Johann Ludwig Yorck von Wartenburg: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian |
WP:SK, poprawa linków |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Bluemax4.jpg|80px|left|Pour le Mérite]][[Plik:Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg.jpg|thumb|Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg]] |
[[Plik:Bluemax4.jpg|80px|left|Pour le Mérite]][[Plik:Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg.jpg|thumb|Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg]] |
||
[[Plik:Yorckstatue.JPG|thumb|Pomnik Ludwiga Yorcka von Wartenburg w Berlinie]] |
[[Plik:Yorckstatue.JPG|thumb|Pomnik Ludwiga Yorcka von Wartenburg w Berlinie]] |
||
'''Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg''' (ur. 26 września [[1759]] - zm. 4 października [[1830]] roku) był [[Królestwo Prus|pruskim]] [[ |
'''Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg''' (ur. 26 września [[1759]] - zm. 4 października [[1830]] roku) był [[Królestwo Prus|pruskim]] [[marszałek polny|feldmarszałkiem]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Generalfeldmarschall''), który odegrał wybitną rolę w zerwaniu przez [[Królestwo Prus]]kie sojuszu z [[I Cesarstwo Francuskie|Cesarstwem Francuskim]] i zawiązaniu przymierza z [[Rosja|Imperium Rosyjskim]] podczas wojny [[VI koalicja antyfrancuska|VI koalicji]] z [[Napoleon Bonaparte|Napoleonem]]. [[Ludwig van Beethoven]] skomponował na jego cześć "Yorkscher Marsch". |
||
Ojciec Yorcka, Dawid Jonatan Jark von Gostkowski, urodził się w [[Bytów|Bytowie]], na [[Pomorze Gdańskie|Pomorzu]]. Gostkowscy byli starym rodem [[Kaszuby|kaszubskim]]. Hans David urodził się w [[Poczdam]]ie i gdy dorósł, zmienił pierwszy człon nazwiska z ''Jark'' na ''Yorck'' i odrzucił polsko brzmiący drugi jego człon "Gostkowski". |
Ojciec Yorcka, Dawid Jonatan Jark von Gostkowski, urodził się w [[Bytów|Bytowie]], na [[Pomorze Gdańskie|Pomorzu]]. Gostkowscy byli starym rodem [[Kaszuby|kaszubskim]]. Hans David urodził się w [[Poczdam]]ie i gdy dorósł, zmienił pierwszy człon nazwiska z ''Jark'' na ''Yorck'' i odrzucił polsko brzmiący drugi jego człon "Gostkowski". |
||
Linia 7: | Linia 7: | ||
Yorck wstąpił do armii pruskiej w roku 1772, ale po siedmiu latach został zwolniony za niesubordynację i krytykowanie metod rekrutacyjnych swych przełożonych. Zaciągnął się następnie do armii [[Holandia|holenderskiej]] i przez trzy lata służył w [[Holenderskie Indie Wschodnie|Indiach Wschodnich]] w stopniu [[Kapitan (ranga)|kapitana]]. Gdy wrócił do Prus w roku 1785 został, po śmierci [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka Wielkiego]], przywrócony do służby, by w roku 1794 wziąć udział w tłumieniu [[Insurekcja kościuszkowska|powstania kościuszkowskiego]] w [[Polska|Królestwie Polskim]], odznaczając się szczególnie podczas bitwy pod [[Bitwa pod Szczekocinami|Szczekocinami]]. |
