Tadeusz Stryjeński

Tadeusz Stryjeński
Data i miejsce urodzenia	29 sierpnia 1849 Carouge
Data i miejsce śmierci	3 czerwca 1943 Kraków
Narodowość	polska
Odznaczenia

Tadeusz Stryjeński (ur. 29 sierpnia 1849 w Carouge koło Genewy w Szwajcarii, zm. 3 czerwca 1943 w Krakowie) – polski architekt tworzący m.in. w stylu secesji, konserwator zabytków, przedsiębiorca budowlany.

Projekt konsoli w kształcie głowy Tadeusza Stryjeńskiego do polichromii w kościele Mariackim, Jan Matejko

Życiorys

Syn inżyniera Aleksandra Stryjeńskiego i Pauliny de Lestocq. W latach 1868–1872 studiował architekturę na politechnice w Zurychu u Gottfrieda Sempera, w 1877 studia uzupełnił w École des Beaux-Arts w Paryżu. W latach 1874–1877 pracował jako architekt rządowy w Limie w Peru.

W 1879 otworzył w Krakowie własną firmę projektowo-budowlaną. Był członkiem Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności. W latach 1906–1910 był dyrektorem Muzeum Techniczno-Przemysłowego, w 1913 wraz z Franciszkiem Mączyńskim zaprojektował dla niego nową siedzibę przy ulicy Smoleńsk 9.

Jako pierwszy w Polsce architekt stosował konstrukcje żelbetowe. Jego dziełami są: Pałacyk Straszewskich przy ulicy Straszewskiego 1 z 1885, dom własny „Pod Stańczykiem” przy ulicy Batorego 12 z lat 1882–1883, pałac Wołodkowiczów przy ulicy Lubicz 4 (obecnie budynek poczty), wspólnie z Władysławem Ekielskim wzniósł Schronisko Fundacji im. Aleksandra Lubomirskiego przy ulicy Rakowickiej 27 (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny). Wzniósł także gmach Powiatowej Kasy Oszczędności przy ulicy Pijarskiej 1 w latach 1897–1899. Wspólnie z Karolem Knausem jest autorem gmachu Poczty Głównej przy ulicy Westerplatte 20 oraz kamienicy położonej w Krakowie przy ul. Dietla 109.

Wraz z Franciszkiem Mączyńskim wzniósł budynek Izby Przemysłowo-Handlowej znany jako Dom „Pod Globusem” ul. Długa 1, przebudował fasadę budynku Teatru Starego (1904–1906), zaprojektował Bazar Polski znany obecnie jako Pałac Prasy przy ul. Wielopole 1 oraz (w latach 1903–1905) kościół i klasztor karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej 40.

Prowadził prace konserwatorskie w kościele św. Krzyża i w kościele Mariackim (1889–1891), gdzie w dowód wdzięczności za poniesiony trud przy bocznym wyjściu z kościoła na plac Mariacki wykonano rzeźbioną głowę Stryjeńskiego na podstawie rysunku Jana Matejki, odrestaurował willę Decjusza w 1882 oraz zaprojektował stolarkę i meble do gmachu Collegium Novum UJ.

Był jednym z projektantów i współtwórcą planów Wielkiego Krakowa w 1910, był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Ojciec: Karola Stryjeńskiego – architekta i rzeźbiarza oraz Władysława Stryjeńskiego – lekarza.

Realizacje (wybór)

• 

  Muzeum Techniczno-Przemysłowe (wspólnie z F. Mączyńskim)

• 

  Schronisko Fundacji im. A. Lubomirskiego, obecnie Uniwersytet Ekonomiczny (wspólnie z W. Ekielskim)

• 

  Poczta Główna

• 

  Dom pod Globusem (wspólnie z F. Mączyńskim)

• 

  Stary Teatr (wspólnie z F. Mączyńskim)

• 

  Grobowiec Tadeusza Stryjeńskiego na krakowskich Rakowicach.

Odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1926), Krzyż oficerski Francuskiej Legii Honorowej, Laury Akademii Francuskiej

Bibliografia

• M. Wallis, 1974: Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo Arkady, Warszawa.