Kandalanu: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Imię: drobne redakcyjne |
napisanie hasła od nowa,w oparciu o powazne źródła naukowe |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Kandalanu ''' – król [[Babilonia|Babilonii]] |
'''Kandalanu ''' – król [[Babilonia|Babilonii]] w latach 647-627 p.n.e. W ramach [[Asyria|imperium asyryjskiego]], w którego skład wchodziła Babilonia w tym okresie, sprawował władzę namiestniczą z nadania króla asyryjskiego [[Aszurbanipal]]a. |
||
== Imię == |
== Imię == |
||
[[język akadyjski|Akadyjskie]] imię ''Kandalānu'' znaczy dosłownie "Mający kształt/wyglądający jak ''kandalu'' (rodzaj przyboru kuchennego)"<ref>hasła ''kandalānu'' i ''kandalu'', ''The Assyrian Dictionary'', tom 8 (K), The Oriental Institute, Chicago 1971, s. 148.</ref>. Na podstawie tego imienia niektórzy uczeni przypuszczają, iż |
[[język akadyjski|Akadyjskie]] imię ''Kandalānu'' znaczy dosłownie "Mający kształt/wyglądający jak ''kandalu'' (rodzaj przyboru kuchennego)"<ref>hasła ''kandalānu'' i ''kandalu'', ''The Assyrian Dictionary'', tom 8 (K), The Oriental Institute, Chicago 1971, s. 148.</ref>. Na podstawie tego imienia niektórzy uczeni przypuszczają, iż ciało tego władcy mogło być w pewien sposób zdeformowane<ref>Frame G., ''Babylonia...'', s. 304.</ref>. |
||
== Długość i lata panowania == |
|||
Długość panowania Kandalanu zachowała się w ''Uruckiej liście królów'', według której rządzić miał on Babilonią przez 21 lat<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.livius.org/k/kinglist/uruk.html| tytuł = The Uruk King List| data dostępu = 2013-06-25| autor = | opublikowany = | praca = | data = | język =en}}</ref><ref>Grayson A.K., hasło ''Königslisten...'', s. 97.</ref>. Potwierdzają to dokumenty ekonomiczne datowane jego imieniem, z których najpóźniejsze pochodzą z 21 roku jego panowania<ref>Frame G., ''Babylonia...'', s. 192, przypis 7.</ref>. Uczeni rządy Kandalanu umieszczają w latach 647-627 p.n.e.<ref>Grayson A.K., hasło ''Königslisten...'', s. 130.</ref><ref name=Brinkman368>Brinkman J.A., hasło ''Kandalānu'', w: ''Reallexikon...'', s. 368.</ref><ref>Frame G., ''Babylonia...'', s. 191.</ref>. |
|||
== Panowanie == |
== Panowanie == |
||
Po stłumieniu w Babilonii rebelii swego brata [[Szamasz-szum-ukin]]a (667-648 p.n.e.) król asyryjski Aszurbanipal osadził na tronie [[Babilon]]u nowego władcę - Kandalanu. Wydaje się, iż zwierzchność nad Babilonią przekazywana była nowemu królowi stopniowo. Z analizy tekstów wynika bowiem, iż podczas gdy w niektórych miastach Babilonii datowano już dokumenty jego imieniem, to w innych w tym samym czasie wciąż datowano je jeszcze imieniem Aszurbanipala. I tak na przykład w 647 roku p.n.e. dokumenty datowano już imieniem Kandalanu w [[Uruk]] (miesiąc ''ulūlu'', sierpień-wrzesień) i Babilonie (miesiąc ''țebētu'', grudzień-styczeń), podczas gdy w innych miastach datowane one były wciąż imieniem Aszurbanipala: w [[Borsippa|Borsippie]] (miesiąc ''kislīmu'', listopad-grudzień, 647 rok p.n.e.) i [[Dilbat]] (miesiąc ''nisannu'', marzec-kwiecień, 646 rok p.n.e.)<ref name=Brinkman368 />. Obecnie znanych jest około 100 tekstów ekonomicznych datowanych imieniem Kandalanu, pochodzących głównie z Babilonu i Uruk, z kilkoma tabliczkami znanymi też z Borsippy, Dilbat i [[Sippar]]<ref name=Brinkman368 />. Nosi on w nich tytuł "króla" lub "króla Babilonu"<ref>Frame G., ''Babylonia...'', s. 192.</ref>. Spod władzy Kandalanu wyłączone było najprawdopodobniej [[Nippur]], gdyż pochodzące stąd dokumenty z lat 651-631 p.n.e. datowane są wyłącznie imieniem Aszurbanipala<ref name=Brinkman368 /><ref>Frame G., ''Babylonia...'', s. 192-193.</ref>. Nie wiadomo czy pod kontrolą Kandalanu znajdowało się [[Ur (miasto)|Ur]], gdyż w mieście tym nie odkryto żadnych dokumentów pochodzących z lat 647-627 p.n.e.<ref name=Brinkman368 /><ref>Frame G., ''Babylonia...'', s. 193.</ref>. |
