Przejdź do zawartości

Zamek Kazimierzowski w Opocznie: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mathiasrex (dyskusja | edycje)
345 374 edycje
kat.
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne
Linia 35: Linia 35:


== Historia ==
== Historia ==
⚫
Zamek powstał w XIV wieku w południowo-zachodnim narożniku miasta lokacyjnego na miejscu, wzmiankowanej w 1365 roku, ''curii'' – dworu królewskiego. Według [[Jan z Czarnkowa|Janka z Czarnkowa]] inwestorem budowy był król [[Kazimierz III Wielki|Kazimierz Wielki]]<ref>Jana z Czarnkowa Kronika polska 1333-1384 w: Monumenta Poloniae Historica, t .II, Warszawa 1961, s. 625.</ref>. Informację tę powtórzył także [[Jan Długosz]]. Zamek został zbudowany prawdopodobnie razem z murami miejskimi, wewnątrz ich obwodu, i z nimi też został zespolony. Był przeznaczony na rezydencję starosty królewskiego zarządzającego okolicznymi dobrami monarchy oraz okazjonalnie miejscem, w którym zatrzymywał się król podczas podróży przez kraj. Plan miasta z 1820 roku wskazuje, że zamek miał kształt prostokąta a w zachodnim narożniku zamku znajdowała się wieża<ref>J. Widawski, ''Miejskie mury obronne w państwie polskim do początków XV w.'', wyd. MON, Warszawa 1973, s. 64-65.</ref>. W XVI wieku wzmiankowano, że zamek był uszkodzony, co być może było związane z wcześniejszym pożarem miasta. W dokumencie datowanym na 20 stycznia 1551 r. zamek wymieniony jest jako własność króla [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]]<ref>J. Wiśniewski, ''Dekanat opoczyński'', Radom 1913, s. 4. Przekład łaciński S. Fudaleja, maszynopis w zbiorach Muzeum Regionalnego w Opocznie.</ref>. W 1599 roku po uzyskaniu zgody króla [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] wykonano nową bramę miejską w murach obronnych przebijając otwór od strony zamku na zewnątrz, a poprzez dziedziniec poprowadzono ulicę. Oznacza to, że w tym okresie nie przywiązywano już dużej wagi do jego funkcji militarnej i był to w tym czasie raczej już obiekt o charakterze administracyjnym. W lustracji zamku z 1620 roku wymieniono pozbawioną schodów Wieżę Szlachecką oraz kilka pomieszczeń w tym mieszkanie [[burgrabia (urząd)|burgrabiego]] i [[Starosta grodowy|kancelarię grodzką]].
⚫
[[Plik:PL Opoczno castle.JPG|thumb|left|Budynek starostwa z 2 poł. XIX wieku]]
[[Plik:Opoczno (js).jpg|thumb|left|Budynek starostwa z 2 poł. XIX wieku]]
⚫
Zamek powstał w XIV wieku w południowo-zachodnim narożniku miasta lokacyjnego na miejscu, wzmiankowanej w 1365 roku, ''curii'' – dworu królewskiego. Według [[Jan z Czarnkowa|Janka z Czarnkowa]] inwestorem budowy był król [[Kazimierz III Wielki|Kazimierz Wielki]]<ref>Jana z Czarnkowa Kronika polska 1333-1384 w: Monumenta Poloniae Historica, t .II, Warszawa 1961, s. 625.</ref>. Informację tę powtarza także [[Jan Długosz]]. Zamek został zbudowany prawdopodobnie razem z murami miejskimi, wewnątrz ich obwodu, i z nimi też został zespolony. Był przeznaczony na rezydencję starosty królewskiego zarządzającego okolicznymi dobrami monarchy oraz okazjonalnie miejscem, w którym zatrzymywał się król podczas podróży przez kraj. Plan miasta z 1820 roku wskazuje, że zamek miał kształt prostokąta a w zachodnim narożniku zamku znajdowała się wieża<ref>J. Widawski, ''Miejskie mury obronne w państwie polskim do początków XV w.'', wyd. MON, Warszawa 1973, s. 64-65.</ref>. W XVI wieku zamek wzmiankuje się jako uszkodzony, co być może było związane z wcześniejszym pożarem miasta. W dokumencie datowanym na 20 stycznia 1551 r. zamek wymieniony jest jako własność króla [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]]<ref>J. Wiśniewski, ''Dekanat opoczyński'', Radom 1913, s. 4. Przekład łaciński S. Fudaleja, maszynopis w zbiorach Muzeum Regionalnego w Opocznie.</ref>. W 1599 roku po uzyskaniu zgody króla [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] wykonano nową bramę miejską w murach obronnych przebijając otwór od strony zamku na zewnątrz, a poprzez dziedziniec poprowadzono ulicę. Oznacza to, że w tym okresie nie przywiązywano już dużej wagi do jego funkcji militarnej i był to w tym czasie raczej już obiekt o charakterze administracyjnym. W lustracji zamku z 1620 roku wymieniono pozbawioną schodów Wieżę Szlachecką oraz kilka pomieszczeń w tym mieszkanie [[burgrabia (urząd)|burgrabiego]] i [[Starosta grodowy|kancelarię grodzką]].


