Układ współrzędnych kartezjańskich: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
LaaknorBot (dyskusja | edycje) m robot dodaje: nn:Kartesisk koordinatsystem |
m robot dodaje: sk:Karteziánska sústava súradníc (v najužšom zmysle) |
||
Linia 80: | Linia 80: | ||
[[sq:Sistemi koordinativ kartezian]] |
[[sq:Sistemi koordinativ kartezian]] |
||
[[simple:Cartesian coordinate system]] |
[[simple:Cartesian coordinate system]] |
||
[[sk:Karteziánska sústava súradníc (v najužšom zmysle)]] |
|||
[[sl:Kartezični koordinatni sistem]] |
[[sl:Kartezični koordinatni sistem]] |
||
[[sr:Декартов координатни систем]] |
[[sr:Декартов координатни систем]] |
Wersja z 15:23, 21 lis 2009
Układ współrzędnych kartezjańskich (prostokątny) – prostoliniowy układ współrzędnych o parach prostopadłych osi.
Nazwa tego układu pochodzi od łacińskiego nazwiska francuskiego matematyka i filozofa Kartezjusza (wł. René Descartes), który wprowadził te idee w 1637 w traktacie La Géométrie.
Definicja
Układem współrzędnych kartezjańskich nazywamy układ współrzędnych, w którym zadane są:
- punkt zwany początkiem układu współrzędnych, którego wszystkie współrzędne są równe zeru, często oznaczany literą lub cyfrą .
- zestaw n parami prostopadłych osi liczbowych zwanych osiami układu współrzędnych. Dwie pierwsze osie często oznaczane są jako:
- (pierwsza oś, zwana osią odciętych),
- (druga, zwana osią rzędnych),
Liczba osi układu współrzędnych wyznacza tzw. wymiar przestrzeni.
Współrzędne
Aby wyznaczyć k-tą współrzędną zadanego punktu :
- Tworzymy rzut prostokątny punktu na k-tą oś, tzn. konstruujemy prostą przechodzącą przez i prostopadłą do k-tej osi a następnie znajdujemy punkt przecięcia tej prostej z k-tą osią.
- Wartość w uzyskanym punkcie osi jest k-tą współrzędną .
Trzy pierwsze współrzędne są często oznaczane jako:
Właśnie ze sposobu wyznaczania współrzędnych punktu (poprzez rzut prostokątny) kartezjański układ współrzędnych zyskał również nazwę prostokątnego układu współrzędnych używanego przede wszystkim w szkołach.
Podział płaszczyzny
Kartezjański układ współrzędnych w dwóch wymiarach dzieli płaszczyznę na cztery tzw. ćwiartki układu współrzędnych:
- I ćwiartka – ,
- II ćwiartka – ,
- III ćwiartka – ,
- IV ćwiartka – .
Skrętność przestrzeni trójwymiarowej
Kartezjański układ współrzędnych w przestrzeni trójwymiarowej może być lewo- lub prawoskrętny. Terminy te są czysto umowne, gdyż nie sposób ściśle zdefiniować, jaki układ jest lewo- czy prawoskrętny, można jednak dla dwóch różnych układów sprawdzić, czy mają tę samą czy przeciwną skrętność.
Intuicyjnie prawoskrętny jest układ, w którym kiedy wnętrze obracającej się prawej dłoni zakreśla łuk od osi do , to kciuk ma zwrot zgodny ze zwrotem osi (tzw. reguła prawej dłoni Royberta albo reguła śruby prawoskrętnej). W ten sposób sprawdzamy, czy badany układ ma tę samą skrętność, co układ wyznaczony przez prawą rękę człowieka.