|||
Kandalanu był [[arystokracja|arystokratą]] trzymanym na dworze asyryjskim w charakterze zakładnika. Po stłumieniu rebelii [[Szamasz-szum-ukin]]a w [[648 p.n.e.]] został wyznaczony przez [[Aszurbanipal]]a na asyryjskiego namiestnika [[Babilonia|Babilonii]]. Nie zdołał obronić jej przed zakusami [[Chaldejczycy|Chaldejczyków]] i w [[627 p.n.e.]] [[Nabopolassar]] objął tron [[Babilon]]u. Z dostępnych świadectw dotyczących 21 lat panowania Kandalanu wynika dość osobliwy obraz tego władcy: ''"nie wziął udziału w żadnej wyprawie wojennej, niczego nie zbudował, niczego nie napisał i w ogóle nic nie zrobił"''<ref>J.Rolf Furuli, ''Chronologia...'', s.218.</ref>. |
|||
O Kandalanu jako osobie wiadomo jest bardzo niewiele, gdyż imię jego wymieniane jest jedynie w listach królów, kronikach i formułach datujących dokumenty ekonomiczne z okresu jego panowania<ref name=Brinkman368 />. Nic nie wiadomo o jego pochodzeniu, nie wiadomo też jaki przebieg miały jego rządy<ref name=Brinkman368 />. Brak wzmianek o panowaniu Kandalanu oraz to, że miał on umrzeć w tym samym roku co Aszurbanipal, skłoniły niektórych uczonych do postawienia tezy, że ''Kandalānu'' było babilońskim imieniem tronowym Aszurbanipala<ref name=Brinkman368 /><ref name=Frame194>Frame G., ''Babylonia...'', s. 194.</ref>. Hipoteza ta wydaje się jednak obecnie mało prawdopodobna, jako że inne domniemane przypadki królów asyryjskich mających nosić babilońskie imiona tronowe ([[Tiglat-Pileser III|Tiglat-Pilesera III]] jako Pulu i [[Salmanasar V|Salmanasara V]] jako Ululaju) okazały się być nieprawdziwe<ref name=Brinkman368 />. Brak też powodu dla którego w pewnych miastach Babilonii ten sam władca miałby występować w dokumentach pod jednym imieniem, podczas gdy w pozostałych pod innym<ref name=Brinkman368 />. Trudno też wyobrazić sobie władcę asyryjskiego używającego imienia, ktore mogłoby wskazywać na jakąś jego fizyczną ułomność<ref name=Frame194 />. |
|||
Ponieważ jego panowanie kończy się w 627 r. p.n.e., czyli w przypuszczalnym roku śmierci [[Aszurbanipal]]a, część historyków uważa, że Kandalanu to jego imię koronacyjne jako króla [[Babilon]]u. Jednak z powodu braku źródeł pogląd ten jest kwestionowany. Niektórzy ze znawców wycofali się z poglądu utożsamiającego Kandalanu z Aszurbanipalem (np. Zawadzki, Borger)<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = van de Meroop| imię = Marc| tytuł = Historia starożytnego Bliskiego Wschodu ok. 3000-323 p.n.e.| wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego| miejsce = Kraków| rok = 2008| strony = 259| isbn = 978-83-233-2540-6}}</ref><ref>J.Rolf Furuli, ''Chronologia...'', s.219-220.</ref>. |
|||
Okres panowania Kandalanu wyznacza okres relatywnego spokoju w dziejach Babilonii<ref name=Brinkman368 />. Rozpoczęta jeszcze przed objęciem przez Kandalanu tronu babilońskiego antyasyryjska rebelia [[Nabu-bel-szumati]], która objęła południowo-wschodnią część Babilonii, stłumiona została najprawdopodobniej przez Aszurbanipala w pierwszych latach rządów Kandalanu<ref name=Brinkman368 />. |
|||
| ⚫ | |||
