Tadeusz Stryjeński
![]() | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość |
polska |
Odznaczenia | |
![]() ![]() |

Tadeusz Stryjeński (ur. 29 sierpnia 1849 w Carouge koło Genewy w Szwajcarii, zm. 3 czerwca 1943 w Krakowie) – polski architekt tworzący m.in. w stylu secesji, konserwator zabytków, przedsiębiorca budowlany.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn inżyniera Aleksandra Stryjeńskiego i Pauliny de Lestocq. W latach 1868–1872 studiował architekturę na politechnice w Zurychu u Gottfrieda Sempera, w 1877 studia uzupełnił w École des Beaux-Arts w Paryżu. W latach 1874–1877 pracował jako architekt rządowy w Limie w Peru.
W 1879 otworzył w Krakowie własną firmę projektowo-budowlaną. Był członkiem Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności. W latach 1906–1910 był dyrektorem Muzeum Techniczno-Przemysłowego, w 1913 wraz z Franciszkiem Mączyńskim zaprojektował dla niego nową siedzibę przy ulicy Smoleńsk 9.
Jako pierwszy w Polsce architekt stosował konstrukcje żelbetowe. Jego dziełami są: Pałacyk Straszewskich przy ulicy Straszewskiego 1 z 1885, willa „Pod Stańczykiem” przy ulicy Batorego 12 z lat 1882–1883, pałac Wołodkowiczów przy ulicy Lubicz 4, wspólnie z Władysławem Ekielskim wzniósł Schronisko Fundacji im. Aleksandra Lubomirskiego przy ulicy Rakowickiej 27 (obecnie Uniwersytet Ekonomiczny). Wzniósł także gmach Powiatowej Kasy Oszczędności przy ulicy Pijarskiej 1 w latach 1897–1899 oraz kamienicy położonej w Krakowie przy ul. Dietla 109.
Wraz z Franciszkiem Mączyńskim wzniósł budynek Izby Przemysłowo-Handlowej znany jako Dom „Pod Globusem” ul. Długa 1, przebudował fasadę budynku Teatru Starego (1904–1906)[1], zaprojektował Bazar Polski znany obecnie jako Pałac Prasy przy ul. Wielopole 1 oraz (w latach 1903–1905) kościół i klasztor karmelitanek bosych przy ulicy Łobzowskiej 40.
Prowadził prace konserwatorskie w kościele św. Krzyża i w kościele Mariackim (1889–1891), gdzie w dowód wdzięczności za poniesiony trud przy prawym wyjściu z prezbiterium kościoła na plac Mariacki wykonano rzeźbioną głowę Stryjeńskiego na podstawie rysunku Jana Matejki, odrestaurował willę Decjusza w 1882 oraz zaprojektował stolarkę i meble do gmachu Collegium Novum UJ.
Był jednym z projektantów i współtwórcą planów Wielkiego Krakowa w 1910, był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Ojciec: Karola Stryjeńskiego – architekta i rzeźbiarza oraz Władysława Stryjeńskiego – lekarza.
Projekt konsoli w kształcie głowy Tadeusza Stryjeńskiego do polichromii w kościele Mariackim, Jan Matejko.
Realizacje (wybór)[edytuj | edytuj kod]
Pałac Tyszkiewiczów „Pod Bałwanami”, 1882
Kraków, ul. Asnyka 2-4Pałacyk Straszewskiego, 1886
Kraków, ul. Straszewskiego 1Budynek KKOPK (wspólnie z F. Mączyńskim), 1897
Kraków, ul. Pijarska 1Kościół Opieki św. Józefa (wspólnie z F. Mączyńskim), 1903
Kraków, ul. Łobzowska 40Dawna Lecznica Związkowa, obecnie w zespole Instytut Onkologii (wspólnie z F. Mączyńskim), 1910
Kraków, ul. Garncarska 11-13Pałac Prasy (wspólnie z F. Mączyńskim), 1920
Kraków, ul. Wielopole 1Willa Wojciecha Weissa (wspólnie z F. Mączyńskim), 1923
Kraków, ul. Krupnicza 31
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1926)[2], Krzyż oficerski Francuskiej Legii Honorowej, Laury Akademii Francuskiej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stary teatr w nowej szacie. „Nowości Illustrowane”. Nr 6, s. 2-3, 10 lutego 1906.
- ↑ Polonia Restituta. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 101 z 6 maja 1926.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- M. Wallis, 1974: Secesja. Wydanie II. Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Stryjeński – publikacje w bibliotece Polona
- Tadeusz Stryjeński, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-02-19].
- Absolwenci i studenci École nationale supérieure des beaux-arts de Paris
- Architekci związani z Krakowem
- Architekci związani z Paryżem
- Członkowie Akademii Umiejętności
- Członkowie Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie
- Ludzie związani z Limą
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Legią Honorową
- Pochowani na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie
- Polscy architekci
- Urodzeni w 1849
- Zmarli w 1943