Zamek zniszczono w czasie [[Potop szwedzki|potopu]] w 1655 roku, jednak nadal był później użytkowany. W XVIII wieku w wieży znajdowało się więzienie dla opoczyńskich mieszczan. W 1784 roku odbył się uroczysty wjazd do zamku starosty [[Jan Nepomucen Małachowski|Jana Nepomucena Małachowskiego]]. W 1787 roku w sali sądowej na zamku owacyjnie powitano króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W tym samym roku przeprowadzono lustrację zabudowań zamkowych<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych, ASK, oddz. XVIII, sygn. 33, k. 258-260</ref>. Zabudowania zamkowe są jeszcze widoczne na planie miasta z 1820 roku, jednak rysunki z lat 1844-1846 wykonane przez Stanisława Chrząńskiego wskazują, że zamek był już wtedy ruiną<ref>Ikonografia zabytków Kielecczyzny w malarstwie. Katalog wystawy, oprac. M. Rumin, Kielce 1975. Rysunek znajduje się w Gabinecie Rycin BUW, Albumy K. Stronczyńskiego.</ref>.
Zamek zrujnowano w czasie [[Potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] w 1655 roku, jednak nadal był później użytkowany. W XVIII wieku w wieży znajdowało się więzienie dla opoczyńskich mieszczan. W 1784 roku odbył się uroczysty wjazd do zamku starosty [[Jan Nepomucen Małachowski|Jana Nepomucena Małachowskiego]]. W 1787 roku w sali sądowej na zamku owacyjnie powitano króla [[Stanisław August Poniatowski|Stanisława Augusta Poniatowskiego]]. W tym samym roku przeprowadzono lustrację zabudowań zamkowych<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych, ASK, oddz. XVIII, sygn. 33, k. 258-260</ref>. Zabudowania zamkowe są jeszcze widoczne na planie miasta z 1820 roku, jednak rysunki z lat 1844-1846 wykonane przez Stanisława Chrząńskiego wskazują, że zamek był już wtedy ruiną<ref>Ikonografia zabytków Kielecczyzny w malarstwie. Katalog wystawy, oprac. M. Rumin, Kielce 1975. Rysunek znajduje się w Gabinecie Rycin BUW, Albumy K. Stronczyńskiego.</ref>.


Obecnie na miejscu prawdopodobnie całkowicie rozebranego zamku znajduje się budynek dla władz powiatowych zbudowany po 1874 roku, który przebudowano w 1927 roku pod kierunkiem architekta Majewskiego w stylu renesansu polskiego ozdabiając go [[attyka (architektura)|attykami]], historyzującym [[portal]]em i [[Odrowąż (herb szlachecki)|herbem Odrowąż]]. Obiekt w okresie II Rzeczypospolitej był siedzibą starostwa powiatowego. W latach [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Niemcy wyburzyli zachodnią część skrzydła południowego, rozbudowując drogę w kierunku [[Radom]]ia. Od czasów II wojny światowej do lat 60. XX wieku mieścił się tu oddział zakaźny szpitala miejskiego. Od 1976 roku rozpoczęto adaptację obiektu na Muzeum Regionalne pod kierunkiem architekta J. Mackiewicza<ref>Dokumentacja konserwatorska z przebiegu prac budowlano-konserwatorskich w okresie 01.1981-1906.1986 oprac. E. Szelągowska, s. 3.</ref>.
Obecnie na miejscu prawdopodobnie całkowicie rozebranego zamku znajduje się budynek dla władz powiatowych zbudowany po 1874 roku, jednak dzisiejszy wygląd nadano mu w 1927 roku podczas przebudowy dokonanej wg projektu architekta Majewskiego w stylu renesansu polskiego, ozdabiając go [[attyka (architektura)|attykami]], historyzującym [[portal]]em i [[Odrowąż (herb szlachecki)|herbem Odrowąż]]. Obiekt w okresie II Rzeczypospolitej był siedzibą starostwa powiatowego. W latach [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Niemcy wyburzyli zachodnią część skrzydła południowego, rozbudowując drogę w kierunku [[Radom]]ia.


