Żeleznodorożnyj: Różnice pomiędzy wersjami

Żeleznodorożnyj
	; Centrum w 2003 roku
Herb	flaga Żeleznodorożnego↗
Państwo	Rosja
Wysokość	35 m n.p.m.
Populacja (2006); • liczba ludności	; 2857
Nr kierunkowy	401572
Kod pocztowy	238410
	Położenie na mapie obwodu królewieckiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Rosji Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:airport}
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:04, 27 mar 2015

Żeleznodorożnyj, Gierdawy^[1]^[2] (ros. Железнодорожный; lit. Girdava; niem. Gerdauen) – osiedle typu miejskiego (2900 mieszkańców) w rejonie prawdinskim obwodu kaliningradzkiego w Rosji.

Miejscowość jest położona nad rzeką Omet i jeziorem Banktin, 3 km od granicy z Polską, ok. 50 km na południowy wschód od Kaliningradu i ok. 30 km na północny zachód od Węgorzewa.

W połowie XIII wieku pruski wódz Gierdawe założył gród na wzniesieniu nad rzeką Ometą. Podczas II powstania pruskiego, w roku 1262, Gierdawe odmówił walki z Krzyżakami, spalił gród i uciekł do kontrolowanego przez Krzyżaków Królewca. Za rządów komtura Heinricha von Eysenberga na miejscu pruskiego grodu, zbudowano w 1325 roku zamek, w celu ochrony ziem Zakonu przed Litwinami i w 1368 roku nazwano go Gerdauen, od imienia wodza pruskiego Gierdawy. W 1347 roku Litwini oblegali bezskutecznie zamek. Pod rządami Winricha von Kniprode, w połowie XIV wieku, wokół zamku zaczęli osiedlać się osadnicy niemieccy. 21 września 1398 roku wielki mistrz Zakonu Ulrich von Jungingen lokował miasto na prawie chełmińskim. Miasto otoczono murami i wybudowano w nim kościół, a w 1428 roku powstał klasztor dominikański. Po II pokoju toruńskim, z powodu problemów finansowych państwa krzyżackiego, miasto zostało oddane w zastaw braciom von Schlieben (Georg i Christopher), którzy później stali się dziedzicznymi właścicielami miasta. W 1485 roku miasto strawił pożar, po którym odbudowa trwała 8 lat. W dobie reformacji (1530) zamknięto klasztor dominikański.

Po utworzeniu Królestwa Prus w 1701 roku Gierdawa została włączona do powiatu (Landkreis) kętrzyńskiego. W 1708 król Fryderk I nadał miastu prawo do organizowania 4 razy w roku jarmarku. W czasie wojny siedmioletniej, w 1757 roku, miasto zniszczyli Kozacy. Po reformie administracyjnej Prus w 1818 roku miasto stało się siedzibą powiatu. W 1858 roku Gierdawa otrzymała połączenie drogowe z Węgorzewem, w 1871 do miasta dotarła linia kolejowa Toruń – Wystruć, a w 1888 linia do Królewca. Dzięki korzystnym połączeniom komunikacyjnym, miasto stało się ważnym ośrodkiem handlu zbożem, a także ośrodkiem przemysłu odzieżowego i garbarskiego. Funkcjonował tu browar Kinderhof.

W czasie I wojny światowej zabudowa miejska doznała poważnych zniszczeń. Do 1921 dzięki pomocy miast partnerskich – Budapesztu i Berlina-Wilmersdorf^[3] przeprowadzono odbudowę w duchu romantycznej stylizacji. W procesie tym znaczącą rolę odegrał arch. Heinz Stoffregen z Bremy, autor wielu projektów domów w północnej części starego miasta. W 1939 w mieście mieszkało 5118 osób. Podczas II wojny światowej miasto doznało jedynie niewielkich zniszczeń. Zdobyte przez oddziały 2 Frontu Białoruskiego 27 stycznia 1945. W dniu 15 lipca 1945 roku podpisano dokument zdawczo-odbiorczy, w którym radzieckie władze wojskowe przekazywały Gierdawy polskiej administracji. Do 16 sierpnia 1945 w mieście ulokowana była siedziba polskiej administracji - starostwa powiatu gierdawskiego, przeniesiona następnie do Skandawy. 4 września 1945 roku polski pełnomocnik na Okręg Mazurski płk J.Prawin został poinformowany pisemnie, że władze ZSRR wydały staroście gierdawskiemu Janowi Kaszyńskiemu nakaz opuszczenia powiatu przez administrację i ludność polską^[4]. Następnie miasto zostało włączone do obwodu kaliningradzkiego w ZSRR. W 1946 nazwę miasta zmieniono na Żeleznodorożnyj (ros.-kolejowy). Po rządami radzieckimi Żeleznodorożnyj podupadł i utracił prawa miejskie. Do czasów współczesnych zachowały się relikty niewielkiego zamku krzyżackiego i ruina gotyckiego kościoła z XV wieku. Przetrwała część zabudowy starego miasta z lat odbudowy po 1914, m.in. kilkanaście kamieniczek i 2 szkieletowe spichlerze na zapleczu zburzonej po 1945 północnej pierzei rynku.

