Dżelada brunatna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.6.4) (robot dodaje lbe:Гелада |
drobne redakcyjne |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Zwierzę infobox |
{{Zwierzę infobox |
||
| |
| nazwa zwyczajowa = Dżelada |
||
| |
| łacińska = ''Theropithecus gelada'' |
||
| |
| zoolog = ([[Eduard Rüppell|Rüppell]], 1835) |
||
| ⚫ | |||
|Królestwo=[[zwierzęta]] |
|||
| ⚫ | |||
|Typ=[[strunowce]] |
|||
| |
| typ = [[strunowce]] |
||
| |
| podtyp = [[kręgowce]] |
||
| |
| gromada = [[ssaki]] |
||
| podgromada = [[ssaki żyworodne]] |
|||
|Nadrząd=[[łożyskowce]] |
|||
| |
| nadrząd = [[łożyskowce]] |
||
| |
| rząd = [[naczelne]] |
||
| podrząd = [[Haplorrhini]] |
|||
| |
| nadrodzina =[[Małpy wąskonose zwierzokształtne|makakokształtne]] |
||
| |
| rodzina = [[makakowate]] |
||
| |
| rodzaj = '''''Theropithecus'''''{{r|itis2}} |
||
| ⚫ | |||
| autor rodzaj = I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1843 |
|||
| ⚫ | |||
| gatunek = '''dżelada''' |
|||
| ⚫ | |||
| status IUCN = LC |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
|Status_IUCN=LC |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| |
| commons = Category:Theropithecus gelada |
||
| ⚫ | |||
|Commons=Category:Theropithecus gelada |
|||
|Wikisłownik=dżelada |
|||
}} |
}} |
||
'''Dżelada, dżelada brunatna''' (''Theropithecus gelada'') – [[Małpy wąskonose| |
'''Dżelada''', '''dżelada brunatna''' (''Theropithecus gelada'') – gatunek [[Małpy wąskonose|małpy wąskonosej]] z rodziny [[makakowate|makakowatych]] (Cercopithecidae), jedyny przedstawiciel rodzaju ''Theropithecus''. |
||
=== Występowanie === |
=== Występowanie === |
||
| Linia 36: | Linia 35: | ||
=== Podgatunki === |
=== Podgatunki === |
||
Dotychczas opisano dwa podgatunki dżelady: |
Dotychczas opisano dwa podgatunki dżelady{{r|msw}}: |
||
* ''Theropithecus gelada gelada'' |
* ''Theropithecus gelada gelada'' |
||
* ''Theropithecus gelada obscurus'' |
* ''Theropithecus gelada obscurus'' |
||
Prawdopodobnie wzdłuż rzeki [[Uebi Szebelie]] istnieje jeszcze jeden, nieopisany naukowo podgatunek |
Prawdopodobnie wzdłuż rzeki [[Uebi Szebelie]] istnieje jeszcze jeden, nieopisany naukowo podgatunek{{r|iucn}}. |
||
=== Zagrożenia === |
=== Zagrożenia === |
||
| Linia 45: | Linia 44: | ||
[[Plik:Gelada Baboon female.jpg|thumb|200px|Samica]] |
[[Plik:Gelada Baboon female.jpg|thumb|200px|Samica]] |
||
{{Przypisy|stopień = === |
{{Przypisy|stopień = ===|przypisy = |
||
<ref name=itis2>{{ITIS|TSN=572828|nazwa=''Theropithecus''|data=17 lipca 2011}}</ref> |
|||
<ref name=msw>{{MSW3|id=12100593|nazwa=''Theropithecus gelada''|data=17 lipca 2011}}</ref>}} |
|||
=== Bibliografia === |
=== Bibliografia === |
||
Wersja z 16:01, 17 lip 2011
| {{{nazwa łacińska}}}[1] | |
| (Rüppell, 1835) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Theropithecus[2] |
| Gatunek |
dżelada |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
Dżelada, dżelada brunatna (Theropithecus gelada) – gatunek małpy wąskonosej z rodziny makakowatych (Cercopithecidae), jedyny przedstawiciel rodzaju Theropithecus.
Występowanie
Obecny zasięg występowania dżelady obejmuje wyżyny i góry północno-zachodniej Etiopii i Erytrei. Najliczniej występuje w Parku Narodowym Semien w Etiopii. Większość dżelad jest spotykana na wysokościach 2000-5000 m n.p.m. Dawniej były szeroko rozprzestrzenione w Afryce.
Wygląd
Z przodu długie włosy tworzą rodzaj płaszcza, skóra na piersi i gardzieli nieowłosiona, czerwona, o zabarwieniu i wyglądzie zależnym od cyklu płciowego samicy. U samców występuje bujna grzywa.
Ekologia i rozród
Dżelady żywią się trawą, a przy jej niedoborze innymi roślinami, owocami i kwiatami. Żyją w grupach rodzinnych, które na czas żerowania łączą się w większe stada liczące do 70 osobników. Grupa rodzinna złożona jest z jednego samca i kilku samic z młodymi. Dżelady śpią na skalnych półkach. Ciąża trwa 5-6 miesięcy. Długość życia w warunkach naturalnych nie jest znana. W niewoli odnotowano osobnika, który żył ponad 30 lat.
Podgatunki
Dotychczas opisano dwa podgatunki dżelady[4]:
- Theropithecus gelada gelada
- Theropithecus gelada obscurus
Prawdopodobnie wzdłuż rzeki Uebi Szebelie istnieje jeszcze jeden, nieopisany naukowo podgatunek[3].
Zagrożenia
Gatunek był uważany za bliski zagrożenia wyginięciem (dawna kategoria LR/nt w klasyfikacji IUCN), głównie z powodu polowań i ograniczania siedlisk. Obecnie nie jest tak liczny jak w latach 70. XX wieku, ale nadal dość szeroko rozprzestrzeniony i stosunkowo liczny.
- ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ ''Theropithecus'', [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b {{{nazwa łacińska}}}, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Theropithecus gelada. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 17 lipca 2011]
<ref> o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.Bibliografia
- Hiller, C.: Theropithecus gelada. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 18 maja 2008]. (ang.).
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Theropithecus gelada. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 31 grudnia 2008]
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 114. ISBN 83-01-14344-4.