Przejdź do zawartości

Zamek krzyżacki w Świeciu: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
+galeria
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne
Linia 31: Linia 31:
'''Ruiny zamku w [[Świecie|Świeciu]]''' – mieszczą się w widłach [[Wisła|Wisły]] i [[Wda (rzeka)|Wdy]], przy ulicy Zamkowej.
'''Ruiny zamku w [[Świecie|Świeciu]]''' – mieszczą się w widłach [[Wisła|Wisły]] i [[Wda (rzeka)|Wdy]], przy ulicy Zamkowej.
== Historia ==
== Historia ==
Zamek zbudowany został w stylu [[gotyk|gotyckim]] przez [[zakon krzyżacki]] w 1 połowie [[XIV wiek]]u w miejscu grodu książąt pomorskich, wg pomysłu [[Günter von Hohenstein|Güntera von Hohensteina]]. Był to jedyny zamek wodny na terenie państwa krzyżackiego. Był siedzibą [[komtur]]ów. Oblegany w [[1410]] roku. W czasie wojny trzynastoletniej przejściowo w rękach polskich. W latach 1461-1502 był własnością rady miejskiej Torunia. W latach 1508–1772 funkcjonował jako siedziba polskich starostów królewskich<ref name="Leksykon">{{Cytuj książkę | autor= L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm | tytuł=Leksykon zamków w Polsce | rok=2012 | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 495 | isbn = 978-83-213-4158-3}}</ref>. W 2 połowie [[XVI wiek]]u przebudowany w stylu [[renesans]]owym przez kasztelana chełmińskiego Jerzego Konopackiego. Zniszczony w czasie wojen szwedzkich w [[XVII wiek]]u nie został odbudowany. Rozebrany częściowo przez władze [[Królestwo Prus|pruskie]] po 1772 roku. Od 1859 r. rozpoczęto prace zabezpieczające ruinę, a częściowa odbudowa zamku nastąpiła po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]].
Zamek zbudowany został przez [[Zakon krzyżacki]] po roku [[1335]]<ref>http://www.zapiskihistoryczne.pl//files/issues/97e17572e6f2fd4f0a082c7de29ccfd4_ZH_2015_2_RecTrupinda_N.pdf</ref> z inicjatywy [[Günter von Hohenstein|Güntera von Hohenstein]]. Powstał w nowym miejscu, nie związanym z grodem księcia Świętopełka II, który przypuszczalnie znajdował się wcześniej na przedzamczu. Był to jedyny zamek wodny na terenie państwa krzyżackiego. Fundamenty wskazują, że planowano zbudować zamek czteroskrzydłowy, ale zrealizowano jedynie dwa skrzydła. Charakterystyczną cechą zamku w Świeciu były cztery cylindryczne baszty w jego narożach. Był siedzibą [[komtur]]ów. Oblegany w [[1410]] roku. W czasie wojny trzynastoletniej przejściowo w rękach polskich. W latach 1461-1502 był własnością rady miejskiej Torunia. W latach 1508–1772 funkcjonował jako siedziba polskich starostów królewskich<ref name="Leksykon">{{Cytuj książkę | autor= L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm | tytuł=Leksykon zamków w Polsce | rok=2012 | wydawca = Arkady | miejsce = Warszawa | data = 2012 | strony = 495 | isbn = 978-83-213-4158-3}}</ref>. W 2 połowie [[XVI wiek]]u przebudowany w stylu [[renesans]]owym przez kasztelana chełmińskiego Jerzego Konopackiego. Zniszczony w czasie wojen szwedzkich w [[XVII wiek]]u nie został odbudowany. Rozebrany częściowo przez władze [[Królestwo Prus|pruskie]] po 1772 roku. Od 1859 r. rozpoczęto prace zabezpieczające ruinę, a częściowa odbudowa zamku nastąpiła po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]].
Od 1875 r. aż do [[I wojna światowa|I wojny światowej]] zamek znajdował się pod administracją władz budowlanych (Königliche Strobauverwaltung). W tym czasie, tj. w latach 1877-1878, przeprowadzono wstępne prace zabezpieczające. W końcu XIX w. konserwator [[prowincja zachodnio-pruska|prowincji zachodnio-pruskiej]], Johann Heine, wysunął propozycję przeprowadzenia konserwacji ruin zamku systemem Cohausena, w wyniku czego korony murów zostały pokryte betonowymi czapami. Na początku XX w. Konrad Steinbrecht przeprowadził inwentaryzację ruin zamku. Wynika z niej, że ocalałe do 2/3 wysokości północne skrzydło posiadało częściowo zachowaną narożną wieżę północno-wschodnią i całkowicie zachowaną (wyremontowaną), masywną wieżę północno-zachodnią. Zachowały się także pomieszczenia piwniczne: skrzydła wschodniego oraz częściowo – południowego i zachodniego.
Od 1875 r. aż do [[I wojna światowa|I wojny światowej]] zamek znajdował się pod administracją władz budowlanych (Königliche Strobauverwaltung). W tym czasie, tj. w latach 1877-1878, przeprowadzono wstępne prace zabezpieczające. W końcu XIX w. konserwator [[prowincja zachodnio-pruska|prowincji zachodnio-pruskiej]], Johann Heine, wysunął propozycję przeprowadzenia konserwacji ruin zamku systemem Cohausena, w wyniku czego korony murów zostały pokryte betonowymi czapami. Na początku XX w. Konrad Steinbrecht przeprowadził inwentaryzację ruin zamku. Wynika z niej, że ocalałe do 2/3 wysokości północne skrzydło posiadało częściowo zachowaną narożną wieżę północno-wschodnią i całkowicie zachowaną (wyremontowaną), masywną wieżę północno-zachodnią. Zachowały się także pomieszczenia piwniczne: skrzydła wschodniego oraz częściowo – południowego i zachodniego.
W 1898 r. na terenie zamku odbył się pierwszy zlot IV okręgu nadwiślańskiego [[Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”|Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”]]. Odtąd, aż do I wojny światowej, na obszarze przyzamkowym odbywały się regularnie ćwiczenia tego towarzystwa. W późniejszych latach wybudowano boisko sportowe, na którym w 1912 r. odbyły się zawody sportowe. W restauracji „Zamkowa”, położonej niedaleko murów zamkowych, znajdowała się sala do ćwiczeń gimnastycznych.
W 1898 r. na terenie zamku odbył się pierwszy zlot IV okręgu nadwiślańskiego [[Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”|Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”]]. Odtąd, aż do I wojny światowej, na obszarze przyzamkowym odbywały się regularnie ćwiczenia tego towarzystwa. W późniejszych latach wybudowano boisko sportowe, na którym w 1912 r. odbyły się zawody sportowe. W restauracji „Zamkowa”, położonej niedaleko murów zamkowych, znajdowała się sala do ćwiczeń gimnastycznych.