Bibliografia

Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn, Remix, 1992, ISBN 83-900155-1-X
Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ISBN 3-422-03025-5
Jan Salm, Odbudowa miast wschodniopruskich po I wojnie światowej. Zagadnienia architektoniczno-urbanistyczne, Olsztyn, Borussia, 2006, ISBN 83-89233-27-4
Vadim Jur'evič Kurpakov, Kaliningradskaja oblast. Putevoditel, Kaliningrad, Terra Baltika, 2007, ISBN 978-5-98777-012-2
Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. 1946 nr 44 poz.)

↑ egzonim wariantowy przyjęty na 79. posiedzeniu KSNG [1]
↑ Gierdawy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 559 .
↑ obecnie część Berlina w dzielnicy Charlottenburg-Wilmersdorf
↑ http://historia-wyzynaelblaska.pl/granica-polsko-radziecka-w-b.-prusach-wschodnich.html

[1] zonim wariantowy przyjęty na 79. posiedzeniu KSNG [1]

[2] Gierdawy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 559 .

[3] zęść Berlina w dzielnicy Charlottenburg-Wilmersdorf

[4] ttp://historia-wyzynaelblaska.pl/granica-polsko-radziecka-w-b.-prusach-wschodnich.html

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 32: / Linia 32: @@
 W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] zabudowa miejska doznała poważnych zniszczeń. Do 1921 dzięki pomocy miast partnerskich – [[Budapeszt]]u i [[Berlin|Berlina-Wilmersdorf]]<ref>obecnie część Berlina w dzielnicy [[Charlottenburg-Wilmersdorf]]</ref> przeprowadzono odbudowę w duchu romantycznej stylizacji. W procesie tym znaczącą rolę odegrał arch. Heinz Stoffregen z Bremy, autor wielu projektów domów w północnej części starego miasta. W 1939 w mieście mieszkało 5118 osób. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] miasto doznało jedynie niewielkich zniszczeń. Zdobyte przez oddziały 2 Frontu Białoruskiego 27 stycznia 1945.
+W dniu 15 lipca 1945 roku podpisano dokument zdawczo-odbiorczy, w którym radzieckie władze wojskowe przekazywały Gierdawy polskiej administracji. Do 16 sierpnia 1945 w mieście ulokowana była siedziba polskiej administracji - starostwa powiatu gierdawskiego, przeniesiona następnie do [[Skandawa|Skandawy]]. 4 września 1945 roku polski pełnomocnik na Okręg Mazurski płk J.Prawin został poinformowany pisemnie, że władze ZSRR wydały staroście gierdawskiemu Janowi Kaszyńskiemu nakaz opuszczenia powiatu przez administrację i ludność polską<ref>http://historia-wyzynaelblaska.pl/granica-polsko-radziecka-w-b.-prusach-wschodnich.html</ref>. Następnie miasto zostało włączone do [[obwód kaliningradzki|obwodu kaliningradzkiego]] w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. W 1946 nazwę miasta zmieniono na ''Żeleznodorożnyj'' (ros.-kolejowy). Po rządami radzieckimi Żeleznodorożnyj podupadł i utracił prawa miejskie. Do czasów współczesnych zachowały się relikty  niewielkiego zamku krzyżackiego i ruina gotyckiego kościoła z XV wieku. Przetrwała część zabudowy starego miasta z lat odbudowy po 1914, m.in. kilkanaście kamieniczek i 2 szkieletowe spichlerze na zapleczu zburzonej po 1945 północnej pierzei rynku.
-Do 16 sierpnia 1945 w mieście ulokowana była siedziba polskiej administracji - starostwa powiatu gierdawskiego, przeniesiona następnie do [[Skandawa|Skandawy]]. Następnie miasto zostało włączone do [[obwód kaliningradzki|obwodu kaliningradzkiego]] w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. W 1946 nazwę miasta zmieniono na ''Żeleznodorożnyj'' (ros.-kolejowy). Po rządami radzieckimi Żeleznodorożnyj podupadł i utracił prawa miejskie. Do czasów współczesnych zachowały się relikty  niewielkiego zamku krzyżackiego i ruina gotyckiego kościoła z XV wieku. Przetrwała część zabudowy starego miasta z lat odbudowy po 1914, m.in. kilkanaście kamieniczek i 2 szkieletowe spichlerze na zapleczu zburzonej po 1945 północnej pierzei rynku.
 == Bibliografia ==