Prawo Wagnera: Różnice pomiędzy wersjami
Wygląd
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Poprawiono definicję |
drobne redakcyjne, drobne techniczne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Dopracować|więcej przypisów}} |
{{Dopracować|więcej przypisów}} |
||
'''Prawo Wagnera''' – zasada opracowana przez [[Adolph Wagner|Adolpha Wagnera]], zgodnie z którą [[wydatki publiczne]] stale rosną, zarówno w odniesieniu do do [[Produkt krajowy brutto|PKB]], jak i w liczbach bezwzględnych. Pogląd ten [[Adolph Wagner]] przedstawił w czterotomowym dziele zatytułowanym ''Finanzwissenschaft''. Prawo to sprowadza się do obserwacji, iż [[Rynek (ekonomia)|mechanizm rynkowy]] nie jest w stanie sprostać [[potrzeba|potrzebom]] ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych. Przyczyny tego wzrostu to m.in. wzrost liczby ludności i coraz bardziej skomplikowane struktury państwowe. |
'''Prawo Wagnera''' – zasada opracowana przez [[Adolph Wagner|Adolpha Wagnera]], zgodnie z którą [[wydatki publiczne]] stale rosną, zarówno w odniesieniu do do<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) --> [[Produkt krajowy brutto|PKB]], jak i w liczbach bezwzględnych. Pogląd ten [[Adolph Wagner]] przedstawił w czterotomowym dziele zatytułowanym ''Finanzwissenschaft''. Prawo to sprowadza się do obserwacji, iż [[Rynek (ekonomia)|mechanizm rynkowy]] nie jest w stanie sprostać [[potrzeba|potrzebom]] ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych. Przyczyny tego wzrostu to m.in. wzrost liczby ludności i coraz bardziej skomplikowane struktury państwowe. |
||
== Przyczyny == |
== Przyczyny == |
||
* '''socjologiczne''' – każda istota żywa rozwija się, a tym samym jest bardziej aktywna, co prowadzi do poszerzenia zakresu swojej działalności i zwiększenia [[wydatek|wydatków]]. |
* '''socjologiczne''' – każda istota żywa rozwija się, a tym samym jest bardziej aktywna, co prowadzi do poszerzenia zakresu swojej działalności i zwiększenia [[wydatek|wydatków]]. |
||
* '''historyczne''' – ogólna masa [[dług publiczny|długu publicznego]] ma tendencję do wzrostu z upływem czasu, przez co wzrastają także wydatki konieczne do jego obsługi. Należy pamiętać o automatycznej [[amortyzacja|amortyzacji]] długu publicznego na skutek [[dewaluacja|dewaluacji]] i erozji pieniądza a także wzrostu bogactwa narodowego i [[produkt krajowy brutto|PKB]] – ta amortyzacja nie działa jednak w 100%. |
* '''historyczne''' – ogólna masa [[dług publiczny|długu publicznego]] ma tendencję do wzrostu z upływem czasu, przez co wzrastają także wydatki konieczne do jego obsługi. Należy pamiętać o automatycznej [[amortyzacja|amortyzacji]] długu publicznego na skutek [[dewaluacja|dewaluacji]] i erozji pieniądza, a także wzrostu bogactwa narodowego i [[produkt krajowy brutto|PKB]] – ta amortyzacja nie działa jednak w 100%. |
||
* '''polityczne''' |
* '''polityczne''' |
||
** znacznie wzrósł zakres działalności [[państwo|państwa]] ze „stróża porządku” do „[[państwo opiekuńcze|państwa opiekuńczego]]”. Ponadto włączono np. usługi sądowe do [[wydatki publiczne|wydatków publicznych]], podczas gdy wcześniej były one opłacane z opłat sądowych wnoszonych przez strony procesowe, nie powodując tym samym wydatków publicznych (Państwo nawet zapewniało sobie wpływy ze sprzedaży usług)(tak samo nauka, opieka zdrowotna). |
** znacznie wzrósł zakres działalności [[państwo|państwa]] ze „stróża porządku” do „[[państwo opiekuńcze|państwa opiekuńczego]]”. Ponadto włączono np. usługi sądowe do [[wydatki publiczne|wydatków publicznych]], podczas gdy wcześniej były one opłacane z opłat sądowych wnoszonych przez strony procesowe, nie powodując tym samym wydatków publicznych (Państwo nawet zapewniało sobie wpływy ze sprzedaży usług)(tak samo nauka, opieka zdrowotna). |
||
** nowe techniki stosowane w polityce w połączeniu z technikami podatkowymi. Gdy zniesiono wyborczy [[cenzus]] majątkowy (władze wybierali ci, których podatek bezpośredni dotykał) na rzecz powszechnego prawa wyborczego, dużą grupą wyborców stali się ludzie niepłacący podatków bezpośrednich – [[deputowany|deputowani]] przestali się obawiać, że wzrost tych podatków może utrudnić reelekcję. |
** nowe techniki stosowane w polityce w połączeniu z technikami podatkowymi. Gdy zniesiono wyborczy [[cenzus]] majątkowy (władze wybierali ci, których podatek bezpośredni dotykał) na rzecz powszechnego prawa wyborczego, dużą grupą wyborców stali się ludzie niepłacący podatków bezpośrednich – [[deputowany|deputowani]] przestali się obawiać, że wzrost tych podatków może utrudnić reelekcję. |
||
