Piątek: Różnice pomiędzy wersjami

	Informacje w projektach siostrzanych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 15:06, 7 paź 2020

Piątek (skrót pt. lub piąt.^[1], symbol w kalendarzu Pt) – dzień tygodnia między czwartkiem a sobotą.

Według normy ISO-8601 jest piątym dniem tygodnia^[2].

W tradycji biblijnej – chrześcijańskiej i żydowskiej, gdzie za pierwszy dzień tygodnia uznawana jest niedziela, piątek jest dniem szóstym^[3].

Dla chrześcijan jest dniem śmierci Jezusa Chrystusa, w niektórych wyznaniach obowiązuje z tego powodu post. Piątek jest świętym dniem dla wyznawców islamu. W judaizmie w piątek, wraz z zachodem słońca, rozpoczyna się szabat. W kulturze zachodniej w piątek wieczorem rozpoczyna się weekend.

Polska nazwa, wspólna z innymi językami słowiańskimi, pochodzi od liczby pięć^[4]; por. czes. pátek, ros. пятница (piatnica), serb.-chorw. petak. Podobnie w językach bałtyckich: lit. penktadienis < penkta ‛piąta’ + diena ‛dzień’.

Od liczby sześć pochodzi port. sexta-feira. Gr. παρασκευή (paraskevi) ‛przygotowanie’ również nawiązuje do tradycji biblijnej, w której piątek był dniem przygotowania do Paschy, która wypadała w sobotę.

Łacińska nazwa dies Veneris ‘dzień Wenus’ wpłynęła na nazewnictwo innych języków europejskich, np. hiszp. viernes, wł. venerdì; w językach germańskich jest to dzień Frigg względnie Frei – nordyckiej odpowiedniczki Wenus: np. ang. Friday, niem. Freitag, w językach norweskim, duńskim, szwedzkim fredag, w niderlandzkim vrijdag.

Piątek trzynastego

W niektórych krajach piątek, który jest jednocześnie 13. dniem miesiąca jest uznawany za pechowy.

Osobny artykuł: Piątek trzynastego (przesąd).

Zobacz też

Wielki Piątek
Nazwy dni tygodnia
Dżummuah
Śukra
miejscowość Piątek (województwo łódzkie)

Przypisy

↑ Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski: Skracanie nazw dni tygodnia. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2007-04-04. [dostęp 2013-08-28].
↑ Norma ISO-8601. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna, 2004-12-01. [dostęp 2013-03-09].
↑ Andrzej Przybylski: Ukradzione niedziele. niedziela.pl, 2009. [dostęp 2013-03-09].
↑ Radosław Kotarski: Polimaty #39 Skąd się wzięły dni tygodnia?.

[1] Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski: Skracanie nazw dni tygodnia. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2007-04-04. [dostęp 2013-08-28].

[2] Norma ISO-8601. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna, 2004-12-01. [dostęp 2013-03-09].

[3] Andrzej Przybylski: Ukradzione niedziele. niedziela.pl, 2009. [dostęp 2013-03-09].

