Choroby roślin: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 12:28, 19 lip 2022

Choroby roślin – wszelkie dłużej trwające naruszenie równowagi w czynnościach życiowych rośliny przez jakikolwiek czynnik chorobotwórczy^[1].

Nauka o chorobach roślin to fitopatologia.

Czynniki chorobotwórcze

Wśród czynników chorobotwórczych można wyróżnić czynniki:

nieinfekcyjne – choroba się nie rozprzestrzenia, dlatego nie ma nowych roślin z wyraźnymi objawami. Czynnik nieinfekcyjny diagnozuje się wykluczając w pierwszej kolejności czynniki infekcyjne. Do czynników nieinfekcyjnych należą: zbyt niska wilgotność powietrza, niska i wysoka temperatura, niedostatek światła, zanieczyszczenie środowiska, odczyn gleby, wady genetyczne, środki ochrony roślin, kwaśne deszcze oraz wiatr i grad. Nieinfekcyjne choroby roślin wywołuje najczęściej brak lub nadmiar składników pokarmowych^[2].
infekcyjne – są to czynniki, które dokonują infekcji po fizycznym zetknięciu się z rośliną. Następnie rosną, rozwijają się i rozmnażają na niej lub w niej. Czynniki infekcyjne są nazywane patogenami. Do czynników infekcyjnych należą:
- wirusy i wiroidy
- fitoplazmy
- bakterie
- grzyby
- pasożytnicze rośliny nasienne
- chromisty
- pierwotniaki^[1].

Pod względem pasożytnictwa, patogeny można podzielić na:

pasożyty obligatoryjne (bezwzględne, ścisłe) – rozwijają się i rozmnażają wyłącznie w żywych komórkach roślin np. wiroidy czy grzyby z rzędu Erysiphales
pasożyty fakultatywne (względne, fakultatywne) – różnią się tym od pasożytów bezwzględnych, że w pewnych okolicznościach mogą się rozwijać na martwej substancji organicznej np. grzyby workowce (Ascomycota)
pasożyty okolicznościowe (względne, fakultatywne) – są to tzw. patogeny słabości. Atakują roślinę, kiedy ta jest osłabiona lub uszkodzona^[1].

Objawy chorobowe

zmiany zabarwienia:
- mozaiki (infekcyjne chlorozy) – zahamowanie syntezy barwnika lub utrata chlorofilu na części powierzchni liścia. Mozaiki mogą być ostre i łagodne.
- białaczka, żółtaczka i chloroza – zahamowanie syntezy chlorofilu. Brak niektórych składników pokarmowych (N, Mg, Fe).
- rozbicie barwy – rozkład antocyjanów np. pstrość tulipana^[1].
nekrozy – obumieranie komórek, grup komórek określonej tkanki lub całych tkanek, a nawet całych roślin. Ich szczególną odmianą są:
- zgnilizny – zamieranie tkanek wywołane przez niektóre bakterie i grzyby
- zgorzele – nekrozy prowadzące do zamierania całych organów.
więdnięcie,
zniekształcenia: skarłowacenie, dziwotwory, kędzierzowatość i inne
narośle
zrakowacenie
oznaki etiologiczne
rany, wydzieliny.
obumieranie części rośliny lub całych roślin^[1].

Rodzaje chorób

Nieinfekcyjne choroby roślin
Infekcyjne choroby roślin:
- Choroby roślin wywołane przez wiroidy
- Wirusowe choroby roślin. Wywołują je wirusy, które wnikają głównie do komórek skórki. Tylko niektóre wnikają głębiej np. do miękiszu, ale jest to spowodowane wprowadzeniem ich przez wektory. Wirusy nie mogą same się rozmnażać, dlatego też wykorzystują do tego celu metabolizm rośliny. Namnażanie wirusa polega na replikacji, następnie na biosyntezie białka kapsydu i łączeniu obu tych elementów.
- Bakteriozy roślin: Choroby wywoływane przez bakterie. Objawami może być więdnięcie roślin, powstawanie na nich narośli, zgnilizny, plamistość oraz nekroza.
- Choroby roślin wywołane przez lęgniowce
- Grzybowe choroby roślin. Choroby wywołane przez grzyby
- Choroby roślin wywołane przez pierwotniaki^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f SelimS. Kryczyński SelimS., ZbigniewZ. Weber ZbigniewZ. (red.), Fitopatologia. Podstawy fitopatologii, t. 1, Poznań: PWRiL, 2010, ISBN 978-83-09-01-063-0 .
↑ GrażynaG. Hołubowicz-Kliza GrażynaG., Nieinfekcyjne czynniki chorobotwórcze, Puławy: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2018, ISBN 978-83-7562-289-8 .