Od czasów II wojny światowej do lat 60. XX wieku mieścił się tu oddział zakaźny szpitala miejskiego. Od 1976 roku rozpoczęto adaptację obiektu na Muzeum Regionalne pod kierunkiem architekta J. Mackiewicza<ref>Dokumentacja konserwatorska z przebiegu prac budowlano-konserwatorskich w okresie 01.1981-1906.1986 oprac. E. Szelągowska, s. 3.</ref>.
Badań archeologicznych na terenie zamku nigdy nie prowadzono.

W 2017 roku podczas prac archeologicznych prowadzonych pod kierunkiem archeologa Błażeja Muzolfa przy zamku odkryto fragmenty średniowiecznej półbaszty połączonej pod kątem prostym z murem miejskim<ref>{{Cytuj |tytuł = Trzeci etap wykopalisk na dziedzińcu zamku w... |data dostępu = 2019-07-18 |opublikowany = radom.gosc.pl |url = https://radom.gosc.pl/doc/4008499.Trzeci-etap-wykopalisk-na-dziedzincu-zamku-w-Opocznie}}</ref>.

== Galeria ==
<gallery widths="210" heights="210">
Plik:Zamek w Opocznie 2013.jpg|Zamek w 2013 r.
Plik:Opoczno (js).jpg|Budynek po przebudowie w 1927 roku
⚫
Plik:PL Opoczno castle.JPG|Budynek po przebudowie w 1927 r.
</gallery>


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 49: Linia 56:


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, Sławomir Wróblewski, Wydawnictwo GOLDRUK, Nowy Sącz 2006, s. 86, {{ISBN|83-924034-5-2}} {{ISBN|978-83-924034-5-6}}
* Sławomir Wróblewski, ''Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu'', Wydawnictwo GOLDRUK, Nowy Sącz 2006, s. 86, {{ISBN|83-924034-5-2}} {{ISBN|978-83-924034-5-6}}
* [[Leszek Kajzer]], Jan Salm, Stanisław Kołodziejski, „Leksykon zamków w Polsce”, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2010, {{ISBN|83-213-4158-6}}
* [[Leszek Kajzer]], Jan Salm, Stanisław Kołodziejski, ''Leksykon zamków w Polsce'', [[Wydawnictwo „Arkady”|Wydawnictwo Arkady]], Warszawa 2010, {{ISBN|83-213-4158-6}}
* [http://www.zamkipolskie.com/opoczno/opoczno.html Zamek w Opocznie na stronie www.zamkipolskie.com]
* [http://www.zamkipolskie.com/opoczno/opoczno.html Zamek w Opocznie na stronie www.zamkipolskie.com]


Wersja z 17:32, 18 lip 2019

Zamek w Opocznie
Symbol zabytku nr rej. 306 z 30.11.1956 oraz 272 z 3.11.1977
Ilustracja
Widok ruin zamku w Opocznie w latach 1844-1846 autorstwa Stanisława Chrząńskiego
Państwo

 Polska

Miejscowość

Opoczno

Adres

plac Zamkowy 1, 26-300

Typ budynku

zrekonstruowany zamek

Styl architektoniczny

neorenesans

Architekt

Majewski

Inwestor

Kazimierz Wielki, starostwo powiatowe

Kondygnacje

2

Rozpoczęcie budowy

1 poł. XIV wieku

Ważniejsze przebudowy

1874, 1976

Zniszczono

1655, XIX wiek

Odbudowano

1874

Pierwszy właściciel

Kazimierz Wielki

Kolejni właściciele

Zygmunt August, Zygmunt III Waza

Położenie na mapie Opoczna
Mapa konturowa Opoczna, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Opocznie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Opocznie”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Opocznie”
Położenie na mapie powiatu opoczyńskiego
Mapa konturowa powiatu opoczyńskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Opocznie”
Położenie na mapie gminy Opoczno
Mapa konturowa gminy Opoczno, na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Opocznie”
Ziemia51°22′31,30″N 20°17′21,55″E/51,375360 20,289320
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zamek w Opocznie – budynek z XIX wieku, wzniesiony na miejscu zamku, którego istnienie potwierdzone jest w źródłach z 2 połowy XV wieku. Obiekt znajduje się w mieście Opoczno, woj. łódzkie, przy pl. Zamkowym 1 i jest wpisany do rejestru zabytków NID.

Zamek królewski położony był w drugiej połowie XVI wieku w powiecie opoczyńskim województwa sandomierskiego[1].

