Przejdź do zawartości

Stańkawa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Architektura zespołu: drobne merytoryczne
Linia 30: Linia 30:


=== Historia ===
=== Historia ===
Majątek w Stańkowie należał od XVI wieku do rodów Radziwiłłów i Stańków. W 1760 roku majątek nabyła rodzina Hutten-Czapskich, w której ręku pozostawał do Traktatu Ryskiego w 1920 roku, po którym pozostał po stronie ZSRR. Do 1836 roku właścicielem majątku był [[Karol Józef Czapski]]. Nie zachował się pałac stanowiący centrum kompozycji przestrzennej rezydencji, zbudowany w latach 1861-62 przez [[Emeryk Hutten-Czapski|Emeryka Hutten-Czapskiego]], znanego kolekcjonera, numizmatyka i bibliofila, założyciela muzeum swego imienia w Krakowie. Budową kierowała Emerykowa Czapska<ref name="Memento2">{{cytuj książkę|nazwisko=Antoni Urbański|tytuł=Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, (II cz. książki ''[[Memento kresowe]]'')|data=1928|miejsce=Warszawa|strony=120}}</ref>. Pałac zbudowano na miejscu starego, parterowego dworu z przełomu XVII i XVIII wieku i był on uważany za jeden z piękniejszych na Mińszczyźnie. Emeryk Czapski umieścił tu swoją ogromną kolekcję: liczącą 20 000 woluminów bibliotekę, galerię obrazów i zbiór numizmatyczny. Kolekcja była powszechnie uważana za skarb narodowy. Część zbiorów była przechowywana w tak zwanym Skarbczyku na terenie rezydencji. Na przełomie lat 1894-95 Emeryk Hutten-Czapski przeniósł najcenniejsze zbiory kolekcji do Krakowa, a w roku 1903 żona, Elżbieta z Meiendorffów i synowie [[Karol Hutten-Czapski]] i Jerzy przekazali kolekcję wraz z budynkiem mieszczącym zbiory jako dar dla miasta Krakowa pod nazwą [[Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego|„Muzeum imienia hrabiego Emeryka Czapskiego”]]. Obecnie wchodzi w skład Muzeum Narodowego w Krakowie.
Majątek w Stańkowie należał od XVI wieku do rodów Radziwiłłów. Poprzez [[Wiano (majątek)|wiano]] Weroniki Radziwiłłówny (córki wojewody [[Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko|Michała "Rybeńko" Radziwiłła]]) majątek w 1772 roku przeszedł w ręce wojewody chełmińskiego [[Franciszek Stanisław Hutten-Czapski|Franciszka Czapskiego]], jednak w początkowym okresie Czapscy w nim nie zamieszkiwali, gdyż pozostawał w zastawie u skarbnika mińskiego, a od 1799 roku w zastawie Szwykowskich. W rękach rodziny Czapskich majątek w Stańkowie pozostawał do Traktatu Ryskiego w 1920 roku, po którym pozostał po stronie [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Do 1836 roku właścicielem majątku był [[Karol Józef Czapski]]. Jego syn [[Emeryk Hutten-Czapski]] był znanym kolekcjonerem, numizmatykiem i bibliofilem, który w latach 1861-1862 zbudował w Stańkowie murowany pałac będący centrum starannie zaplanowanego założenia rezydencjalnego. Budową kierowała Emerykowa Czapska<ref name="Memento2">{{cytuj książkę|nazwisko=Antoni Urbański|tytuł=Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, (II cz. książki ''[[Memento kresowe]]'')|data=1928|miejsce=Warszawa|strony=120}}</ref>. Pałac zbudowano na miejscu starego, parterowego dworu z przełomu XVII i XVIII wieku i był on uważany za jeden z piękniejszych na Mińszczyźnie. Emeryk Czapski umieścił tu swoją ogromną kolekcję: liczącą 20 000 woluminów bibliotekę, galerię obrazów i zbiór numizmatyczny. Kolekcja była powszechnie uważana za skarb narodowy. Część zbiorów była przechowywana w tak zwanym Skarbczyku na terenie rezydencji. Przy pałacu znajdowała się murowana kaplica dworska (parafii w [[Kojdanów|Kojdanowie]]). Na przełomie lat 1894-95, tuż przed śmiercią, Emeryk Hutten-Czapski przeniósł najcenniejsze zbiory kolekcji do Krakowa, a w roku 1903 żona, Elżbieta z Meiendorffów i synowie [[Karol Hutten-Czapski]] i Jerzy przekazali kolekcję wraz z budynkiem mieszczącym zbiory jako dar dla miasta Krakowa pod nazwą [[Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego|„Muzeum imienia hrabiego Emeryka Czapskiego”]]. Obecnie wchodzi w skład Muzeum Narodowego w Krakowie. Po śmierci Emeryka majątek w Stańkowie podzielono między dwóch synów na klucz stańkowski (otrzymał go starszy Karol) i klucz [[Pryłuki (obwód miński)|przyłucki]]. Karol Czapski założył w Stańkowie bezpłatny szpital chorób zakaźnych dla ludności swych majątków.
Po roku 1920 w pałacu mieściła się szkoła. Pałac został on zniszczony podczas II wojny światowej, a na jego miejscu wzniesiono nowy budynek szkoły, która obecnie jest użytkownikiem całego zespołu.
Po Pokoju ryskim Stańków znalazł się na obszarze ZSRR. Od 1921 roku w pałacu w Stańkowie mieściła się szkoła. W latach 30. XX wieku na terenie rezydencji kręcono radziecki film o Puszkinie. W 1932 roku w Stańkowie uruchomiono polską szkołę pedagogiczną. Pałac został zniszczony podczas II wojny światowej, a na jego miejscu wzniesiono nowy budynek szkoły, która obecnie jest użytkownikiem całego zespołu.