Kandalanu zmarł w 627 roku p.n.e., najprawdopodobniej w okresie pomiędzy miesiącami ''ajaru'' (kwiecień-maj) a ''arahsamna'' (październik-listopad)<ref name=Brinkman368 />. Znane są dwa dokumenty z lat 627 i 626 p.n.e. z formułą datującą "po Kandalanu", co może wskazywać, że następca Kandalanu nie został przez Asyryjczyków wyznaczony, najprawdopodobniej na skutek trwającej wówczas w Asyrii wewnętrznej walki o władzę<ref name=Brinkman368 />. Wydaje się, iż każdy z głównych pretendentów do tronu Asyrii kontrolował jakąś część Babilonii, o czym świadczą teksty z babilońskich miast datowane imionami [[Aszur-etil-ilani]], [[Sin-szumu-liszir]]a i [[Sin-szar-iszkun]]a<ref name=Brinkman368 />. Od początku 626 roku p.n.e. coraz większą władzę w Babilonii zdobywać zaczął [[Nabopolassar]] (625-605 p.n.e.), któremu udało się zrzucić asyryjskie jarzmo, obwołać królem Babilonii i wraz z [[Medowie|Medami]] doprowadzić do zniszczenia Asyrii. |
|||
| ⚫ | |||
* J.Rolf Furuli, ''Chronologia Asyrii, Babilonii i Egiptu'', Wydawnictwo "A PROPOS", Wrocław 2009. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
* Brinkman J.A., hasło ''Kandalānu'', w: ''Reallexikon der Assyriologie'', tom V (''Ia... - Kizzuwatna''), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1976-1980, s. 368-369. |
|||
* Frame G., ''Babylonia 669-627 B.C.: a political history'', Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te İstanbul, 1992. |
|||
* Grayson A.K., hasło ''Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch'', w: ''Reallexikon der Assyriologie'', tom VI (''Klagesang-Libanon''), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135. |
|||
{{Władca-Babilon|poprzednik=[[Szamasz-szum-ukin]]|następca=[[Nabopolasar]]|lata= |
{{Władca-Babilon|poprzednik=[[Szamasz-szum-ukin]]|następca=[[Nabopolasar]]|lata=647–627 p.n.e.|urząd=Król Babilonu|}} |
||
[[Kategoria:Królowie Babilonu|Kandalanu]] |
[[Kategoria:Królowie Babilonu|Kandalanu]] |
||
Wersja z 19:34, 25 cze 2013
Kandalanu – król Babilonii w latach 647-627 p.n.e. W ramach imperium asyryjskiego, w którego skład wchodziła Babilonia w tym okresie, sprawował władzę namiestniczą z nadania króla asyryjskiego Aszurbanipala.
Imię
Akadyjskie imię Kandalānu znaczy dosłownie "Mający kształt/wyglądający jak kandalu (rodzaj przyboru kuchennego)"[1]. Na podstawie tego imienia niektórzy uczeni przypuszczają, iż ciało tego władcy mogło być w pewien sposób zdeformowane[2].
Długość i lata panowania
Długość panowania Kandalanu zachowała się w Uruckiej liście królów, według której rządzić miał on Babilonią przez 21 lat[3][4]. Potwierdzają to dokumenty ekonomiczne datowane jego imieniem, z których najpóźniejsze pochodzą z 21 roku jego panowania[5]. Uczeni rządy Kandalanu umieszczają w latach 647-627 p.n.e.[6][7][8].
Panowanie
Po stłumieniu w Babilonii rebelii swego brata Szamasz-szum-ukina (667-648 p.n.e.) król asyryjski Aszurbanipal osadził na tronie Babilonu nowego władcę - Kandalanu. Wydaje się, iż zwierzchność nad Babilonią przekazywana była nowemu królowi stopniowo. Z analizy tekstów wynika bowiem, iż podczas gdy w niektórych miastach Babilonii datowano już dokumenty jego imieniem, to w innych w tym samym czasie wciąż datowano je jeszcze imieniem Aszurbanipala. I tak na przykład w 647 roku p.n.e. dokumenty datowano już imieniem Kandalanu w Uruk (miesiąc ulūlu, sierpień-wrzesień) i Babilonie (miesiąc țebētu, grudzień-styczeń), podczas gdy w innych miastach datowane one były wciąż imieniem Aszurbanipala: w Borsippie (miesiąc kislīmu, listopad-grudzień, 647 rok p.n.e.) i Dilbat (miesiąc nisannu, marzec-kwiecień, 646 rok p.n.e.)[7]. Obecnie znanych jest około 100 tekstów ekonomicznych datowanych imieniem Kandalanu, pochodzących głównie z Babilonu i Uruk, z kilkoma tabliczkami znanymi też z Borsippy, Dilbat i Sippar[7]. Nosi on w nich tytuł "króla" lub "króla Babilonu"[9]. Spod władzy Kandalanu wyłączone było najprawdopodobniej Nippur, gdyż pochodzące stąd dokumenty z lat 651-631 p.n.e. datowane są wyłącznie imieniem Aszurbanipala[7][10]. Nie wiadomo czy pod kontrolą Kandalanu znajdowało się Ur, gdyż w mieście tym nie odkryto żadnych dokumentów pochodzących z lat 647-627 p.n.e.[7][11].
