Tyran: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Zobacz też: +totalitaryzm |
m poprawa linków |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Tyran''' ([[ |
'''Tyran''' ([[Język grecki|gr.]] {{grc|τύραννος}} ''tyrannos'') – osoba sprawująca nieograniczoną władzę, zdobytą niezgodnie z prawem. Rządy tyrana (lub tyranów) noszą nazwę '''tyranii'''. |
||
Pierwotne znaczenie słowa nie nosiło współczesnego znaczenia i oznaczało jednostkę, która dokonywała przewrotu w [[miasto-państwo|mieście-państwie]] i obejmowała pełnię władzy. Pierwsze znane użycie pojawia się w [[VII wiek p.n.e.|VII wieku p.n.e.]] w wierszach poety [[Archiloch]]a z [[Paros]]<ref name="nazwa_1"> Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, [[2005]], ''Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych'', str. 55, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9. </ref> <ref name="nazwa_2">[http://www.archiloch.com/index.htm Strona o Archilochu]</ref>. Tyran był zazwyczaj przywódcą [[lud]]u w walce z [[oligarchia|oligarchami]] i cieszył się jego poparciem. Wielu tyranów było prawodawcami lub kodyfikatorami istniejących praw, a państwa greckie przeżywały pod ich rządami rozkwit gospodarczy i kulturalny. |
Pierwotne znaczenie słowa nie nosiło współczesnego znaczenia i oznaczało jednostkę, która dokonywała przewrotu w [[miasto-państwo|mieście-państwie]] i obejmowała pełnię władzy. Pierwsze znane użycie pojawia się w [[VII wiek p.n.e.|VII wieku p.n.e.]] w wierszach poety [[Archiloch]]a z [[Paros]]<ref name="nazwa_1"> Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, [[2005]], ''Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych'', str. 55, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9. </ref> <ref name="nazwa_2">[http://www.archiloch.com/index.htm Strona o Archilochu]</ref>. Tyran był zazwyczaj przywódcą [[lud]]u w walce z [[oligarchia|oligarchami]] i cieszył się jego poparciem. Wielu tyranów było prawodawcami lub kodyfikatorami istniejących praw, a państwa greckie przeżywały pod ich rządami rozkwit gospodarczy i kulturalny. |
||
| Linia 9: | Linia 9: | ||
Dopiero rozwój [[demokracja|demokracji]] w Atenach sprawił, że określenie ''tyran'' nabrało negatywnych [[konotacja|konotacji]]. Rządy [[Trzydziestu Tyranów]], ustanowione przez [[Sparta|Spartę]] po klęsce Aten w [[Wojny peloponeskie|wojnie peloponeskiej]] nie były tyranią w dosłownym znaczeniu słowa. |
Dopiero rozwój [[demokracja|demokracji]] w Atenach sprawił, że określenie ''tyran'' nabrało negatywnych [[konotacja|konotacji]]. Rządy [[Trzydziestu Tyranów]], ustanowione przez [[Sparta|Spartę]] po klęsce Aten w [[Wojny peloponeskie|wojnie peloponeskiej]] nie były tyranią w dosłownym znaczeniu słowa. |
||
Tyrani [[Sycylia|Sycylii]] rządzili jeszcze w czasie rozkwitu demokracji w Atenach, trwanie ich rządów spowodowane było zagrożeniem ze strony [[Kartagina|Kartaginy]]. [[Gelon]], [[Hieron I]], [[Dionizjos Starszy]], [[Dionizjos II|Dionizjos Młodszy]] i [[Hieron II]] utrzymywali wystawne dwory i byli patronami kultury. Dionizjos Starszy przez jakiś czas gościł u siebie [[Platon]]a i [[Arystyp]]a. |
Tyrani [[Sycylia|Sycylii]] rządzili jeszcze w czasie rozkwitu demokracji w Atenach, trwanie ich rządów spowodowane było zagrożeniem ze strony [[Kartagina|Kartaginy]]. [[Gelon]], [[Hieron I]], [[Dionizjos I|Dionizjos Starszy]], [[Dionizjos II|Dionizjos Młodszy]] i [[Hieron II]] utrzymywali wystawne dwory i byli patronami kultury. Dionizjos Starszy przez jakiś czas gościł u siebie [[Platon]]a i [[Arystyp]]a. |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
* [[Totalitaryzm]] |
* [[Totalitaryzm]] |
||
* [[Dyktatura]] |
* [[Dyktatura]] |
||
* [[Despotyzm]] |
* [[Monarchia despotyczna|Despotyzm]] |
||
* [[Satrapa (tyran)|Satrapa]] |
* [[Satrapa (tyran)|Satrapa]] |
||
Wersja z 23:13, 15 maj 2011
Tyran (gr. τύραννος tyrannos) – osoba sprawująca nieograniczoną władzę, zdobytą niezgodnie z prawem. Rządy tyrana (lub tyranów) noszą nazwę tyranii.
Pierwotne znaczenie słowa nie nosiło współczesnego znaczenia i oznaczało jednostkę, która dokonywała przewrotu w mieście-państwie i obejmowała pełnię władzy. Pierwsze znane użycie pojawia się w VII wieku p.n.e. w wierszach poety Archilocha z Paros[1] [2]. Tyran był zazwyczaj przywódcą ludu w walce z oligarchami i cieszył się jego poparciem. Wielu tyranów było prawodawcami lub kodyfikatorami istniejących praw, a państwa greckie przeżywały pod ich rządami rozkwit gospodarczy i kulturalny.
Jednym z pierwszych tyranów był Kypselos, władca Koryntu w VII w. p.n.e., który obalił rządy oligarchów, a następnie przekazał władzę synowi. Dziedziczenie władzy w tyraniach było jednak wyjątkiem.
Rozkwit tyranii to VI w. p.n.e.: Klejstenes rządził Sykionem i uniezależnił to miasto od Argos, Polikrates doprowadził do rozkwitu Samos, Pizystrat objął władzę w Atenach w roku 560 p.n.e., po nim rządy przejmowali jego synowie.
Dopiero rozwój demokracji w Atenach sprawił, że określenie tyran nabrało negatywnych konotacji. Rządy Trzydziestu Tyranów, ustanowione przez Spartę po klęsce Aten w wojnie peloponeskiej nie były tyranią w dosłownym znaczeniu słowa.
Tyrani Sycylii rządzili jeszcze w czasie rozkwitu demokracji w Atenach, trwanie ich rządów spowodowane było zagrożeniem ze strony Kartaginy. Gelon, Hieron I, Dionizjos Starszy, Dionizjos Młodszy i Hieron II utrzymywali wystawne dwory i byli patronami kultury. Dionizjos Starszy przez jakiś czas gościł u siebie Platona i Arystypa.
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, str. 55, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ISBN 83-85719-84-9.
- ↑ Strona o Archilochu