** [[finanse publiczne]] przestały dotyczyć tylko wynagrodzeń dla niektórych funkcjonariuszy a stały się źródłem finansowania autostrad, szkół itd. Kolejnym skutkiem było przejście z proporcjonalnych podatków na [[podatek progresywny|progresywne]] i podatek pośredni od towarów i usług. Umożliwiło to zabieg niewidocznego dla przeciętnego obywatela podatku w cenie przy jednoczesnej jego redystrybucji w postaci wydatków publicznych w celu zdobycia popularności i reelekcji. |
** [[finanse publiczne]] przestały dotyczyć tylko wynagrodzeń dla niektórych funkcjonariuszy a stały się źródłem finansowania autostrad, szkół itd. Kolejnym skutkiem było przejście z proporcjonalnych podatków na [[podatek progresywny|progresywne]] i podatek pośredni od towarów i usług. Umożliwiło to zabieg niewidocznego dla przeciętnego obywatela podatku w cenie przy jednoczesnej jego redystrybucji w postaci wydatków publicznych w celu zdobycia popularności i reelekcji. |
||
* '''ekonomiczne i społeczne''' |
* '''ekonomiczne i społeczne''' |
||
** [[postęp techniczny]] a także jego tempo – badania naukowe i wojskowe wymagają niewspółmiernych środków w porównaniu z latami minionymi, a przez tempo tych zmian dochodzą koszty stałej modernizacji. |
** [[postęp techniczny]], a także jego tempo – [[badania naukowe]] i wojskowe wymagają niewspółmiernych środków w porównaniu z latami minionymi, a przez tempo tych zmian dochodzą koszty stałej modernizacji. |
||
** polityka redystrybucji [[dochód narodowy|dochodu narodowego]] kanałami budżetowymi prowadzi do wzrostu sumy wydatków publicznych. |
** polityka redystrybucji [[dochód narodowy|dochodu narodowego]] kanałami budżetowymi prowadzi do wzrostu sumy wydatków publicznych. |
||
** do wydatków zwyczajnych dochodzi jeszcze coraz większy ciężar wydatków kapitałowych. U podstaw decyzji interwencyjnych w dziedzinie publicznych inwestycji leży chroniczna niezdolność inwestycji prywatnych, w okresach kryzysu, niezbędnego do zapewnienia aktywności gospodarczej. Państwo często inwestuje w sektorach, które wskutek spadku [[rentowność|rentowności]] stają się nieatrakcyjne dla kapitału prywatnego jednocześnie będą kluczowymi dla rozwoju całej gospodarki. |
** do wydatków zwyczajnych dochodzi jeszcze coraz większy ciężar wydatków kapitałowych. U podstaw decyzji interwencyjnych w dziedzinie publicznych inwestycji leży chroniczna niezdolność inwestycji prywatnych, w okresach kryzysu, niezbędnego do zapewnienia aktywności gospodarczej. Państwo często inwestuje w sektorach, które wskutek spadku [[rentowność|rentowności]] stają się nieatrakcyjne dla kapitału prywatnego jednocześnie będą kluczowymi dla rozwoju całej gospodarki. |
||
Linia 19: | Linia 19: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* Paul Marie Gaudement, Joël Molinier |
* Paul Marie Gaudement, Joël Molinier: ''Finanse publiczne'', PWE, Warszawa 2000. |
||
* M. Dylewski, B. Filipiak, A. Szewczuk ''Finanse publiczne. Instrumenty, struktury, procesy'', Szczecin 2004. |
* M. Dylewski, B. Filipiak, A. Szewczuk: ''Finanse publiczne. Instrumenty, struktury, procesy'', Szczecin 2004. |
||
* |
* [[Stanisław Owsiak]]: ''Finanse publiczne. Teoria i praktyka'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 37–39. |
||
[[Kategoria: |
[[Kategoria:Finanse publiczne]] |
Wersja z 23:13, 31 sie 2020
|
Ten artykuł zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Prawo Wagnera – zasada opracowana przez Adolpha Wagnera, zgodnie z którą wydatki publiczne stale rosną, zarówno w odniesieniu do do PKB, jak i w liczbach bezwzględnych. Pogląd ten Adolph Wagner przedstawił w czterotomowym dziele zatytułowanym Finanzwissenschaft. Prawo to sprowadza się do obserwacji, iż mechanizm rynkowy nie jest w stanie sprostać potrzebom ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych. Przyczyny tego wzrostu to m.in. wzrost liczby ludności i coraz bardziej skomplikowane struktury państwowe.
