Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne techniczne |
Siergiej89 (dyskusja | edycje) m →Leczenie: drobne redakcyjne, WP:SK |
||
Linia 98: | Linia 98: | ||
Odbywa się najczęściej z użyciem: |
Odbywa się najczęściej z użyciem: |
||
* leków przeciwzapalnych ([[niesteroidowe leki przeciwzapalne]]) np.: [[ |
* leków przeciwzapalnych ([[niesteroidowe leki przeciwzapalne]]) np.: [[diklofenak]] zalecane jako leki pierwszego rzutu pacjentom, u których dominują odczucia bólowe i sztywność poranna, szybko i skutecznie znosząc te objawy; |
||
* leków immunosupresyjnych (powodują zmniejszenie aktywności układu immunologicznego, a tym samym autoagresji organizmu leżącej u podłoża ZZSK); |
* leków immunosupresyjnych (powodują zmniejszenie aktywności układu immunologicznego, a tym samym autoagresji organizmu leżącej u podłoża ZZSK); |
||
* glikokortykosteroidów (stosowane szczególnie w wypadkach zajęcia pojedynczych stawów, jak kolanowe czy skokowe, a podawane w postaci wstrzyknięć dostawowych kilka razy w roku); |
|||
* sulfasalazyny (leki modyfikujące przebieg choroby, ich zastosowanie przy ZZSK jest mniejsze niż w wypadku innych chorób reumatycznych, stosowane u pacjentów z objawami zapalenia stawów obwodowych); |
|||
* etanerceptu, infliksymabu, adalimumabu (tzw. leki biologiczne, w sposób wybiórczy blokują czynniki zapalne odpowiedzialne za rozwój choroby, skierowane przeciwko cząstkom cząstkom TNF-α); |
|||
* fizykoterapii (fototerapia, elektryzacja, balneoterapia, ultradźwięki, masaż ręczny i podwodny); |
* fizykoterapii (fototerapia, elektryzacja, balneoterapia, ultradźwięki, masaż ręczny i podwodny); |
||
* kinezyterapii (przeciwbólowej, rozluźniającej, odciążającej w celu maksymalnego opóźnienia procesu zesztywnienia, zachowania samoobsługi i lokomocji oraz zapobiegania deformacjom i przykurczom); |
* kinezyterapii (przeciwbólowej, rozluźniającej, odciążającej w celu maksymalnego opóźnienia procesu zesztywnienia, zachowania samoobsługi i lokomocji oraz zapobiegania deformacjom i przykurczom); |
||
Linia 109: | Linia 109: | ||
* psychoterapii (gdy u chorych pojawi się nerwica neurasteniczna, a czasem depresja); |
* psychoterapii (gdy u chorych pojawi się nerwica neurasteniczna, a czasem depresja); |
||
* leczenia ognisk zapalnych w zębach i migdałkach. |
* leczenia ognisk zapalnych w zębach i migdałkach. |
||
Podejmowano próby leczenia ZZSK przy pomocy [[bisfosfoniany|bisfosfonianów]] i [[talidomid]]u. |
Podejmowano próby leczenia ZZSK przy pomocy [[bisfosfoniany|bisfosfonianów]] i [[talidomid]]u. |
||
== Historia == |
== Historia == |
Wersja z 11:01, 27 gru 2015
{{{nazwa naukowa}}} | |
{{{opis grafiki}}} | |
Synonimy |
{{{synonimy}}} |
---|---|
Specjalizacja |
{{{specjalizacja}}} |
Objawy |
{{{objawy}}} |
Powikłania |
{{{powikłania}}} |
Początek |
{{{początek}}} |
Czas trwania |
{{{czas trwania}}} |
Typy |
{{{typy}}} |
Przyczyny |
{{{przyczyny}}} |
Czynniki ryzyka |
{{{czynniki ryzyka}}} |
Rozpoznanie |
{{{rozpoznanie}}} |
Różnicowanie |
{{{różnicowanie}}} |
Zapobieganie |
{{{zapobieganie}}} |
Leczenie |
{{{leczenie}}} |
Leki |
{{{leki}}} |
Rokowanie |
{{{rokowanie}}} |
Zapadalność |
{{{zapadalność}}} |
Śmiertelność |
{{{śmiertelność}}} |
Klasyfikacje | |
ICD-11 |
{{{ICD11}}} |
ICD-10 |
M45 |
DSM-5 |
{{{DSM-5}}} |
DSM-IV |
{{{DSM-IV}}} |
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (w skrócie ZZSK, synonimy: choroba Bechterewa, choroba Marie-Strümplla-Bechterewa, łac. spondylitis ankylopoetica, spondyloarthritis ankylopoetica, ang. ankylosing spondylitis) – zaliczana do seronegatywnych spondyloartropatii, przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej, o podłożu autoimmunologicznym, obejmująca drobne stawy międzykręgowe, więzadła międzykręgowe oraz stawy krzyżowo-biodrowe, prowadząca do ich stopniowego usztywniania. ZZSK jest procesem zapalnym, przewlekłym, postępującym z okresami zaostrzeń i długotrwałych remisji.