[4] Radosław Kotarski: Polimaty #39 Skąd się wzięły dni tygodnia?.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 [[Plik:Orthodoxe Kreuzwegsprozession am Karfreitag in der Via Dolorosa.jpg|thumb|Nabożeństwo [[Droga krzyżowa|Drogi Krzyżowej]] w [[Jerozolima|Jerozolimie]], w piątek według tradycji chrześcijańskiej miał umrzeć [[Jezus Chrystus]]]]
-'''Piątek''' (skrót '''pt.''' lub '''piąt.'''<ref>{{cytuj stronę | url=https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/;8124 | tytuł=Skracanie nazw dni tygodnia | data =2007-04-04 | data dostępu= 2013-08-28 | autor =[[Jan Grzenia]], Uniwersytet Śląski |opublikowany=Wydawnictwo Naukowe PWN SA}}</ref>, symbol w kalendarzu '''Pt''') – [[dzień]] [[tydzień|tygodnia]] między [[czwartek|czwartkiem]] a [[sobota|sobotą]].
+'''Piątek''' (skrót '''pt.''' lub '''piąt.'''<ref>{{cytuj stronę |url = https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/;8124 |tytuł = Skracanie nazw dni tygodnia |autor = [[Jan Grzenia]], Uniwersytet Śląski |data = 2007-04-04 |opublikowany = Wydawnictwo Naukowe PWN SA |data dostępu = 2013-08-28}}</ref>, symbol w kalendarzu '''Pt''') – [[dzień]] [[tydzień|tygodnia]] między [[czwartek|czwartkiem]] a [[sobota|sobotą]].
-Według normy ISO-8601 jest piątym dniem tygodnia<ref>{{cytuj stronę |url=http://dotat.at/tmp/ISO_8601-2004_E.pdf |tytuł=Norma ISO-8601 |data = 2004-12-01|data dostępu=2013-03-09 |opublikowany=[[Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna]]}}</ref>.
+Według normy ISO-8601 jest piątym dniem tygodnia<ref>{{cytuj stronę |url = http://dotat.at/tmp/ISO_8601-2004_E.pdf |tytuł = Norma ISO-8601 |data = 2004-12-01 |opublikowany = [[Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna]] |data dostępu = 2013-03-09}}</ref>.
-W tradycji [[Biblia|biblijnej]] – [[Chrześcijaństwo|chrześcijańskiej]] i [[Judaizm|żydowskiej]], gdzie za pierwszy dzień tygodnia uznawana jest [[niedziela]], piątek jest dniem szóstym<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.niedziela.pl/artykul/90195/nd/Ukradzione-niedziele | tytuł = Ukradzione niedziele | nazwisko = Przybylski | imię = Andrzej | opublikowany = niedziela.pl | data dostępu = 2013-03-09|data=2009}}</ref>.
+W tradycji [[Biblia|biblijnej]] – [[Chrześcijaństwo|chrześcijańskiej]] i [[Judaizm|żydowskiej]], gdzie za pierwszy dzień tygodnia uznawana jest [[niedziela]], piątek jest dniem szóstym<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.niedziela.pl/artykul/90195/nd/Ukradzione-niedziele |tytuł = Ukradzione niedziele |nazwisko = Przybylski |imię = Andrzej |opublikowany = niedziela.pl |data = 2009 |data dostępu = 2013-03-09}}</ref>.
 Dla [[chrześcijaństwo|chrześcijan]] jest dniem śmierci [[Jezus Chrystus|Jezusa Chrystusa]], w niektórych wyznaniach obowiązuje z tego powodu [[post]]. Piątek jest świętym dniem dla wyznawców [[islam]]u. W [[judaizm]]ie w piątek, wraz z zachodem słońca, rozpoczyna się [[szabat]]. W kulturze zachodniej w piątek wieczorem rozpoczyna się [[weekend]].
-Polska nazwa, wspólna z innymi [[języki słowiańskie|językami słowiańskimi]], pochodzi od liczby ''pięć''<ref>{{cytuj stronę|url=https://www.youtube.com/watch?v=1mH0dqJMkd0 | tytuł = Polimaty #39 Skąd się wzięły dni tygodnia?  |autor = Radosław Kotarski }}</ref>; por. [[język czeski|czes.]] ''pátek'', [[język rosyjski|ros.]] ''пятница'' (''piatnica''), [[język serbsko-chorwacki|serb.-chorw.]] ''petak''. Podobnie w [[języki bałtyckie|językach bałtyckich]]: [[język litewski|lit.]] ''penktadienis'' < ''penkta'' ‛piąta’ + ''diena'' ‛dzień’.
+Polska nazwa, wspólna z innymi [[języki słowiańskie|językami słowiańskimi]], pochodzi od liczby ''pięć''<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.youtube.com/watch?v=1mH0dqJMkd0 |tytuł = Polimaty #39 Skąd się wzięły dni tygodnia? |autor = Radosław Kotarski}}</ref>; por. [[język czeski|czes.]] ''pátek'', [[język rosyjski|ros.]] ''пятница'' (''piatnica''), [[język serbsko-chorwacki|serb.-chorw.]] ''petak''. Podobnie w [[języki bałtyckie|językach bałtyckich]]: [[język litewski|lit.]] ''penktadienis'' < ''penkta'' ‛piąta’ + ''diena'' ‛dzień’.
 Od liczby ''sześć'' pochodzi [[język portugalski|port.]] ''sexta-feira''. [[język nowogrecki|Gr.]] ''παρασκευή'' (''paraskevi'') ‛przygotowanie’ również nawiązuje do tradycji biblijnej, w której piątek był dniem przygotowania do [[Pesach|Paschy]], która wypadała w [[sobota|sobotę]].
-Łacińska nazwa ''dies Veneris'' ‛dzień [[Wenus (mitologia)|Wenus]]’ wpłynęła na nazewnictwo innych języków europejskich, np. [[język hiszpański|hiszp.]] ''viernes'', [[język włoski|wł.]] ''venerdì''; w [[języki germańskie|językach germańskich]] jest to dzień [[Frigg]] względnie [[Freja|Frei]] – [[Mitologia nordycka|nordyckiej]] odpowiedniczki Wenus: np. [[język angielski|ang.]] ''Friday'', [[język niemiecki|niem.]] ''Freitag'', w językach [[język norweski|norweskim]], [[język duński|duńskim]], [[język szwedzki|szwedzkim]] ''fredag'', w [[język niderlandzki|niderlandzkim]] ''vrijdag''.
+Łacińska nazwa ''dies Veneris'' ‘dzień [[Wenus (mitologia)|Wenus]]’ wpłynęła na nazewnictwo innych języków europejskich, np. [[język hiszpański|hiszp.]] ''viernes'', [[język włoski|wł.]] ''venerdì''; w [[języki germańskie|językach germańskich]] jest to dzień [[Frigg]] względnie [[Freja|Frei]] – [[Mitologia nordycka|nordyckiej]] odpowiedniczki Wenus: np. [[język angielski|ang.]] ''Friday'', [[język niemiecki|niem.]] ''Freitag'', w językach [[język norweski|norweskim]], [[język duński|duńskim]], [[język szwedzki|szwedzkim]] ''fredag'', w [[język niderlandzki|niderlandzkim]] ''vrijdag''.
 == Piątek trzynastego ==
@@ Linia 22: / Linia 22: @@
 == Zobacz też ==
 {{Siostrzane projekty
- |commons   =category:Friday
+ |commons   = category:Friday
- |słownik   =piątek
+ |słownik   = piątek
  |źródła    =
  |cytaty    =