Linki zewnętrzne

Internetowy System Sygnalizacji Agrofagów [online], Państwowy Instytut Ochrony Roślin [dostęp 2018-03-16] .

[fito-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f SelimS. Kryczyński SelimS., ZbigniewZ. Weber ZbigniewZ. (red.), Fitopatologia. Podstawy fitopatologii, t. 1, Poznań: PWRiL, 2010, ISBN 978-83-09-01-063-0 .

[ncz-2] GrażynaG. Hołubowicz-Kliza GrażynaG., Nieinfekcyjne czynniki chorobotwórcze, Puławy: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2018, ISBN 978-83-7562-289-8 .

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Plik:Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary b7 336-0.jpg|thumb]]
-'''Choroby roślin''' – ''wszelkie dłużej trwające naruszenie równowagi w czynnościach życiowych [[rośliny]] przez jakikolwiek czynnik chorobotwórczy'' (Gäumann 1959).
+'''Choroby roślin''' – wszelkie dłużej trwające naruszenie równowagi w czynnościach życiowych [[rośliny]] przez jakikolwiek czynnik chorobotwórczy<ref name=fito />.
 Nauka o chorobach roślin to [[fitopatologia]].
@@ Linia 6: / Linia 6: @@
 == Czynniki chorobotwórcze ==
 Wśród czynników chorobotwórczych można wyróżnić czynniki:
-* '''nieinfekcyjne''' – choroba się nie rozprzestrzenia, dlatego nie ma nowych roślin z wyraźnymi objawami. Czynnik nieinfekcyjny diagnozuje się wykluczając w pierwszej kolejności czynniki infekcyjne. Do czynników nieinfekcyjnych należą: zbyt niska [[wilgotność powietrza]], niska i wysoka [[temperatura]], niedostatek światła, zanieczyszczenie środowiska, [[odczyn gleby]], wady genetyczne, [[środki ochrony roślin]], [[Kwaśny deszcz|kwaśne deszcze]] oraz [[wiatr]] i [[grad]]. Nieinfekcyjne choroby roślin wywołuje najczęściej brak lub nadmiar [[Żywienie mineralne roślin|składników pokarmowych]].
+* '''nieinfekcyjne''' – choroba się nie rozprzestrzenia, dlatego nie ma nowych roślin z wyraźnymi objawami. Czynnik nieinfekcyjny diagnozuje się wykluczając w pierwszej kolejności czynniki infekcyjne. Do czynników nieinfekcyjnych należą: zbyt niska [[wilgotność powietrza]], niska i wysoka [[temperatura]], niedostatek światła, zanieczyszczenie środowiska, [[odczyn gleby]], wady genetyczne, [[środki ochrony roślin]], [[Kwaśny deszcz|kwaśne deszcze]] oraz [[wiatr]] i [[grad]]. Nieinfekcyjne choroby roślin wywołuje najczęściej brak lub nadmiar [[Żywienie mineralne roślin|składników pokarmowych]]<ref name=ncz />.
-* '''infekcyjne''' – są to czynniki, które dokonują infekcji po fizycznym zetknięciu się z rośliną. Następnie rosną, rozwijają się i rozmnażają na niej lub w niej. Czynniki infekcyjne są nazywane [[patogen]]ami. Do czynników infekcyjnych należą
+* '''infekcyjne''' – są to czynniki, które dokonują infekcji po fizycznym zetknięciu się z rośliną. Następnie rosną, rozwijają się i rozmnażają na niej lub w niej. Czynniki infekcyjne są nazywane [[patogen]]ami. Do czynników infekcyjnych należą:
 ** [[wirusy]] i [[wiroid]]y
 ** [[fitoplazmy]]
@@ Linia 14: / Linia 14: @@
 ** [[rośliny pasożytnicze|pasożytnicze rośliny nasienne]]
 ** [[chromisty]]
-** [[pierwotniaki]]
+** [[pierwotniaki]]<ref name=fito />.
 Pod względem [[pasożytnictwo|pasożytnictwa]], patogeny można podzielić na:
 * [[Pasożytnictwo|pasożyty obligatoryjne]] (bezwzględne, ścisłe) – rozwijają się i rozmnażają wyłącznie w żywych [[komórka]]ch roślin np. wiroidy czy grzyby z [[rząd (biologia)|rzędu]] ''Erysiphales''
 * [[Pasożytnictwo|pasożyty fakultatywne]] (względne, fakultatywne) – różnią się tym od pasożytów bezwzględnych, że w pewnych okolicznościach mogą się rozwijać na martwej [[związki organiczne|substancji organicznej]] np. grzyby workowce (''Ascomycota'')
-* [[pasożyty okolicznościowe]] (względne, fakultatywne) – są to tzw. patogeny słabości. Atakują roślinę, kiedy ta jest osłabiona lub uszkodzona.
+* [[pasożyty okolicznościowe]] (względne, fakultatywne) – są to tzw. patogeny słabości. Atakują roślinę, kiedy ta jest osłabiona lub uszkodzona<ref name=fito />.
 == Objawy chorobowe ==
@@ Linia 24: / Linia 24: @@
 ** [[Mozaika (botanika)|mozaiki]] (infekcyjne [[chloroza|chlorozy]]) – zahamowanie syntezy [[substancje barwiące|barwnika]] lub utrata [[Chlorofile|chlorofilu]] na części powierzchni liścia. Mozaiki mogą być ostre i łagodne.
 ** [[białaczka (fitopatologia)|białaczka]], żółtaczka i [[chloroza]] – zahamowanie syntezy chlorofilu. Brak niektórych składników pokarmowych (N, Mg, Fe).
-** rozbicie barwy – rozkład antocyjanów np. pstrość [[tulipan]]a.
+** rozbicie barwy – rozkład antocyjanów np. pstrość [[tulipan]]a<ref name=fito />.
 * [[Nekroza (obumarcie)|nekrozy]] – obumieranie komórek, grup komórek określonej tkanki lub całych tkanek, a nawet całych roślin. Ich szczególną odmianą są:
 ** [[zgnilizna|zgnilizny]] – zamieranie tkanek wywołane przez niektóre bakterie i grzyby
 ** [[zgorzel]]e – nekrozy prowadzące do zamierania całych organów.
 * [[więdnięcie]],
 * [[zniekształcenie (rośliny)|zniekształcenia]]: [[skarłowacenie]], [[dziwotwory]], kędzierzowatość i inne
 * [[narośle]]
@@ Linia 35: / Linia 34: @@
 * [[oznaki etiologiczne]]
 * rany, wydzieliny.
-* obumieranie części rośliny lub całych roślin
+* obumieranie części rośliny lub całych roślin<ref name=fito />.
-== Choroby roślin ==
-=== Nieinfekcyjne choroby roślin ===
-* [[zgorzel liści sercowych i sucha zgnilizna korzeni buraka]]
-* [[sucha wierzchołkowa zgnilizna owoców pomidora]]
-* [[uszkodzenia herbicydowe]]
-* [[choroba nowin zbóż]]
-* [[szara plamistość liści i łodyg owsa]]
-* [[dzieciuchowatość bulw ziemniaka]]
-* [[odmładzanie zbóż]]
-* [[rdzawa plamistość miąższu bulw ziemniaka]]
-* [[uszkodzenia mrozowe]]
-* [[uszkodzenia roślin z powodu zbyt wysokich temperatur]]
-* [[sucha zgnilizna wierzchołków owców pomidora i papryki]]
-* [[gorzka plamistość podskórna jabłek]]
-* [[Wyprzenie roślin|wyprzenie zbóż]]
-* [[uszkodzenie roślin przez substancje toksyczne obce w powietrzu]]
-=== Infekcyjne choroby roślin ===
+== Rodzaje chorób ==
-* [[Choroby roślin wywołane przez wiroidy]]
+* [[Nieinfekcyjne choroby roślin]]
+* Infekcyjne choroby roślin:
-* [[Wirusowe choroby roślin]]. Wywołują je wirusy, które wnikają głównie do komórek skórki. Tylko niektóre wnikają głębiej np. do miękiszu, ale jest to spowodowane wprowadzeniem ich przez [[wektor (medycyna)|wektory]]. Wirusy nie mogą same się rozmnażać, dlatego też wykorzystują do tego celu metabolizm rośliny. Namnażanie wirusa polega na [[Wirusy|replikacji]], następnie na biosyntezie białka kapsydu i łączeniu obu tych elementów.