Patogeneza
Patogeneza ZZSK, jak dotąd, nie została dokładnie wyjaśniona. Wiadomo, że we wczesnej fazie choroby proces zapalny zogniskowany jest w przyczepach ścięgnistych, gdzie powstaje ziarnina. W miejscach zmienionych chorobowo szybko dochodzi do odkładania się soli wapnia, a w konsekwencji do kostnienia. Kostnienie pierścieni włóknistych, stawów międzykręgowych i więzadeł kręgosłupa prowadzi do jego zesztywnienia. Tworzą się wówczas mostki kostne stanowiące połączenia sąsiednich kręgów – początkowo w odcinku lędźwiowym, następnie stopniowo w piersiowym) zwane sydesmofitami. W wyniku zmian chorobowych przy ZZSK kręgosłup przybiera wygląd kija bambusowego, a w trzonach kręgów następuje zanik kostny. Stan zapalny toczy się także w stawach biodrowych, w samych kościach, w okostnej, w ścięgnach w miejscu ich przyczepu do kości (głównie w ścięgnie Achillesa) oraz w tkankach okołostawowych. Obserwuje się również zmiany w mięśniach, których bóle powodują odruchowy, skurcz o charakterze obronnym, z czasem utrwalający się. Ostatecznie następuje dysfonia mięśni (zanik), głównie przykręgosłupowych i obręczy kończyny górnej. Wizualnym objawem tych wszystkich procesów w przebiegu schorzenia jest charakterystyczna przy ZZSK tzw. sylwetka narciarza, którą chorzy przyjmują dla utrzymania równowagi
Objawy i przebieg
Choroba występuje częściej u mężczyzn (2-3 razy[1]) w wieku młodym i średnim. Również jej przebieg jest cięższy u mężczyzn. Choroba rozpoczyna się powoli i stopniowo postępuje. Szacunkowe dane epidemiologiczne wskazują, że odsetek zachorowań na ZZSK w Polsce waha się od 0,05 do 0,23%.[2] Początek choroby jest zwykle niezauważalny. W fazie wczesnej można zaobserwować:
- tępy ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do pośladków;
- nasilanie objawów bólowych w nocy i nad ranem;
- bóle obustronne, nasilające się w spoczynku;
- poranną sztywność kręgosłupa;
- ogólne osłabienie;
- stany podgorączkowe;
- brak apetytu;
- spadek masy ciała.
W miarę rozwoju choroby do powyżej wymienionych symptomów dołączają kolejne.