=== Architektura zespołu ===
=== Architektura zespołu ===
Linia 39: Linia 39:
* Neogotycki dom mieszkalny dla pracowników folwarcznych został zbudowany około 1900 roku na planie litery „L”. Składa się z krótkiego dwukondygnacyjnego korpusu, którego szczyty zwieńczone są schodkowymi szczytami oraz wydłużonego korpusu parterowego. Zachowało się także kilka budynków gospodarczych.
* Neogotycki dom mieszkalny dla pracowników folwarcznych został zbudowany około 1900 roku na planie litery „L”. Składa się z krótkiego dwukondygnacyjnego korpusu, którego szczyty zwieńczone są schodkowymi szczytami oraz wydłużonego korpusu parterowego. Zachowało się także kilka budynków gospodarczych.
* Park krajobrazowy założony w drugiej połowie XIX wieku o powierzchni 15 ha, z trzech stron otoczony murem. W południowej części parku znajduje się duży staw z dwiema wyspami, na jednej z nich zachowała się okrągła altanka z dachem (niegdyś słomianym) wspartym na ośmiu kolumnach.
* Park krajobrazowy założony w drugiej połowie XIX wieku o powierzchni 15 ha, z trzech stron otoczony murem. W południowej części parku znajduje się duży staw z dwiema wyspami, na jednej z nich zachowała się okrągła altanka z dachem (niegdyś słomianym) wspartym na ośmiu kolumnach.
* ruiny cerkwi pod wezwaniem Św. Mikołaja z 1858 roku.
* ruiny cerkwi pod wezwaniem św. Mikołaja z 1858 roku zbudowanej przez Emeryka Czapskiego.
* cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy
* cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy
<center><gallery>
<center><gallery>

Wersja z 14:01, 1 lut 2019

Stańkawa
Ilustracja
Pałac Czapskich wg N. Ordy, 1876
Państwo

 Białoruś

Obwód

miński

Rejon

dzierżyński

Populacja (2010)
• liczba ludności


1692

Nr kierunkowy

+375 1716

Kod pocztowy

222731

Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, w centrum znajduje się punkt z opisem „Stańkawa”
Ziemia53°37′48″N 27°13′40″E/53,630000 27,227778
Multimedia w Wikimedia Commons

Stańkawa (biał. Станькава; ros. Станьково, Stańkowo, hist. Stańków) – wieś na Białorusi, w obwodzie mińskim, w rejonie dzierżyńskim.

Miasto magnackie Stańków lokowane przed 1588 rokiem, własność Krzysztofa Radziwiłła, położone było w powiecie mińskim województwa mińskiego[1].