+** [[Choroby roślin wywołane przez wiroidy]]
-* [[Bakteriozy roślin]]: Choroby wywoływane przez [[bakterie]]. Objawami może być więdnięcie roślin, powstawanie na nich narośli, zgnilizny, plamistość oraz nekroza.
+** [[Wirusowe choroby roślin]]. Wywołują je wirusy, które wnikają głównie do komórek skórki. Tylko niektóre wnikają głębiej np. do miękiszu, ale jest to spowodowane wprowadzeniem ich przez [[wektor (medycyna)|wektory]]. Wirusy nie mogą same się rozmnażać, dlatego też wykorzystują do tego celu metabolizm rośliny. Namnażanie wirusa polega na [[Wirusy|replikacji]], następnie na biosyntezie białka kapsydu i łączeniu obu tych elementów.
-* [[Choroby roślin wywołane przez lęgniowce]]
+** [[Bakteriozy roślin]]: Choroby wywoływane przez [[bakterie]]. Objawami może być więdnięcie roślin, powstawanie na nich narośli, zgnilizny, plamistość oraz nekroza.
-* [[Grzybowe choroby roślin]]. Choroby wywołane przez grzyby
-* [[Choroby roślin wywołane przez pierwotniaki]]
+** [[Choroby roślin wywołane przez lęgniowce]]
+** [[Grzybowe choroby roślin]]. Choroby wywołane przez grzyby
+** [[Choroby roślin wywołane przez pierwotniaki]]<ref name=fito />.
-== Bibliografia ==
+== Przypisy ==
+<references responsive>
-{{commonscat|Diseases and disorders of plants}}
-* {{cytuj książkę | nazwisko r = | imię r = | rozdział =| inni = Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red. nauk.) | tytuł = Fitopatologia t. I i II | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne| miejsce = Poznań | rok = 2011| strony = | isbn =978-83-09-01077-7}}
+<ref name=fito>{{Cytuj |redaktor = Selim Kryczyński; Zbigniew Weber |tytuł = Fitopatologia. Podstawy fitopatologii |wolumin = 1 |miejsce = Poznań |wydawca = PWRiL |data = 2010 |isbn = 978-83-09-01-063-0}}</ref>
+<ref name=ncz>{{Cytuj |autor = Grażyna Hołubowicz-Kliza |tytuł = Nieinfekcyjne czynniki chorobotwórcze |miejsce = Puławy |wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy |data = 2018 |isbn = 978-83-7562-289-8}}</ref>
-* {{cytuj książkę |nazwisko = Borecki| imię = Zbigniew| tytuł = Nauka o chorobach roślin| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne| miejsce = | rok = 1987| strony = | isbn = 83-09-00983-6}}
+</references>
-* {{cytuj książkę| inni= Selim Kryczyński (red.) |tytuł= Choroby roślin w uprawach rolniczych|wydawca = Wydawnictwo SGGW | rok = 2010| strony = | isbn = 978-83-7583-248-8}}
-* {{cytuj książkę |nazwisko = Węgorek| imię = Władysław| nazwisko2 = Studziński| imię2 = Andrzej| tytuł = Terminarz ochrony roślin rolniczych| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne| rok = 1977}}
 == Linki zewnętrzne ==
-* {{cytuj | url = http://www.agrofagi.com.pl/redir,agrofagi | tytuł = Internetowy System Sygnalizacji Agrofagów | data dostępu = 2018-03-16 | opublikowany = Państwowy Instytut Ochrony Roślin}}
+* {{cytuj |url = http://www.agrofagi.com.pl/redir,agrofagi |tytuł = Internetowy System Sygnalizacji Agrofagów |data dostępu = 2018-03-16 |opublikowany = Państwowy Instytut Ochrony Roślin}}
 {{Kontrola autorytatywna}}