Yorck wstąpił do armii pruskiej w roku 1772, ale po siedmiu latach został zwolniony za niesubordynację i krytykowanie metod rekrutacyjnych swych przełożonych. Zaciągnął się następnie do armii [[Holandia|holenderskiej]] i przez trzy lata służył w [[Holenderskie Indie Wschodnie|Indiach Wschodnich]] w stopniu [[Kapitan (ranga)|kapitana]]. Gdy wrócił do Prus w roku 1785 został, po śmierci [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka Wielkiego]], przywrócony do służby, by w roku 1794 wziąć udział w tłumieniu [[Insurekcja kościuszkowska|powstania kościuszkowskiego]] w [[Polska|Królestwie Polskim]], odznaczając się szczególnie podczas bitwy pod [[Bitwa pod Szczekocinami|Szczekocinami]]. |
||
W pięć lat później Yorck odznaczył się ponownie jako dowódca pułku piechoty lekkiej, będąc jednym z pierwszych w pruskiej armii szkoleniowców strzelców wyborowych. W 1805 został mianowany dowódcą brygady piechoty i w czasie przegranej bitwy pod [[Bitwa pod Jeną|Jeną]] wyróżnił się jako dowódca straży tylnej. W czasie ostatniej bitwy korpusu [[Gebhard Leberecht von Blücher|Blüchera]] pod [[Lubeka|Lubeką]] został poważnie ranny i dostał się do niewoli. |
W pięć lat później Yorck odznaczył się ponownie jako dowódca pułku piechoty lekkiej, będąc jednym z pierwszych w pruskiej armii szkoleniowców strzelców wyborowych. W 1805 został mianowany dowódcą brygady piechoty i w czasie przegranej bitwy pod [[Bitwa pod Jeną-Auerstedt|Jeną]] wyróżnił się jako dowódca straży tylnej. W czasie ostatniej bitwy korpusu [[Gebhard Leberecht von Blücher|Blüchera]] pod [[Lubeka|Lubeką]] został poważnie ranny i dostał się do niewoli. |
||
Yorck odegrał niepoślednią rolę w reorganizacji armii pruskiej po zawarciu pokoju w [[ |
Yorck odegrał niepoślednią rolę w reorganizacji armii pruskiej po zawarciu pokoju w [[Sowieck|Tylży]], najpierw jako [[generał|generał-major]] na czele Brygady Zachodniopruskiej, a następnie generalny inspektor piechoty lekkiej. Ostatecznie został mianowany zastępcą generała [[Reinhold von Grawert|Grawerta]], głównodowodzącego pruskim korpusem posiłkowym w czasie napoleońskiej [[Inwazja na Rosję (1812)|inwazji na Rosję]]. Od samego początku obaj generałowie nie mogli się dogadać: Grawert był zdecydowanym zwolennikiem Francji i Napoleona, podczas gdy Yorck żarliwym pruskim patriotą i przeciwnikiem cesarza Francuzów. Wkrótce jednak Grawert odszedł ze służby, a Yorck objął jego stanowisko. |
||
W marszu na [[Ryga|Rygę]] Yorck miał okazję wykazać się wysokim kunsztem w serii potyczek, które zmusiły [[Rosja]]n do schronienia się w murach miasta. W czasie całej kampanii rosyjscy generałowie wielokrotnie próbowali namówić go do przejścia na ich stronę; Yorck odrzucał te propozycje, ale coraz jaśniej dostrzegał, że francuska [[Wielka Armia]] wpadła w pułapkę bez wyjścia. W pewnym momencie marszałek [[Etienne Jacques Joseph Alexandre Macdonald|Macdonald]], jego bezpośredni francuski przełożony, wycofał się przed następującą armią [[Iwan Dybicz Zabałkański|Dybicza]] zostawiając Yorcka samemu sobie. Żołnierski obowiązek nakazywał mu bić się do końca próbując wyrwania się z matni, ale obudził się w nim pruski patriota. Miał do wyboru lojalność lub, ryzykując głową, przejście na stronę nieprzyjaciela. W końcu (20 grudnia), przekonany przez Dybicza, podjął ostateczną decyzję. |