Pałac Czapskich w Stańkowie

Historia

Majątek w Stańkowie należał od XVI wieku do rodów Radziwiłłów. Poprzez wiano Weroniki Radziwiłłówny (córki wojewody Michała "Rybeńko" Radziwiłła) majątek w 1772 roku przeszedł w ręce wojewody chełmińskiego Franciszka Czapskiego, jednak w początkowym okresie Czapscy w nim nie zamieszkiwali, gdyż pozostawał w zastawie u skarbnika mińskiego, a od 1799 roku w zastawie Szwykowskich. W rękach rodziny Czapskich majątek w Stańkowie pozostawał do Traktatu Ryskiego w 1920 roku, po którym pozostał po stronie ZSRR. Do 1836 roku właścicielem majątku był Karol Józef Czapski. Jego syn Emeryk Hutten-Czapski był znanym kolekcjonerem, numizmatykiem i bibliofilem, który w latach 1861-1862 zbudował w Stańkowie murowany pałac będący centrum starannie zaplanowanego założenia rezydencjalnego. Budową kierowała Emerykowa Czapska[2]. Pałac zbudowano na miejscu starego, parterowego dworu z przełomu XVII i XVIII wieku i był on uważany za jeden z piękniejszych na Mińszczyźnie. Emeryk Czapski umieścił tu swoją ogromną kolekcję: liczącą 20 000 woluminów bibliotekę, galerię obrazów i zbiór numizmatyczny. Kolekcja była powszechnie uważana za skarb narodowy. Część zbiorów była przechowywana w tak zwanym Skarbczyku na terenie rezydencji. Przy pałacu znajdowała się murowana kaplica dworska (parafii w Kojdanowie). Na przełomie lat 1894-95, tuż przed śmiercią, Emeryk Hutten-Czapski przeniósł najcenniejsze zbiory kolekcji do Krakowa, a w roku 1903 żona, Elżbieta z Meiendorffów i synowie Karol Hutten-Czapski i Jerzy przekazali kolekcję wraz z budynkiem mieszczącym zbiory jako dar dla miasta Krakowa pod nazwą „Muzeum imienia hrabiego Emeryka Czapskiego”. Obecnie wchodzi w skład Muzeum Narodowego w Krakowie. Po śmierci Emeryka majątek w Stańkowie podzielono między dwóch synów na klucz stańkowski (otrzymał go starszy Karol) i klucz przyłucki. Karol Czapski założył w Stańkowie bezpłatny szpital chorób zakaźnych dla ludności swych majątków. Po Pokoju ryskim Stańków znalazł się na obszarze ZSRR. Od 1921 roku w pałacu w Stańkowie mieściła się szkoła. W latach 30. XX wieku na terenie rezydencji kręcono radziecki film o Puszkinie. W 1932 roku w Stańkowie uruchomiono polską szkołę pedagogiczną. Pałac został zniszczony podczas II wojny światowej, a na jego miejscu wzniesiono nowy budynek szkoły, która obecnie jest użytkownikiem całego zespołu.

Architektura zespołu

  • neogotycka ostrołukowa brama wjazdowa z kordegardą, zwieńczona schodkowym szczytem, zbudowana w końcu XIX wieku.
  • Skarbczyk, w którym mieściła się część biblioteki Czapskich. Jest to budowla być może jeszcze XVIII wieczna (lub nawet starsza), która w drugiej połowie XIX wieku otrzymała wystrój neogotycki. Obiekt zaprojektował w 1896 Tadeusz Stryjeński; a nad wejściem do pawilonu umieszczono łaciński napis w tłumaczeniu polskim brzmiący następująco „Pamiątkom ocalonym z burzy dziejowej”. Do pawilonu muzealnego wiodła osobna brama w ogrodzeniu i osobne wejście. Sale ekspozycyjne, których właściwe oświetlenie zapewniały duże okna, posiadały odpowiednie muzealne wyposażenie w postaci oszklonych gablot i szaf, gdzie m.in. wystawiano zbiory porcelany i szkła artystycznego.Dwukondygnacyjny skarbczyk został wzniesiony na planie czworoboku z czterema cylindrycznymi narożnymi basztami zwieńczonymi krenelażem i niewielkimi wieżyczkami o śpiczastych dachach.
  • Oficyna, pełniąca rolę kuchni, łącząca się niegdyś z pałacem za pomocą przejścia podziemnego, została zbudowana w latach 80-XIX wieku. Jest to budynek parterowy, wzniesiony na planie prostokąta, z narożnikami i podmurówką ozdobionymi boniowaniem.
  • Neogotycki dom mieszkalny dla pracowników folwarcznych został zbudowany około 1900 roku na planie litery „L”. Składa się z krótkiego dwukondygnacyjnego korpusu, którego szczyty zwieńczone są schodkowymi szczytami oraz wydłużonego korpusu parterowego. Zachowało się także kilka budynków gospodarczych.
  • Park krajobrazowy założony w drugiej połowie XIX wieku o powierzchni 15 ha, z trzech stron otoczony murem. W południowej części parku znajduje się duży staw z dwiema wyspami, na jednej z nich zachowała się okrągła altanka z dachem (niegdyś słomianym) wspartym na ośmiu kolumnach.
  • ruiny cerkwi pod wezwaniem św. Mikołaja z 1858 roku zbudowanej przez Emeryka Czapskiego.
  • cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy
  • Pałac, 1917
    Pałac, 1917
  • Pałac od parku
    Pałac od parku
  • Biblioteka w pałacu
    Biblioteka w pałacu
  • Jadalnia w pałacu
    Jadalnia w pałacu
  • Skarbiec wg N. Ordy
    Skarbiec wg N. Ordy
  • Skarbiec
    Skarbiec
  • Brama
    Brama
  • Dom
    Dom
  • Oficyna
    Oficyna
  • 500-letni dąb
    500-letni dąb
  • Cerkiew, 1900
    Cerkiew, 1900
  • Cerkiew
    Cerkiew

Przypisy

  1. ↑ Stanisław Alexandrowicz, Geneza i rozwój sieci miasteczek Białorusi i Litwy do połowy XVII w., w: Acta Baltico‑Slavica t. 7, 1970, s. 101.
  2. ↑ Antoni Urbański: Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, (II cz. książki Memento kresowe). Warszawa: 1928, s. 120.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stańkawa&oldid=55765390”