Safona
 |
Ten artykuł od 2018-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
| ||
 Safona (malowidło na naczyniu, V w. p.n.e.) | ||
| Data i miejsce urodzenia | VII wiek p.n.e. Lesbos | |
| Data i miejsce śmierci | pomiędzy 604 a 590 p.n.e. Eolida | |
Safona, Safo, Sapfo (gr. Σαπφώ, łac. Sappho) – najsławniejsza poetka starożytnej Grecji[potrzebny przypis], żyjąca na przełomie VII i VI wieku p.n.e., przedstawicielka poezji lirycznej (liryka eolska)[1].
Jej imię brzmiało – według strof jej poezji – Psafo, istnieją również inne formy: Sapfo, Saffo czy też Safo[potrzebny przypis]. Urodziła się na wyspie Lesbos, prawdopodobnie w Mitylenie lub Eresos[1]. Datę urodzin określa się pomiędzy latami 630 p.n.e. a 618 p.n.e. Zachowały się brązowe monety z Mityleny przedstawiające Safonę grającą na lirze, a także monety z miasta Eresos wybite z okazji wizyty poetki (choć to być może właśnie Eresos było rodzinnym miastem Safony). Urodziła się w zamożnej i znaczącej rodzinie arystokratycznej. Ojciec – Skamandronymos (zwanym też Skamonem lub Kamonem) osierocił ją wcześnie pozostawiając wraz z trzema braćmi w opiece matki – Kleuis (Kleis). Najstarszy z braci, Larichos, pełnił zaszczytną funkcję podczaszego w prytanejonie – rodzaju dzisiejszego ratusza. Charakos był bogatym kupcem i osiedlił się w Naukratis, strategicznie położonej kolonii greckiej w delcie Nilu. W Egipcie Charakos zakochał się nieszczęśliwie w heterze Doriche, co doprowadziło go do ruiny finansowej i przysporzyło wstydu całej rodzinie. Najmniej wiadomo o trzecim bracie poetki Eurogyjosie.
Według Księgi Suda z X w. Safona wyszła za mąż za mężczyznę o imieniu Cercylas. Teza ta nie ma potwierdzenia w żadnym innym źródle[2].
W strofach swojej poezji wspomina z czułością córkę Kleis (tradycyjnie nadano jej imię babki). Z czasem Safona staje się przewodniczką – nauczycielką koła (z gr. thassos) ku czci muz i bogini Afrodyty. Miejscem spotkań grupy młodych, niezamężnych dziewcząt z arystokratycznych rodów staje się dom Safony. Safona kształciła dziewczęta w muzyce, grze na instrumentach (lirze zwanej barbitonem), poezji i tańcu aż do czasu ich zamążpójścia. Poetka obdarzała swe podopieczne serdeczną przyjaźnią i gorącym uczuciem. Ku nim skierowane są najpiękniejsze liryki miłosne, homoerotyczne, przepojone radością wspólnego pobytu i smutkiem, gdy wychodząc za mąż opuszczały koło. Zachowały się także pieśni weselne – epitalamia – dedykowane młodym oblubieńcom. Od miejsca zamieszkania Safony, czyli wyspy Lesbos, pochodzi określenie lesbijka, czyli kobieta orientacji homoseksualnej.
Zachowała się scena na czerwonofigurowym naczyniu z Attyki (kubek-kalatos datowany na ok. 480 p.n.e.) przedstawiającą Safonę i poetę Alkajosa. Alkajos darzący Safonę gorącym, przyjacielskim uczuciem, pisze o niej: „fiołkowłosa, czysta, uśmiechnięta Safo”.
W Syrakuzach wystawiono jej pomnik, przedstawiano ją na malowidłach, wazach, monetach i rzeźbach. Pisali o niej z zachwytem Platon, Herodot, Arystofanes, Pindar oraz inni. Właśnie obok Pindara i Anakreonta zaliczana była do "trójcy" najwybitniejszych liryków starożytności. W tym czasie Grecja staje się miejscem burzliwych przemian społecznych związanych z dążeniem ludu do współrządzenia. Na Lesbos powołany został urząd ajsymnety – rozjemcy, którym został Pittakos. W zamęcie spowodowanym początkiem rządów Pittakosa rodzina Safony w obawie o życie opuściła wyspę i udała się na Sycylię. Później powstała legenda[3], według której Safona zakochała się w przewoźniku o mitycznym imieniu Faon. Według legendy Faon – demon z orszaku Afrodyty – odrzucił miłość poetki, a ta zawiedziona miała rzucić się w morze z Skały Leukadyjskiej. Do tej legendy odwołała się w wierszu Soliloquy of Sappho before Precipitating Herself from the Rock of Leucadia amerykańska poetka Margaret Agnew Blennerhassett. W rzeczywistości Safona wróciła na Lesbos, gdzie dożyła późnej starości. Z tego okresu pochodzą pieśni historyczne i epitafia. Safona zmarła i została pochowana w Eolidzie pomiędzy 604 a 590 p.n.e.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
 |
Tę sekcję od 2018-05 należy dopracować: wymaga ona rozwinięcia na postawie autorytatywnych źródeł drukowanych. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji. |
Spuścizna poetki to ponad 6000 wierszy[potrzebny przypis] zawartych w dziewięciu księgach[1][4]. Do dziś zachowało się zaledwie kilkanaście, z czego wiele poznano w ostatnim stuleciu dzięki odkryciom papirusów z Oksyrynchos. Ukazana w poezji Safony niezwykła siła kobiecych uczuć, pełna wdzięku i delikatności, wrażliwości i subtelności zaskakuje ogromną intensywnością i bogactwem wyrazu.[potrzebny przypis]
W Polsce bardzo wcześnie tłumaczona przez Jana Kochanowskiego, później przez Franciszka Kniaźnina[5], w nowszych czasach przez Józefa Szujskiego, Jana Czubka, Tadeusza Sinko i Stefana Srebrnego, Wiktora Steffena, Jerzego Danielewicza, Kazimierę Jeżewską, Janinę Brzostowską, Nikosa Chadzinikolau, J.J. Szczepańskiego, S. Warszawską[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Safona - Encyklopedia PWN - źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy, encyklopedia.pwn.pl [dostęp 2018-07-29] (pol.).
- ↑ D.A. Campbell: Greek Lyric 1: Sappho and Alcaeus, Harvard University Press, Cambridge (Mass.), 1982, ISBN 0-674-99157-5, s. 5.
- ↑ Joel Lidov: Sappho, Herodotus and the Hetaira, 2002, s. 205-206.
- ↑ Sappho, Sappho: A New Translation of the Complete Works, Cambridge University Press, 14 lipca 2014, ISBN 978-1-107-02359-8 [dostęp 2018-07-29] (ang.).
- ↑ „Przedmowa” w: Safona: Pieśni. Warszawa: PIW, 1978, s. 8.
- ↑ Słownik pisarzy antycznych (red. Anna Świderkówna). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2001, s. 445.