W marszu na [[Ryga|Rygę]] Yorck miał okazję wykazać się wysokim kunsztem w serii potyczek, które zmusiły [[Rosja]]n do schronienia się w murach miasta. W czasie całej kampanii rosyjscy generałowie wielokrotnie próbowali namówić go do przejścia na ich stronę; Yorck odrzucał te propozycje, ale coraz jaśniej dostrzegał, że francuska [[Wielka Armia]] wpadła w pułapkę bez wyjścia. W pewnym momencie marszałek [[Etienne Jacques Joseph Alexandre Macdonald|Macdonald]], jego bezpośredni francuski przełożony, wycofał się przed następującą armią [[Iwan Dybicz Zabałkański|Dybicza]] zostawiając Yorcka samemu sobie. Żołnierski obowiązek nakazywał mu bić się do końca próbując wyrwania się z matni, ale obudził się w nim pruski patriota. Miał do wyboru lojalność lub, ryzykując głową, przejście na stronę nieprzyjaciela. W końcu (20 grudnia), przekonany przez Dybicza, podjął ostateczną decyzję. |
||
Podczas spotkania w [[Taurogi|Taurogach]] obaj z Dybiczem podpisali zawieszenie broni, a Yorck - nie pytając o zgodę króla - ogłosił, że korpus pruski jest, w toczonej właśnie wojnie, "neutralny". W Prusach wieść o tym przyjęta została z entuzjazmem, ale dwór nie mógł jeszcze zrzucić maski sprzymierzeńca Francuzów. Yorck został formalnie pozbawiony dowództwa i postawiony przed sądem polowym. Dybicz nie zezwolił na dostarczenie mu orzeczenia przez własne linie i ostatecznie Yorck został na stanowisku aż do zawarcia [[ |
Podczas spotkania w [[Taurogi|Taurogach]] obaj z Dybiczem podpisali zawieszenie broni, a Yorck - nie pytając o zgodę króla - ogłosił, że korpus pruski jest, w toczonej właśnie wojnie, "neutralny". W Prusach wieść o tym przyjęta została z entuzjazmem, ale dwór nie mógł jeszcze zrzucić maski sprzymierzeńca Francuzów. Yorck został formalnie pozbawiony dowództwa i postawiony przed sądem polowym. Dybicz nie zezwolił na dostarczenie mu orzeczenia przez własne linie i ostatecznie Yorck został na stanowisku aż do zawarcia [[Traktat kaliski (1813)|traktatu kaliskiego]] umiejscawiającego Prusy w szeregach koalicji. Czyn Yorcka był w tym sensie niejako punktem zwrotnym w historii Prus. Dopełnił formalności wypowiadając wojnę Napoleonowi jako naczelny dowódca nowej pruskiej armii. |
||
17 marca [[1813]] Yorck wkroczył do [[Berlin]]a w atmosferze powszechnego uniesienia. Tego samego dnia król wypowiedział wojnę Francji. W czasie kampanii 1813-14 Yorck odniósł szereg dalszych sukcesów. Osłaniał odwrót Blüchera po przegranej pod [[Bitwa pod Budziszynem (1813)|Budziszynem]] i odegrał kluczową rolę w bojach nad [[Kaczawa|Kaczawą]]. Podczas marszu na [[Lipsk]] jego korpus wygrał pod Wartenburgiem n.Łabą (4 października) i wziął udział w zwycięskiej dla sił koalicji [[Bitwa Narodów|Bitwie Narodów]]. W kampanii francuskiej roku 1814 Yorck brał udział w bitwach pod [[Bitwa pod Montmirail|Montmirail]] i [[Bitwa pod Laon|Laon]]. |
17 marca [[1813]] Yorck wkroczył do [[Berlin]]a w atmosferze powszechnego uniesienia. Tego samego dnia król wypowiedział wojnę Francji. W czasie kampanii 1813-14 Yorck odniósł szereg dalszych sukcesów. Osłaniał odwrót Blüchera po przegranej pod [[Bitwa pod Budziszynem (1813)|Budziszynem]] i odegrał kluczową rolę w bojach nad [[Kaczawa|Kaczawą]]. Podczas marszu na [[Lipsk]] jego korpus wygrał pod Wartenburgiem n.Łabą (4 października) i wziął udział w zwycięskiej dla sił koalicji [[Bitwa Narodów|Bitwie Narodów]]. W kampanii francuskiej roku 1814 Yorck brał udział w bitwach pod [[Bitwa pod Montmirail|Montmirail]] i [[Bitwa pod Laon|Laon]]. |