Historia

Zamek powstał w XIV wieku w południowo-zachodnim narożniku miasta lokacyjnego na miejscu, wzmiankowanej w 1365 roku, curii – dworu królewskiego. Według Janka z Czarnkowa inwestorem budowy był król Kazimierz Wielki[2]. Informację tę powtórzył także Jan Długosz. Zamek został zbudowany prawdopodobnie razem z murami miejskimi, wewnątrz ich obwodu, i z nimi też został zespolony. Był przeznaczony na rezydencję starosty królewskiego zarządzającego okolicznymi dobrami monarchy oraz okazjonalnie miejscem, w którym zatrzymywał się król podczas podróży przez kraj. Plan miasta z 1820 roku wskazuje, że zamek miał kształt prostokąta a w zachodnim narożniku zamku znajdowała się wieża[3]. W XVI wieku wzmiankowano, że zamek był uszkodzony, co być może było związane z wcześniejszym pożarem miasta. W dokumencie datowanym na 20 stycznia 1551 r. zamek wymieniony jest jako własność króla Zygmunta Augusta[4]. W 1599 roku po uzyskaniu zgody króla Zygmunta III Wazy wykonano nową bramę miejską w murach obronnych przebijając otwór od strony zamku na zewnątrz, a poprzez dziedziniec poprowadzono ulicę. Oznacza to, że w tym okresie nie przywiązywano już dużej wagi do jego funkcji militarnej i był to w tym czasie raczej już obiekt o charakterze administracyjnym. W lustracji zamku z 1620 roku wymieniono pozbawioną schodów Wieżę Szlachecką oraz kilka pomieszczeń w tym mieszkanie burgrabiego i kancelarię grodzką.

Zamek zrujnowano w czasie potopu szwedzkiego w 1655 roku, jednak nadal był później użytkowany. W XVIII wieku w wieży znajdowało się więzienie dla opoczyńskich mieszczan. W 1784 roku odbył się uroczysty wjazd do zamku starosty Jana Nepomucena Małachowskiego. W 1787 roku w sali sądowej na zamku owacyjnie powitano króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W tym samym roku przeprowadzono lustrację zabudowań zamkowych[5]. Zabudowania zamkowe są jeszcze widoczne na planie miasta z 1820 roku, jednak rysunki z lat 1844-1846 wykonane przez Stanisława Chrząńskiego wskazują, że zamek był już wtedy ruiną[6].

Obecnie na miejscu prawdopodobnie całkowicie rozebranego zamku znajduje się budynek dla władz powiatowych zbudowany po 1874 roku, jednak dzisiejszy wygląd nadano mu w 1927 roku podczas przebudowy dokonanej wg projektu architekta Majewskiego w stylu renesansu polskiego, ozdabiając go attykami, historyzującym portalem i herbem Odrowąż. Obiekt w okresie II Rzeczypospolitej był siedzibą starostwa powiatowego. W latach II wojny światowej Niemcy wyburzyli zachodnią część skrzydła południowego, rozbudowując drogę w kierunku Radomia.

Od czasów II wojny światowej do lat 60. XX wieku mieścił się tu oddział zakaźny szpitala miejskiego. Od 1976 roku rozpoczęto adaptację obiektu na Muzeum Regionalne pod kierunkiem architekta J. Mackiewicza[7].

W 2017 roku podczas prac archeologicznych prowadzonych pod kierunkiem archeologa Błażeja Muzolfa przy zamku odkryto fragmenty średniowiecznej półbaszty połączonej pod kątem prostym z murem miejskim[8].

Galeria

  • Zamek w 2013 r.
    Zamek w 2013 r.
  • Budynek po przebudowie w 1927 roku
    Budynek po przebudowie w 1927 roku
  • Budynek po przebudowie w 1927 r.
    Budynek po przebudowie w 1927 r.

Przypisy

  1. ↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapy, plany, Warszawa 1993, k. 3
  2. ↑ Jana z Czarnkowa Kronika polska 1333-1384 w: Monumenta Poloniae Historica, t .II, Warszawa 1961, s. 625.
  3. ↑ J. Widawski, Miejskie mury obronne w państwie polskim do początków XV w., wyd. MON, Warszawa 1973, s. 64-65.
  4. ↑ J. Wiśniewski, Dekanat opoczyński, Radom 1913, s. 4. Przekład łaciński S. Fudaleja, maszynopis w zbiorach Muzeum Regionalnego w Opocznie.
  5. ↑ Archiwum Główne Akt Dawnych, ASK, oddz. XVIII, sygn. 33, k. 258-260
  6. ↑ Ikonografia zabytków Kielecczyzny w malarstwie. Katalog wystawy, oprac. M. Rumin, Kielce 1975. Rysunek znajduje się w Gabinecie Rycin BUW, Albumy K. Stronczyńskiego.
  7. ↑ Dokumentacja konserwatorska z przebiegu prac budowlano-konserwatorskich w okresie 01.1981-1906.1986 oprac. E. Szelągowska, s. 3.
  8. ↑ Trzeci etap wykopalisk na dziedzińcu zamku w... [online], radom.gosc.pl [dostęp 2019-07-18].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_Kazimierzowski_w_Opocznie&oldid=57095219”