900, w głębi pałac Krasińskich
Pałac Krasińskich przed 1939

Pałac Krasińskich[1], także pałac Rzeczypospolitej[1] – barokowy pałac zbudowany w latach 1677–1695 dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego według projektu Tylmana z Gameren.

Do 2019 siedziba zbiorów specjalnych Biblioteki Narodowej (rękopisy i stare druki).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pałac wzniesiono w stylu barokowym w latach 1677–1695 (według innych danych w latach 1688–1699[2]) dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego, a autorem jego był architekt Tylman z Gameren. Budowę rozpoczęto wiosną 1677 i do 1682 gotowy był w stanie surowym korpus główny. W założeniach budowla miała dorównywać innym siedzibom magnackim w ówczesnej Warszawie, a także budowanemu właśnie pałacowi w Wilanowie[2]. Wystrój wewnętrzny i elementy elewacji nawiązywały do legendy o antycznym pochodzeniu rodu Krasińskich od Marka Waleriusza Korwinusa[2].

W marcu 1699 roku w czasie karnawału na balu w pałacu brał udział król August II Mocny, a następnie odbyła się w nim uroczystość z okazji podpisania pokoju w Karłowicach[3]. Dekorowanie wnętrz przerwała III wojna północna i obrabowanie pałacu przez Szwedów w 1702 roku[3]. Po śmierci Dobrogosta pałac przeszedł w 1717 roku na własność jego wnuka starosty opinogórskiego Błażeja Jana Krasińskiego. W 1763 roku jedynym właścicielem stał się biskup kamieniecki Adam Stanisław Krasiński.

W dniu 5 grudnia 1765 pałac został zakupiony przez Rzeczpospolitą na siedzibę Komisji Skarbowej Koronnej i wtedy też przeprowadzono remont i ostatecznie zakończono dekorowanie wnętrz wg projektu Jakuba Fontany[3]. Od tej pory nosił nazwę pałacu Rzeczypospolitej[4][5] i pełnił najważniejsze funkcje państwowe[2]. W 1766 Ogród Krasińskich udostępniono publiczności. W grudniu 1782 roku pałac spłonął[2]. Po pożarze, który strawił dużą część wnętrza, pałac został do grudnia 1783 roku odbudowany według projektu Dominika Merliniego. Podczas tych prac pokryto dach blachą w miejsce dachówki i zlikwidowano lukarny w elewacjach bocznych[3]. W 1796 wyłożono w nim księgi do złożenia podpisów poddańczych po hołdzie oddanym królowi Prus Fryderykowi Wilhelmowi II[6].

W latach 1807–1812 w gmachu mieściły się urzędy Księstwa Warszawskiego[2]. W dobie Królestwa Polskiego odbywały się tutaj w latach 1827–1828 posiedzenia sądu sejmowego. W 1835 pałac został odnowiony po uszkodzeniach z czasów walk powstałych w trakcie powstania listopadowego. W okresie poprzedzającym powstanie styczniowe w 1861 roku w pałacu mieszkał naczelnik rządu cywilnego Aleksander Wielopolski[3].

W styczniu 1917 roku Pałac Rzeczypospolitej został przekazany polskiej Tymczasowej Radzie Stanu w Królestwie Polskim[2]. W latach 1917–1939 był siedzibą Sądu Najwyższego[7] a jego oficyna Sądu Okręgowego[8]. W 1929 przeprowadzono restaurację pałacu, podczas której m.in. umieszczono nowe kartusze z herbem Rzeczypospolitej[2]. We wrześniu 1939 roku pałac został uszkodzony. W dniu 27 sierpnia 1944 podczas powstania warszawskiego pałac został zbombardowany przez samoloty niemieckie, w wyniku czego zginęło 27 powstańców batalionu Parasol. W wyniku walk w ruinach w ciągu następnych dni pałac został prawie całkowicie wypalony. Po wojnie zniszczenia budynku oszacowano na 85%[9].

Odbudowę rozpoczęto w 1948 według projektu Mieczysława Kuźmy i Zbigniewa Stępińskiego i ukończono ją w 1961[3]. W 1958 budynek został przejęty przez Bibliotekę Narodową[10].

Znajduje się w nim ocalałe ok. 5% z liczącej 40 tysięcy rękopisów Biblioteki Załuskich i Muzeum Polskiego w Rapperswilu, księgozbiór Biblioteki Wilanowskiej, a także inne zebrane później stare druki i zbiory graficzne. Na uwagę zasługują zwłaszcza bezcenne iluminowane polskie i zagraniczne średniowieczne manuskrypty. Znajduje się tam również zbiór tematyczny poświęcony okresowi Wielkiej Emigracji (1831–1883) i pamiątki piśmiennicze po Cyprianie Kamilu Norwidzie.

W sali wilanowskiej znajduje się szklana urna zawierająca na wpół spopieloną książkę[11].

W latach 2014−2016 budynek został poddany rewitalizacji[2]. Trwają prace związane z projektem „Modernizacja i aranżacja wnętrz Pałacu Krasińskich (Pałacu Rzeczypospolitej) przy Placu Krasińskich 3/5 w Warszawie”. Celem projektu jest m.in. stworzenie interaktywnej przestrzeni wystawienniczej, w której udostępnione zostaną najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej[12].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Elewacja frontowa pałacu skierowana jest na plac Krasińskich (dawny dziedziniec pałacowy), dokładnie na wprost nowoczesnego gmachu Sądu Najwyższego.

Oś główną budynku podkreśla ryzalit z trójkątnym tympanonem zwieńczonym rzeźbami gdańskiego rzeźbiarza Andreasa Schlütera. Elewacja od strony ogrodu została rozwiązana podobnie. Oba tympanony nawiązują do dziejów domniemanego protoplasty rodu Korwinów Rzymianina Marka Waleriusza Maksimusa Korwusa i jego walk z Galami. Zespół pałacowy jest jednym z najokazalszych założeń entre cour et jardin w Warszawie.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 599. ISBN 83-01-08836-2.
  2. ↑ a b c d e f g h i Historia pałacu. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2023-01-20].
  3. ↑ a b c d e f Mossakowski, Stanisław: Pałac Krasińskich (Warszawa, 1972), digi.ub.uni-heidelberg.de [dostęp 2018-06-13] (niem.).
  4. ↑ M. Przyszychowska, "Pałac Rzeczyspospolitej w Warszawie - perła architektury", Warszawa 2007, s. 3
  5. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 111.
  6. ↑ Marta Przyszychowska, Pałac Rzeczypospolitej w Warszawie - perła architektury, str. 9, Warszawa 2007, 2007.
  7. ↑ Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Zespół Prasowy Sądu Najwyższego, 2014, s. 48, 55.
  8. ↑ Stanisław Mossakowski: Pałac Krasińskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 67.
  9. ↑ Karol Małcużyński, Wacław Wojnacki: Zwiedzamy nową Warszawę. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, 1950, s. 76.
  10. ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  11. ↑ "Urna" pamięci spopielonych książek Warszawy
  12. ↑ Skarbiec piśmiennictwa Rzeczypospolitej – rewitalizacja i aranżacja wnętrz Pałacu Rzeczypospolitej, Biblioteka Narodowa [dostęp 2021-11-26] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pałac_Krasińskich_w_Warszawie&oldid=69948498”