Najczęstsze objawy stawowe to:
- ból dolnego odcinka pleców lub w okolicy pośladków, zwykle symetryczny, nasilający się w godzinach nocnych, zmniejszający się po aktywności fizycznej i narastający w unieruchomieniu
- nasilenie bólu klatki piersiowej podczas oddychania (ból promieniuje od kręgosłupa wzdłuż żeber)
- ograniczenie, a następnie unieruchomienie odcinka szyjnego kręgosłupa
- stopniowo postępujące dolegliwości bólowe w innych odcinkach kręgosłupa, piersiowym i szyjnym
- zajęcie stawów proksymalnych (około 25%), zwykle większych stawów, rzadko drobnych
- ból pięt (około 40%)
- ból i obrzęk okolicy stawów mostkowo–obojczykowych[potrzebny przypis]
- ból i sztywność w okolicy żeber
Chory przybiera charakterystyczną postawę - lekko pochyloną do przodu, chodzi patrząc w ziemię, oglądając się za siebie obraca całe ciało.
Objawy pozastawowe:
- zapalenie tęczówki, zapalenie błony naczyniowej oka
- zapalenie aorty wstępującej
- niedomykalność zastawki mitralnej
- niedomykalność zastawki aortalnej
- zapalenie prostaty
- zwłóknienie płuc
- amyloidoza
- zapalenie jelit
W badaniu przedmiotowym stwierdza się:
- zniesienie lordozy lędźwiowej;
- pogłębienie kifozy piersiowej;
- bolesność w stawach krzyżowo-biodrowych;
- przesunięcie łopatek i barków do przodu;
- pogłębienie lordozy szyjnej[potrzebny przypis];
- głowa przesunięta do przodu, w skłonie w tył[potrzebny przypis];
- klatka piersiowa spłaszczona[potrzebny przypis];
- tendencja do usztywnienia w pozycji skłonu w przód;
- zawężenie kręgu widzenia na skutek ograniczenia ruchomości kręgosłupa, chory obraca się całym ciałem, klatka piersiowa spłaszczona[potrzebny przypis].
Rozpoznanie
Rozpoznanie ZZSK opiera się obecnie na zmodyfikowanych kryteriach nowojorskich[3].
Kryteria kliniczne
- ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej utrzymujący się przez ≥3 miesiące, zmniejszający się po ćwiczeniach, nieustępujący w spoczynku
- ograniczenie ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa
- zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej (w odniesieniu do wartości odpowiednich dla płci i wieku).
Kryterium radiologiczne
- obustronne zmiany zapalne w stawach krzyżowo-biodrowych 2-4 stopnia lub jednostronne 3-4 stopnia
Rozpoznanie ZZSK jest pewne, gdy spełnione jest kryterium radiologiczne potwierdzone badaniem RTG i przynajmniej jedno kryterium kliniczne. O rozpoznaniu prawdopodobnym mówimy, gdy spełnione są 3 kryteria kliniczne lub tylko kryterium radiologiczne[1].Kryteria te nie są jednak dość czułe ani wystarczające do rozpoznania wczesnej fazy choroby. W tego typu przypadkach znaczenie rozpoznawcze może mieć wykrycie u chorego HLA-B27 – genu odgrywającego przypuszczalnie istotną rolę w etiologii schorzenia (czynnik dziedziczny). U około 90% osób rasy białej z potwierdzonym ZZSK stwierdza się obecność HLA-B27[4]. W wynikach badań laboratoryjnych widoczny jest też wzrost Odczynu Biernackiego (OB), niedokrwistość.
Różnicowanie
- ból dolnego odcinka pleców pochodzenia mechanicznego
- reumatoidalne zapalenie stawów
- dyskopatie
- fibromialgia
- zmiany nowotworowe
- reaktywne zapalenia stawów
- choroba Scheuermanna
- łuszczycowe zapalenie stawów
- zapalenia stawów towarzyszące przewlekłym zapaleniom jelit
- choroby zakaźne (gruźlica, bruceloza)
- stany zapalne w obrębie miednicy małej
- choroby metaboliczne kości
- rozsiana samoistna hiperostoza szkieletu.
Leczenie
Leczenie choroby jest mało skuteczne, powinno się odbywać pod ścisłą kontrolą lekarza reumatologa.