O Kandalanu jako osobie wiadomo jest bardzo niewiele, gdyż imię jego wymieniane jest jedynie w listach królów, kronikach i formułach datujących dokumenty ekonomiczne z okresu jego panowania[7]. Nic nie wiadomo o jego pochodzeniu, nie wiadomo też jaki przebieg miały jego rządy[7]. Brak wzmianek o panowaniu Kandalanu oraz to, że miał on umrzeć w tym samym roku co Aszurbanipal, skłoniły niektórych uczonych do postawienia tezy, że Kandalānu było babilońskim imieniem tronowym Aszurbanipala[7][12]. Hipoteza ta wydaje się jednak obecnie mało prawdopodobna, jako że inne domniemane przypadki królów asyryjskich mających nosić babilońskie imiona tronowe (Tiglat-Pilesera III jako Pulu i Salmanasara V jako Ululaju) okazały się być nieprawdziwe[7]. Brak też powodu dla którego w pewnych miastach Babilonii ten sam władca miałby występować w dokumentach pod jednym imieniem, podczas gdy w pozostałych pod innym[7]. Trudno też wyobrazić sobie władcę asyryjskiego używającego imienia, ktore mogłoby wskazywać na jakąś jego fizyczną ułomność[12].
Okres panowania Kandalanu wyznacza okres relatywnego spokoju w dziejach Babilonii[7]. Rozpoczęta jeszcze przed objęciem przez Kandalanu tronu babilońskiego antyasyryjska rebelia Nabu-bel-szumati, która objęła południowo-wschodnią część Babilonii, stłumiona została najprawdopodobniej przez Aszurbanipala w pierwszych latach rządów Kandalanu[7].
Kandalanu zmarł w 627 roku p.n.e., najprawdopodobniej w okresie pomiędzy miesiącami ajaru (kwiecień-maj) a arahsamna (październik-listopad)[7]. Znane są dwa dokumenty z lat 627 i 626 p.n.e. z formułą datującą "po Kandalanu", co może wskazywać, że następca Kandalanu nie został przez Asyryjczyków wyznaczony, najprawdopodobniej na skutek trwającej wówczas w Asyrii wewnętrznej walki o władzę[7]. Wydaje się, iż każdy z głównych pretendentów do tronu Asyrii kontrolował jakąś część Babilonii, o czym świadczą teksty z babilońskich miast datowane imionami Aszur-etil-ilani, Sin-szumu-liszira i Sin-szar-iszkuna[7]. Od początku 626 roku p.n.e. coraz większą władzę w Babilonii zdobywać zaczął Nabopolassar (625-605 p.n.e.), któremu udało się zrzucić asyryjskie jarzmo, obwołać królem Babilonii i wraz z Medami doprowadzić do zniszczenia Asyrii.
- ↑ hasła kandalānu i kandalu, The Assyrian Dictionary, tom 8 (K), The Oriental Institute, Chicago 1971, s. 148.
- ↑ Frame G., Babylonia..., s. 304.
- ↑ The Uruk King List. [dostęp 2013-06-25]. (ang.).
- ↑ Grayson A.K., hasło Königslisten..., s. 97.
- ↑ Frame G., Babylonia..., s. 192, przypis 7.
- ↑ Grayson A.K., hasło Königslisten..., s. 130.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Brinkman J.A., hasło Kandalānu, w: Reallexikon..., s. 368.
- ↑ Frame G., Babylonia..., s. 191.
- ↑ Frame G., Babylonia..., s. 192.
- ↑ Frame G., Babylonia..., s. 192-193.
- ↑ Frame G., Babylonia..., s. 193.
- ↑ a b Frame G., Babylonia..., s. 194.
Bibliografia
- Brinkman J.A., hasło Kandalānu, w: Reallexikon der Assyriologie, tom V (Ia... - Kizzuwatna), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1976-1980, s. 368-369.
- Frame G., Babylonia 669-627 B.C.: a political history, Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te İstanbul, 1992.
- Grayson A.K., hasło Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.