||
Linia 20: | Linia 20: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
*Friedrich Wilhelm von Seydlitz, Tagebuch des Preussischen Armee Korps 1812, Berlin 1823 |
* Friedrich Wilhelm von Seydlitz, Tagebuch des Preussischen Armee Korps 1812, Berlin 1823 |
||
*Johann G. Droysen, Das Leben des Feldmarschalls Grafen York von Wartenburg, Essen 1996, ISBN 3-88851-160-7 |
* Johann G. Droysen, Das Leben des Feldmarschalls Grafen York von Wartenburg, Essen 1996, ISBN 3-88851-160-7 |
||
{{DEFAULTSORT:Yorck von Wartenburg, Ludwig}} |
{{DEFAULTSORT:Yorck von Wartenburg, Ludwig}} |
||
[[Kategoria:Niemieccy wojskowi]] |
[[Kategoria:Niemieccy wojskowi]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni wojskowym Orderem Pour le Mérite]] |
[[Kategoria:Odznaczeni wojskowym Orderem Pour le Mérite]] |
Wersja z 13:26, 20 kwi 2010
Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg (ur. 26 września 1759 - zm. 4 października 1830 roku) był pruskim feldmarszałkiem (niem. Generalfeldmarschall), który odegrał wybitną rolę w zerwaniu przez Królestwo Pruskie sojuszu z Cesarstwem Francuskim i zawiązaniu przymierza z Imperium Rosyjskim podczas wojny VI koalicji z Napoleonem. Ludwig van Beethoven skomponował na jego cześć "Yorkscher Marsch".
Ojciec Yorcka, Dawid Jonatan Jark von Gostkowski, urodził się w Bytowie, na Pomorzu. Gostkowscy byli starym rodem kaszubskim. Hans David urodził się w Poczdamie i gdy dorósł, zmienił pierwszy człon nazwiska z Jark na Yorck i odrzucił polsko brzmiący drugi jego człon "Gostkowski".
Yorck wstąpił do armii pruskiej w roku 1772, ale po siedmiu latach został zwolniony za niesubordynację i krytykowanie metod rekrutacyjnych swych przełożonych. Zaciągnął się następnie do armii holenderskiej i przez trzy lata służył w Indiach Wschodnich w stopniu kapitana. Gdy wrócił do Prus w roku 1785 został, po śmierci Fryderyka Wielkiego, przywrócony do służby, by w roku 1794 wziąć udział w tłumieniu powstania kościuszkowskiego w Królestwie Polskim, odznaczając się szczególnie podczas bitwy pod Szczekocinami.
W pięć lat później Yorck odznaczył się ponownie jako dowódca pułku piechoty lekkiej, będąc jednym z pierwszych w pruskiej armii szkoleniowców strzelców wyborowych. W 1805 został mianowany dowódcą brygady piechoty i w czasie przegranej bitwy pod Jeną wyróżnił się jako dowódca straży tylnej. W czasie ostatniej bitwy korpusu Blüchera pod Lubeką został poważnie ranny i dostał się do niewoli.
Yorck odegrał niepoślednią rolę w reorganizacji armii pruskiej po zawarciu pokoju w Tylży, najpierw jako generał-major na czele Brygady Zachodniopruskiej, a następnie generalny inspektor piechoty lekkiej. Ostatecznie został mianowany zastępcą generała Grawerta, głównodowodzącego pruskim korpusem posiłkowym w czasie napoleońskiej inwazji na Rosję. Od samego początku obaj generałowie nie mogli się dogadać: Grawert był zdecydowanym zwolennikiem Francji i Napoleona, podczas gdy Yorck żarliwym pruskim patriotą i przeciwnikiem cesarza Francuzów. Wkrótce jednak Grawert odszedł ze służby, a Yorck objął jego stanowisko.