Wersja z 15:13, 19 lis 2015

Ruiny zamku w Świeciu
Symbol zabytku nr rej. A/762 z 18.10.1934[1]
Ilustracja
Ruiny zamku w Świeciu
Państwo

 Polska

Miejscowość

Świecie

Rozpoczęcie budowy

1335-1350[2]

Zniszczono

1664[2]

Położenie na mapie Świecia
Mapa konturowa Świecia, po prawej znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Ruiny zamku w Świeciu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Ruiny zamku w Świeciu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, u góry znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Ruiny zamku w Świeciu”
Położenie na mapie powiatu świeckiego
Mapa konturowa powiatu świeckiego, blisko centrum na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Ruiny zamku w Świeciu”
Położenie na mapie gminy Świecie
Mapa konturowa gminy Świecie, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Ruiny zamku w Świeciu”
Ziemia53°24′17,424″N 18°27′30,023″E/53,404840 18,458340
Multimedia w Wikimedia Commons

Ruiny zamku w Świeciu – mieszczą się w widłach Wisły i Wdy, przy ulicy Zamkowej.

Historia

Zamek zbudowany został przez Zakon krzyżacki po roku 1335[3] z inicjatywy Güntera von Hohenstein. Powstał w nowym miejscu, nie związanym z grodem księcia Świętopełka II, który przypuszczalnie znajdował się wcześniej na przedzamczu. Był to jedyny zamek wodny na terenie państwa krzyżackiego. Fundamenty wskazują, że planowano zbudować zamek czteroskrzydłowy, ale zrealizowano jedynie dwa skrzydła. Charakterystyczną cechą zamku w Świeciu były cztery cylindryczne baszty w jego narożach. Był siedzibą komturów. Oblegany w 1410 roku. W czasie wojny trzynastoletniej przejściowo w rękach polskich. W latach 1461-1502 był własnością rady miejskiej Torunia. W latach 1508–1772 funkcjonował jako siedziba polskich starostów królewskich[2]. W 2 połowie XVI wieku przebudowany w stylu renesansowym przez kasztelana chełmińskiego Jerzego Konopackiego. Zniszczony w czasie wojen szwedzkich w XVII wieku nie został odbudowany. Rozebrany częściowo przez władze pruskie po 1772 roku. Od 1859 r. rozpoczęto prace zabezpieczające ruinę, a częściowa odbudowa zamku nastąpiła po II wojnie światowej. Od 1875 r. aż do I wojny światowej zamek znajdował się pod administracją władz budowlanych (Königliche Strobauverwaltung). W tym czasie, tj. w latach 1877-1878, przeprowadzono wstępne prace zabezpieczające. W końcu XIX w. konserwator prowincji zachodnio-pruskiej, Johann Heine, wysunął propozycję przeprowadzenia konserwacji ruin zamku systemem Cohausena, w wyniku czego korony murów zostały pokryte betonowymi czapami. Na początku XX w. Konrad Steinbrecht przeprowadził inwentaryzację ruin zamku. Wynika z niej, że ocalałe do 2/3 wysokości północne skrzydło posiadało częściowo zachowaną narożną wieżę północno-wschodnią i całkowicie zachowaną (wyremontowaną), masywną wieżę północno-zachodnią. Zachowały się także pomieszczenia piwniczne: skrzydła wschodniego oraz częściowo – południowego i zachodniego. W 1898 r. na terenie zamku odbył się pierwszy zlot IV okręgu nadwiślańskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Odtąd, aż do I wojny światowej, na obszarze przyzamkowym odbywały się regularnie ćwiczenia tego towarzystwa. W późniejszych latach wybudowano boisko sportowe, na którym w 1912 r. odbyły się zawody sportowe. W restauracji „Zamkowa”, położonej niedaleko murów zamkowych, znajdowała się sala do ćwiczeń gimnastycznych.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego ruiny zamku znalazły się pod zarządem Wydziału Dróg Wodnych, przejęte z rąk Niemieckiej Inspekcji Wodnej jako własność państwowa. Z zachowanych murów jedynie wieża znajdowała się w dobrym stanie technicznym i służyła Wydziałowi Dróg Wodnych, podobnie jak za czasów pruskiego zaboru, do obserwacji Wisły i sygnalizowania nadchodzącego niebezpieczeństwa powodzi. Teren wokół ruin nie był wówczas ogrodzony i pozostałe mury nadal niszczały, dewastowane przez okoliczną ludność. Pomimo że wejścia były zamurowane, w zachowanych pomieszczeniach podziemi wieży wykryto nawet siedzibę i składnicę szajki złodziejskiej.

