Arthur Lourié

Arthur-Vincent Lourié, urodzony jako Naum Izrailewicz Luria (ros. Наум Израилевич Лурья), później zmienił swoje imię na Artur Siergiejewicz Lurie (ros. Артур Сергеевич Лурье, ur. 14 maja 1892 w Sankt Petersburgu – zm. 12 października 1966 w Princeton, New Jersey) – kompozytor rosyjski. Lourié grał ważną rolę w najwcześniejszych etapach organizacji muzyki sowieckiej po Rewolucji bolszewickiej 1917, lecz później został wygnany. Jego muzyka odbija jego bliskie więzi ze współczesnymi mu pisarzami i artystami, jak również jego bliską relację z Igorem Strawinskim.

Biografia

Kariera w Rosji

Urodzony w bogatej rodzinie żydowskiej, Lourié nawrócił się na katolicyzm będąc jeszcze w Rosji. Wielbiciel van Gogha, od którego wziął swoje drugie imię (Vincent), Lourié częścioow był samoukiem, choć pobierał lekcje fortepianu i kompozycji (od Głazunowa) na Konserwatorium Petersburskim, skąd dyplom otrzymał w 1913. Zaprzyjaźnił się z futurystycznymi poetami, w szczególności Anną Achmatową, której poezję zebrał jako pierwszy. Był również zaprzyjaźniony z Władimirem Majakowskim, Fiodorem Sołogubem i Aleksandrem Błokiem; duży wpływ na jego twórczość miała współczesna mu sztuka. Jego wczesne utwory na fortepian, pisane od 1908, wiele czerpią z późnych prac Aleksandra Skriabina, lecz cały czas rozwijał w nich inne rodzaje stylistyki, w 1914 pisząc utwór Synthèses, będący typowym utworem wczesno-dodekafonicznym.

W 1915 Lourié pisze Formes en l'air, utwór zadedykowany Pablowi Picassowi. Używa w nim nieco kubistycznej koncepcji, w której fragmenty pięciolinii są porozrzucane na stronie w dość dowolnym porządku (często oddaje on spadek lub wzrost wysokości dźwięku, przez usytuowanie linii z coraz niższymi dźwiękami coraz niżej). Na tym etapie jego kariery, wydaje się że jest bardzo podobny do Nikołaja Rosławieca, chociaż system estetyczny Louriégo wydaje się bardziej "dekadencki". Generalnie był pierwszym przedstawicielem muzycznego futuryzmu w Rosji, a w 1914 był współsygnitariuszem, razem z malarzem Gieorgijem Jakułowem i poetą Benedyktem Liwszycem, petersburskiego Manifestu Futurystycznego, zatytułowanego "My i zachód", ogłaszającego zasady istniejące dla wszystkich tych trzech dziedzin sztuki.

Na wygnaniu

Po rewolucji 1917 roku, Lourié pracował pod komendą Łunaczarskiego jako szef wydziału muzycznego Komisariatu Oświecenia Publicznego ("Narkomprosu"). Przez pewien czas, dzielił dom z Siergiejem Sudeikinem i jego żoną, Werą Sudeikiną. Chociaż jego sympatie polityczne były na początku lewicowe, był coraz bardziej niezadowolony z nowego porządku w Rosji. W 1921 udał się na oficjalną wizytę do Berlina, gdzie zaprzyjaźnił się z Busonim. Już nie wrócił do Rosji, dlatego też jego prace były w ZSRR zakazane. W 1922 osiedlił się w Paryżu, gdzie zaprzyjaźnił się z filozofem Jakiem Maritainem i został przedstawiony Strawinskiemu. W latach 1924-1931 był jednym z najważniejszych uczniów Strawinskiego, często stając się częścią domu Strawinskich, kiedy pisał artykuły o swoim znajomym kompozytorze i przygotoywyał fortepianowe wersje jego prac. Lourié i Strawinski jednak przestali się spotykać po kłótni z Werą Sudeikiną (która to właśnie poznała ich ze sobą). Po tym wydarzeniu, Strawinski rzadko wspominał o istnieniu Louriégo.

W jego pracach z okresu paryskiego, wczesny radykalizm Louriégo staje się neoklasycyzmem i rusofilską nostalgią; dialog z pracami Strawinskiego z tego samego procesu jest oczywisty, być może Strawinski wziął nawet niektóre ze swoich pomysłów z tego okresu właśnie od Louriégo. Np. Mała muzyka kameralna Louriégo z 1924 wydaje się być pierwowzorem, albo przynajmniej inspiracją dla Apollon musagète (1927), Concerto spirituale na chór, fortepian i orkiestrę (1929) oraz Symfonii Psalmów (1930). Bezsprzecznie w swoich późniejszych pracach Strawinski zaadaptował styl notacji Louriégo, z pustym miejscem zamiast linii pomiędzy taktami. Lourié skomponował również dwie symfonie (pierwsza, z podtytułem Sinfonia dialectica, Symfonia dialektyczna) oraz operę, Biesiada w czasach plagi. Lourie był wielkim erudytą, dbającym o wizerunek estety i dandysa, zajmował się poezją Safony, Puszkina, Heinego, Verlaine'a, Błoka, Majakowskiego, Dantego, klasycznych poetów łacińskich oraz średniowiecznych poetów francuskich. Był także utalentowanym malarzem.

Lata w Ameryce

Kiedy Niemcy zaczęli okupować Paryż w 1941, Lourié uciekł do Stanów Zjednoczonych, razem z Sergiuszem Kusewickim. Osiedlił się w Nowym Jorku. Napisał kilka utworów z gatunku muzyki filmowej, ale nie zyskał prawie żadnych wykonań dla swojej bardziej poważnej muzyki, choć kontynuował tworzenie. Spędził prawie 10 lat na pisanie opery na temat Araba Piotra Wielkiego Puszkina, prawie nigdy niewykonywanej. Skomponował także muzykę do wybranych części Little Gidding T. S. Eliota na solistę tenorowego i instrumenty (1959); utwór ten może być widziany jako kolejny przypadek Louriégo poprzedzającego Strawinskiego, który użył jednego z tych samych tekstów dla hymnu Schodzący gołąb z 1962.

Linki zewnętrzne

• Strona Towarzystwa Arthura Louriégo, Bazylea (niem.)