Przyczyny
- socjologiczne – każda istota żywa rozwija się, a tym samym jest bardziej aktywna, co prowadzi do poszerzenia zakresu swojej działalności i zwiększenia wydatków.
- historyczne – ogólna masa długu publicznego ma tendencję do wzrostu z upływem czasu, przez co wzrastają także wydatki konieczne do jego obsługi. Należy pamiętać o automatycznej amortyzacji długu publicznego na skutek dewaluacji i erozji pieniądza, a także wzrostu bogactwa narodowego i PKB – ta amortyzacja nie działa jednak w 100%.
- polityczne
- znacznie wzrósł zakres działalności państwa ze „stróża porządku” do „państwa opiekuńczego”. Ponadto włączono np. usługi sądowe do wydatków publicznych, podczas gdy wcześniej były one opłacane z opłat sądowych wnoszonych przez strony procesowe, nie powodując tym samym wydatków publicznych (Państwo nawet zapewniało sobie wpływy ze sprzedaży usług)(tak samo nauka, opieka zdrowotna).
- nowe techniki stosowane w polityce w połączeniu z technikami podatkowymi. Gdy zniesiono wyborczy cenzus majątkowy (władze wybierali ci, których podatek bezpośredni dotykał) na rzecz powszechnego prawa wyborczego, dużą grupą wyborców stali się ludzie niepłacący podatków bezpośrednich – deputowani przestali się obawiać, że wzrost tych podatków może utrudnić reelekcję.
- finanse publiczne przestały dotyczyć tylko wynagrodzeń dla niektórych funkcjonariuszy a stały się źródłem finansowania autostrad, szkół itd. Kolejnym skutkiem było przejście z proporcjonalnych podatków na progresywne i podatek pośredni od towarów i usług. Umożliwiło to zabieg niewidocznego dla przeciętnego obywatela podatku w cenie przy jednoczesnej jego redystrybucji w postaci wydatków publicznych w celu zdobycia popularności i reelekcji.
- ekonomiczne i społeczne
- postęp techniczny, a także jego tempo – badania naukowe i wojskowe wymagają niewspółmiernych środków w porównaniu z latami minionymi, a przez tempo tych zmian dochodzą koszty stałej modernizacji.
- polityka redystrybucji dochodu narodowego kanałami budżetowymi prowadzi do wzrostu sumy wydatków publicznych.
- do wydatków zwyczajnych dochodzi jeszcze coraz większy ciężar wydatków kapitałowych. U podstaw decyzji interwencyjnych w dziedzinie publicznych inwestycji leży chroniczna niezdolność inwestycji prywatnych, w okresach kryzysu, niezbędnego do zapewnienia aktywności gospodarczej. Państwo często inwestuje w sektorach, które wskutek spadku rentowności stają się nieatrakcyjne dla kapitału prywatnego jednocześnie będą kluczowymi dla rozwoju całej gospodarki.
Konsekwencje
- Wzrost wydatków publicznych jest czynnikiem wzmacniającym solidarność międzynarodową szczególnie w stosunku do małych i średnich państw – w tym sensie, że koszty projektów atomowych, wojskowych itp. są dzielone na uczestników projektu, których każde państwo z osobna nie byłoby w stanie udźwignąć.
- Teoria A. Wagnera przyczyniła się do sformułowania koncepcji państwa dobrobytu (welfare state), w którym za pomocą dochodu z rosnących podatków na szeroką skalę realizowano wydatki socjalne, wraz z wydatkami na ubezpieczenia społeczne. Myśl Wagnera wpłynęła na rozwój ubezpieczeń społecznych, stanowiąc jednocześnie podbudowę redystrybucji dochodu narodowego i dając bodziec do powstania idei państwa opiekuńczego. Prawo to jest przeciwstawne liberalnej myśli finansowej Adama Smitha.
Bibliografia
- Paul Marie Gaudement, Joël Molinier: Finanse publiczne, PWE, Warszawa 2000.
- M. Dylewski, B. Filipiak, A. Szewczuk: Finanse publiczne. Instrumenty, struktury, procesy, Szczecin 2004.
- Stanisław Owsiak: Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 37–39.