Odbywa się najczęściej z użyciem:
- leków przeciwzapalnych (niesteroidowe leki przeciwzapalne) np.: diklofenak zalecane jako leki pierwszego rzutu pacjentom, u których dominują odczucia bólowe i sztywność poranna, szybko i skutecznie znosząc te objawy;
- leków immunosupresyjnych (powodują zmniejszenie aktywności układu immunologicznego, a tym samym autoagresji organizmu leżącej u podłoża ZZSK);
- glikokortykosteroidów (stosowane szczególnie w wypadkach zajęcia pojedynczych stawów, jak kolanowe czy skokowe, a podawane w postaci wstrzyknięć dostawowych kilka razy w roku);
- sulfasalazyny (leki modyfikujące przebieg choroby, ich zastosowanie przy ZZSK jest mniejsze niż w wypadku innych chorób reumatycznych, stosowane u pacjentów z objawami zapalenia stawów obwodowych);
- etanerceptu, infliksymabu, adalimumabu (tzw. leki biologiczne, w sposób wybiórczy blokują czynniki zapalne odpowiedzialne za rozwój choroby, skierowane przeciwko cząstkom cząstkom TNF-α);
- fizykoterapii (fototerapia, elektryzacja, balneoterapia, ultradźwięki, masaż ręczny i podwodny);
- kinezyterapii (przeciwbólowej, rozluźniającej, odciążającej w celu maksymalnego opóźnienia procesu zesztywnienia, zachowania samoobsługi i lokomocji oraz zapobiegania deformacjom i przykurczom);
- gimnastyki leczniczej (gimnastyka poranna, ćwiczenia w basenach, pływanie – głównie klasykiem na grzbiecie, gry sportowe, różnodystansowe spacery z trasami o odmiennych kątach nachylenia);
- leczenia chirurgicznego (w celu korekty wtórnych zniekształceń);
- psychoterapii (gdy u chorych pojawi się nerwica neurasteniczna, a czasem depresja);
- leczenia ognisk zapalnych w zębach i migdałkach.
Podejmowano próby leczenia ZZSK przy pomocy bisfosfonianów i talidomidu.
Historia
Przypuszczalnie pierwszy opis choroby pozostawił brytyjski lekarz Bernard O’Connor w 1695. Obraz kliniczny ze zmianami kostnymi powiązał już Benjamin Brodie w 1850. W latach 90. XIX wieku swoje opisy przypadków przedstawili Władimir Biechtieriew, Pierre Marie i Adolf von Strümpell, od których wzięły się eponimiczne nazwy schorzenia[5].
- ↑ a b Andrzej Szczeklik (red.) Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom I. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005. ISBN 83-7430-031-0.
- ↑ D. Musiał, Znaczenie HLA-B27 w diagnostyce zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa . "Przegląd Reumatologiczny" 2010,, nr 3, s. 6.
- ↑ S.van der Linden, H.A. Valkenburg, A. Cats: Evaluation of diagnostic criteria for ankylosing spondylitis. A proposal for modification of the New York criteria. Arthritis Rheum. 27(4), 361-368 (1984).
- ↑ D. Musiał, Znaczenie HLA-B27 w diagnostyce zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa . "Przegląd Reumatologiczny" 2010,, nr 3, s. 6.
- ↑ Bekhterev's disease w bazie Who Named It (ang.)
Bibliografia
- Z. Buła, M. Korkosz, Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, [w:] serwis Reumatologia. Medycyna Praktyczna reumatologia.mp.pl [dostęp 2014-02-16].
- W. Dega, Ortopedia i rehabilitacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
- D. Musiał, Znaczenie HLA-B27 w diagnostyce zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa . "Przegląd Reumatologiczny" 2010,, nr 3, s. 6-7.
- A. Zaburzycka-Sienkiewicz, Zasady leczenia bólu w chorobach reumatycznych. Przewodnik Lekarza 2004, nr 5, s. 14-25.