Arpadowie

Tarcza Arpadowiczów

Arpadowie (rzadziej Arpadzi, czasem: dynastia Arpadowiczów) - dynastia książąt (889-1001), a następnie królów węgierskich (do 1301). Pierwsza węgierska dynastia narodowa.

Dzieje

Za założyciela uznawany jest prawie legendarny Arpad, wódz plemion madziarskich, które osiedliły się w kotlinie, zwanej dziś Niziną Węgierską. Od niego też została wzięta nazwa dynastii.

Prawnuk Arpada, Géza (zm. 997 r.) ochrzcił się w 974 roku. Do trwałego schrystianizowania Węgrów przyczynił się jego syn Wajk, który na chrzcie w 997 roku przyjął imię Stefan. W sposób bezwzględny podporządkował on sobie wszystkie plemiona madziarskie. W Święto Bożego Narodzenia w 1000 roku został koronowany na króla Węgier. Zmarł w 1038 roku. Mając na uwadze jego zasługi dla chrześcijaństwa 45 lat później został uznany za świętego oraz patrona dynastii i Węgier (stąd określenie Korona Świętego Stefana).

Arpadowie systematycznie powiększali swe władztwo. W 1089 roku Władysław I Święty włączył się do walk o Królestwo Chorwacji po śmierci tamtejszego króla Zwonimira (był jego szwagrem). Ostatecznie oba królestwa połączone zostały unią personalną w 1102 roku.

W skład monarchii węgierskiej wchodziły już tereny Siedmiogrodu i Slawonii. Od połowy XI wieku zaczęli stopniowo wkraczać też na tereny Słowacji. Pod koniec XII wieku Arpadowie podporządkowali sobie również ziemię halicko-włodzimierską (rywalizowali na tym terenie m.in. z Polakami). W 1215 roku Koloman, młodszy syn króla Andrzeja II, został ogłoszony królem Halicza, jednak już w następnym roku musiał zrezygnować z tego tytułu.

Dynastia wygasła na królu Andrzeju III w 1301 roku. Do walk o tron węgierski włączyli się Wittelsbachowie i Przemyślidzi. Ostatecznie w 1307 roku koronę otrzymali Andegawenowie z Neapolu w osobie Karola Roberta. Był wnukiem Marii, siostry króla Władysława IV Kumana, przedostatniego władcy Węgier z dynastii Arpadów.

Pierwsi książęta węgierscy

• do 907 Arpad
• 907-945 Solt (Zoltan) (syn)
• 945-950 Fajsz (wnuk Arpada)
• 950-970 Toksys (Taksony) (syn Solta)
• 970-997 Geza (syn)

Królowie Kroacji

• 1091-1127 Almos (syn Gejzy I, króla Węgier)

Książęta Kroacji

• 1214-1241 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier)
• 1261-1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier)

Książęta Halicza

• 1214-1216 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier, koronaowany na króla 1215, usunięty)
• 1219-1221 Koloman (ponownie, usunięty zm.1241)
• 1226-1234 Andrzej (brat)

Książęta Slawonii i Dalmacji

• 1261-1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier)
• 1269-1271 Stefan Pogrobowiec (syn Andrzeja II króla Węgier)
• 1271-1278 Andrzej (syn Stefana V, króla Węgier)

Zobacz też

• Władcy Węgier

Bibliografia

• W. Dworzaczek, Genealogia, cz.2: Tablice, Warszawa 1959, tabl. 84-85.

Linki zewnętrzne

• Genealogia dynastii w: M.Marek, Genealogy.Eu