Ryszard Białous

Ryszard Białous

ps. Jerzy

kapitan
Data i miejsce urodzenia	4 kwietnia 1914 Warszawa
Data i miejsce śmierci	24 marca 1992 Neuquén, Argentyna
Przebieg służby
Lata służby	od 1937
Stanowiska	dowódca Batalion Zośka
Główne wojny i bitwy	Akcja pod Arsenałem, powstanie warszawskie
Odznaczenia

Ryszard Mieczysław Białous (ps. Jerzy, Zygmunt, Taran), (ur. 4 kwietnia 1914 w Warszawie, zm. 24 marca 1992 w Neugen, w Argentynie). Jeden z najwybitniejszych instruktorów harcerskich Szarych Szeregów, harcmistrz, podczas okupacji i powstania warszawskiego dowódca harcerskiego batalionu Zośka.

Życiorys

Od 1924 uczył się w Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki w Warszawie. Działał w Związku Harcerstwa Polskiego – był drużynowym 6. Warszawskiej Drużyny Harcerzy, później hufcowym Hufca Powiśle. W 1932 zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1932 otrzymał stopień podharcmistrza. W 1933 przeniósł się na Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej. Ukończył kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów w Modlinie z drugą lokatą (wrzesień 1937 – wrzesień 1938). Do wybuchu wojny zaliczył osiem semestrów na Politechnice i uzyskał absolutorium. Był współtwórcą zrzeszenia Wigierczyków (za co został zawieszony w prawach instruktora w ZHP). Gdy została ogłoszona „pierwsza mobilizacja” w marcu 1939 został adiutantem batalionu saperów 8. Dywizji Piechoty.

W kampanii wrześniowej walczył w obronie Warszawy. Był dowódcą plutonu (jako sierżant podchorąży) w baonie saperów 8. Dywizji Piechoty. Został ciężko ranny w obie nogi i przez cztery miesiące leczył się w szpitalu wojskowym. Od listopada 1939 w konspiracji. Współtworzył program Szarych Szeregów, a w Głównej Kwaterze Szarych Szeregów (Pasieka) prowadził sprawy wojskowe. Do marca 1943 był kierownikiem organizacyjnym akcji N pod pseudonimem Zygmunt.

Zasłużony w akcji pod Arsenałem (26 marca 1943) Oddział Specjalny Jerzy został (dnia 1 września, kilka dni po śmierci Tadeusza Zawadzkiego) 1943 przekształcony w baon Zośka Kedywu Komendy Głównej AK, który wchodził w skład Oddziału Dyspozycyjnego Sztuka 90.

W Powstaniu Warszawskim nadal dowodził baonem „Zośka” i był zarazem zastępcą dowódcy, a po śmierci Jana Kajusa Andrzejewskiego (ps. „Jan”), 31 sierpnia, został dowódcą brygady dywersji Broda 53 w Zgrupowaniu AK Radosław. Ze swoim batalionem przeszedł cały jego powstańczy szlak bojowy: od Woli przez Stare Miasto do Powiśla Czerniakowskiego. Batalion Zośka stracił ogółem w Powstaniu 360 żołnierzy (w tym polegli i zaginieni), czyli ok. 70% stanu.

Ryszard Białous trzykrotnie awansował: styczeń 1941 – podporucznik rezerwy, maj 1943 – porucznik i wrzesień 1944 – kapitan. Wszystkie awanse zostały potwierdzone przez Główną Komisję Weryfikacyjną AK w Londynie 15 kwietnia 1946. Trzykrotnie otrzymał Krzyż Walecznych, podczas Powstania został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy.

Po upadku Powstania był w niewoli niemieckiej w Bergen-Belsen, Gross-Born (Borne Sulinowo) i Sandbostel. Uwolniony w kwietniu 1945 przez oddziały brytyjskie. Po wyzwoleniu z oflagu przydzielony do 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Po wojnie kontynuował działalność w ruchu harcerskim, w 1947 był Naczelnikiem Harcerzy ZHP poza granicami kraju.

W lipcu 1948 przybył do Argentyny i zamieszkał w Neuquén, niedaleko granicy z Chile. Nadzorował budowę lotniska w Quillen, był dyrektorem uzdrowiska cieplicowego w Caviahue, następnie ministrem ds. planowania i rozwoju w rządzie prowincji Neugen, a także dyrektorem generalnym zarządu dróg i energii elektrycznej w Patagonii. Założył pierwszy w Argentynie klub biatlonowy, stał się wybitnym znawcą cywilizacji Araukanów.

W 30. rocznicę Powstania Warszawskiego przyjechał z wizytą do kraju. Było to jego ostatnie spotkanie z Warszawą. Swoje wspomnienia powstańcze umieścił w książce pt. Walka w pożodze.

Zmarł 24 marca 1992 w Neugen, w Argentynie i tam też został pochowany.

Spuścizna archiwalna

Spuścizna po kapitanie Ryszardzie Białousie ps. „Jerzy” została przekazana do zasobu Archiwum Akt Nowych 15 maja 2007 roku przez MSZ. Spuścizna Ryszarda Białousa zawiera dokumenty z lat 1933-1987. Znajdują się tu dokumenty osobiste, dokumentacja Polskiego Państwa Podziemnego z lat 1939–1945, korespondencja, dokumentacja środowisk kombatanckich i harcerskich, opracowania, relacje, wycinki prasowe, mapy, fotografie, rysunki oraz dokumenty osób innych. Składają się na nie rękopisy, maszynopisy, a także druki.

Linki zewnętrzne

• Bartosz Nowożycki, Ryszard Białous ps. „Jerzy”, „Histmag.org”, 26 kwietnia 2009, dostęp 10 maja 2009.
• Muzeum Powstania Warszawskie. Powstańcze biogramy – Ryszard Białous

[[Kategoria:Członkowie Naczelnictwa Związku Harcerstwa Polskie

go poza granicami Kraju]]