Architektura

Zamek wzniesiono na częściowo sztucznym nasypie (dla ochrony przed powodziami), na planie kwadratu o boku ok. 51 m. Brama wjazdowa znajdowała się w kurtynie zachodniej, z mostem nad fosą, który prowadził na przedzamcze. Zamek składał się z dwóch prostopadłych do siebie skrzydeł. Główne, północno-zachodnie, o szerokości ok. 13 m, stało równoległe no nurtu Wdy. Było podpiwniczone i miało trzy kondygnacje. Zawierało kaplicę oraz kapitularz lub refektarz. Dziedziniec o wymiarach 26 x 26 m otaczały krużganki. Zamek otoczony został murem obwodowym z czterema cylindrycznymi basztami w narożnikach, główna z nich o średnicy 10 m i wysokości 34 m, zakończona krenelażem, obecnie odchylona od pionu o 106 cm. Zamek miał strategiczne znaczenie, bowiem kontrolował ruch na Wiśle.

Galeria

  • Widok zamku od strony koryta rzeki Wdy
    Widok zamku od strony koryta rzeki Wdy
  • Skrzydło północne z wieżą główną
    Skrzydło północne z wieżą główną
  • Wieża główna
    Wieża główna
  • Widok od strony wschodniej
    Widok od strony wschodniej
  • Wnętrze skrzydła północnego
    Wnętrze skrzydła północnego
  • Wnętrze dawnej kaplicy zamkowej w skrzydle północnym
    Wnętrze dawnej kaplicy zamkowej w skrzydle północnym
  • Sala rycerska urządzona w piwnicach skrzydła północnego
    Sala rycerska urządzona w piwnicach skrzydła północnego
  • Gotyckie sklepienie pomieszczenia na szczycie wieży głównej
    Gotyckie sklepienie pomieszczenia na szczycie wieży głównej
  • Widok na Świecie i Chełmno z wieży
    Widok na Świecie i Chełmno z wieży

Ochrona przyrody

Rejon zamku w 2008 roku został objęty ochroną jako obszar Natura 2000 SOO o nazwie Zamek Świecie PLH040025 o powierzchni 17,5 ha. Głównym celem ochrony jest nietoperz mopek, który zaadaptował zamek jako miejsce zimowej hibernacji[4].

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 [dostęp 2012-01-20].
  2. ↑ a b c L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3. Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nazwę „Leksykon” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartością
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. ↑ http://www.zapiskihistoryczne.pl//files/issues/97e17572e6f2fd4f0a082c7de29ccfd4_ZH_2015_2_RecTrupinda_N.pdf
  4. ↑ natura2000.gov.pl SDF. [dostęp 22-07-2013].

Bibliografia

  • Karolina Zimna, Krzysztof Halicki, Wokół ruin zamku w Świeciu – przedsięwzięcia konserwatorskie i projekty architektoniczne w okresie międzywojennym, [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, zeszyt 11, Bydgoszcz 2006, s. 95-104. [dostęp 2013-02-27].
  • Polska: mapa zamków - Warszawa Wrocław: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1995
  • L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012. ISBN 978-83-213-4158-3.
  • Maria Spławska-Korczak: Zamek krzyżacki w Świeciu. Próba rekonstrukcji zamku wysokiego w średniowieczu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014. ISBN 978-83-231-3247-9.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_krzyżacki_w_Świeciu&oldid=44113289”