Bitwa pod Jezierną

W dniach 10 listopada^?/20 listopada 1655 – 12 listopada^?/22 listopada 1655 pod Jezierną, w czasie odwrotu spod Lwowa, cała armia rosyjsko-kozacka Chmielnickiego, Wasyla Buturlina i Potemkina została otoczona przez potężną armię chana Mehmeda IV Gireja i wspomagające ją wojska koronne wojewody Piotra Potockiego.

Podczas oblężenia Lwowa sytuacja wojsk polsko-litewskich w regionie była bardzo zła, ponieważ po klęsce hetmana wielkiego koronnego Stanisława Potockiego w bitwie pod Gródkiem Jagiellońskim wojska moskiewsko-kozackie dotarły aż po Lublin, a w tym czasie rozpoczął się już Potop szwedzki. Sytuacja zmieniła się, gdy 27 października okazało się, że chan krymski wraz z Tatarami krymskimi, Nogajskimi, Biełgorodzkimi i Oczakowskimi najechał terytoria opanowane przez Kozaków, a wkrótce polski oddział wojewody Piotra Potockiego połączył siły z oddziałami chana.

Z uwagi na fakt, że główne siły armii rosyjsko-kozackiej znajdowały się w pobliżu Lwowa, stworzono realne zagrożenie dla ziem ukraińskich. Hetman Chmielnicki i wojewoda Buturlin postanowili zakończyć oblężenie Lwowa zadowalając się okupem i wyruszyć w kierunku oddziałów tatarsko-polskich. Do pierwszego starcia doszło 8 listopada, gdy wojska moskiewsko-kozackie były jeszcze w drodze i Tatarzy próbowali bez powodzenia zaatakować oddziały Grigorija Romodanowskiego. 9 listopada 1655 r. armia moskiewsko-kozacka zbliżyła się do Jeziernej i zaczęła przeprawę na drugą stronę rzeki. Pierwszy przekroczyły ją kozackie oddziały Chmielnickiego.

W dniu 10 listopada, kiedy Kozacy już przeszli i Buturlin zaczął przeprawę, zaatakowali Tatarzy, którzy po całodziennych walkach zostali odparci. W dniu 11 listopada wojska moskiewsko-kozackie stanęły w pobliżu miasta Jeziorna. Chan wysłał parlamentariuszy do Chmielnickiego, żądając zerwania sojuszu z Carstwem moskiewskim i poddania mu wojsk moskiewskich. Wobec odmowy wojska tatarskie zaatakowały ponownie 12 listopada, jednak walki nie przyniosły rozstrzygnięcia. Ponownie rozpoczęto rozmowy. W rezultacie wojska moskiewskie wypuszczono za okupem, a Bohdan Chmielnicki został zmuszony 23 listopada 1655 do podpisania traktatu, zobowiązującego go do udzielenia pomocy zbrojnej Rzeczypospolitej oraz do zerwania związków z Rosją. Wszystkie zdobyte przez Rosjan i Kozaków łupy, także te z Lubelszczyzny, dostały się w ręce Tatarów.

Bibliografia

• Ludwik Kubala: Wojna moskiewska R. 1654–1655, Warszawa Kraków 1910 (s. 323–330)
• Leszek Podhorodecki: Chanat Krymski w XV – XVIII wieku, Warszawa 1987, (s. 192–193).
• Eugen Gorb, Jurij Ryabucha, Lwów–Jezierna. Kampania kozacko-moskiewska roku 1655, Wydawca:Inforteditions, ISBN: 9788365982384