W marszu na Rygę Yorck miał okazję wykazać się wysokim kunsztem w serii potyczek, które zmusiły Rosjan do schronienia się w murach miasta. W czasie całej kampanii rosyjscy generałowie wielokrotnie próbowali namówić go do przejścia na ich stronę; Yorck odrzucał te propozycje, ale coraz jaśniej dostrzegał, że francuska Wielka Armia wpadła w pułapkę bez wyjścia. W pewnym momencie marszałek Macdonald, jego bezpośredni francuski przełożony, wycofał się przed następującą armią Dybicza zostawiając Yorcka samemu sobie. Żołnierski obowiązek nakazywał mu bić się do końca próbując wyrwania się z matni, ale obudził się w nim pruski patriota. Miał do wyboru lojalność lub, ryzykując głową, przejście na stronę nieprzyjaciela. W końcu (20 grudnia), przekonany przez Dybicza, podjął ostateczną decyzję.
Podczas spotkania w Taurogach obaj z Dybiczem podpisali zawieszenie broni, a Yorck - nie pytając o zgodę króla - ogłosił, że korpus pruski jest, w toczonej właśnie wojnie, "neutralny". W Prusach wieść o tym przyjęta została z entuzjazmem, ale dwór nie mógł jeszcze zrzucić maski sprzymierzeńca Francuzów. Yorck został formalnie pozbawiony dowództwa i postawiony przed sądem polowym. Dybicz nie zezwolił na dostarczenie mu orzeczenia przez własne linie i ostatecznie Yorck został na stanowisku aż do zawarcia traktatu kaliskiego umiejscawiającego Prusy w szeregach koalicji. Czyn Yorcka był w tym sensie niejako punktem zwrotnym w historii Prus. Dopełnił formalności wypowiadając wojnę Napoleonowi jako naczelny dowódca nowej pruskiej armii.
17 marca 1813 Yorck wkroczył do Berlina w atmosferze powszechnego uniesienia. Tego samego dnia król wypowiedział wojnę Francji. W czasie kampanii 1813-14 Yorck odniósł szereg dalszych sukcesów. Osłaniał odwrót Blüchera po przegranej pod Budziszynem i odegrał kluczową rolę w bojach nad Kaczawą. Podczas marszu na Lipsk jego korpus wygrał pod Wartenburgiem n.Łabą (4 października) i wziął udział w zwycięskiej dla sił koalicji Bitwie Narodów. W kampanii francuskiej roku 1814 Yorck brał udział w bitwach pod Montmirail i Laon.
Uderzenie na Paryż było ostatnią bitwą, w jakiej brał udział. W czasie kampanii roku 1815, zgodnie z doktryną Gneisenaua, żaden ze starszych generałów nie został powołany do szeregów. Yorck został przeniesiony do korpusu rezerwowego w Prusach, po czym, uważając, że nie jest już potrzebny, zgłosił chęć odejścia z wojska. Król nie przyjął jego rezygnacji i, w roku 1821, mianował go Generalfeldmarschall. W 1814 został także Grafem Yorck von Wartenburg. Resztę życia spędził w Klein-Öls na Śląsku, posiadłości, którą otrzymał w darze od króla. Jego pomnik, dłuta Christian Daniel Raucha, został wzniesiony w Berlinie w roku 1855.
Bibliografia
- Friedrich Wilhelm von Seydlitz, Tagebuch des Preussischen Armee Korps 1812, Berlin 1823
- Johann G. Droysen, Das Leben des Feldmarschalls Grafen York von Wartenburg, Essen 1996, ISBN 3-88851-160-7