Piątek (województwo łódzkie)
| |||||
| |||||
 Pomnik w Piątku symbolizujący środek Polski | |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo | łódzkie | ||||
| Powiat | łęczycki | ||||
| Gmina | Piątek | ||||
| Liczba ludności (2011) | 1908 | ||||
| Strefa numeracyjna | (+48) 24 | ||||
| Kod pocztowy | 99-120 | ||||
| Tablice rejestracyjne | ELE | ||||
| SIMC | 0573256 | ||||
Położenie na mapie gminy Piątek   Piątek | |||||
Położenie na mapie Polski  Piątek | |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  Piątek | |||||
Położenie na mapie powiatu łęczyckiego  Piątek | |||||
| 52°04′09″N 19°28′50″E/52,069167 19,480556 | |||||
Piątek – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, w gminie Piątek. Miejscowość jest siedzibą gminy Piątek. Był miastem duchownym[1], miasto arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w powiecie łęczyckim województwa łęczyckiego w końcu XVI wieku[2].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie płockim.
Wieś położona jest nad rzekami Moszczenicą i Maliną. W Piątku krzyżują się drogi biegnące z Łodzi do Kutna i z Łowicza do Łęczycy. Tradycyjnie, od 1966[3] uważa się, że w miejscowości znajduje się geometryczny środek Polski[4]. Wjeżdżający do Piątku są witani tablicą informacyjną w kształcie granic państwa z napisem „Piątek – geometryczny środek Polski”. W centrum Piątku usytuowany jest również pomnik symbolizujący geometryczny środek Polski. Wcześniej w tym miejscu znajdował się potężny kamień.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Piątek ze względu na swoje położenie był początkowo osadą targową. Prawdopodobnie nazwa Piątku pochodzi od dnia tygodnia, w którym odbywały się w nim targi. Prawa miejskie otrzymał w XIV w. W tym czasie był silnym ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. W połowie XVII w. liczył 320 domów i ok. 1500 mieszkańców. W tym czasie słynął m.in. z produkcji piwa. Dalszy rozwój Piątku zahamował najazd szwedzki, przede wszystkim jednak do upadku gospodarczego przyczynił się pożar w 1681 r., który strawił całe miasto. Od tego czasu Piątek nie odzyskał swojej świetności. W 1685 r. było w nim tylko 40 domów, a 100 lat później, w 1785 r. zaledwie o 10 więcej. Piątek stracił prawa miejskie ze względu na udział mieszkańców w powstaniu styczniowym.
W okresie międzywojennym w Piątku powstała fabryka maszyn rolniczych, w której miała zatrudnienie część mieszkańców. Większość ludności jednak zajmowała się rolnictwem. Istniały również warsztaty rzemieślnicze oferujące mieszkańcom Piątku i okolicy swoje usługi. Część mieszkańców, zwłaszcza Żydzi, zajmowała się handlem. W większości okolicznych wsi istniały majątki ziemskie, w których miała zatrudnienie ludność zamieszkująca okolice Piątku. Tylko w nielicznych wsiach, w których nastąpiło uwłaszczenie zamieszkiwali (najczęściej małorolni) chłopi.
W pierwszej fazie Bitwy nad Bzurą Piątek i okoliczne wsie stały się areną ofensywy wojsk polskich. Po zaciekłych walkach, poważnie zniszczona miejscowość została zdobyta przez wojsko polskie 9 września 1939, jednak wskutek zmiany sytuacji na froncie oddziały polskie opuściły Piątek bez walki 13 września. W listopadzie 1939 Niemcy wcielili miejscowość w granice Rzeszy. Część polskich mieszkańców wysiedlono, a ludność pochodzenia żydowskiego wymordowano w ośrodku zagłady Żydów z Kraju Warty, w Kulmhof am Nehr (Chełmno n. Nerem).
Do 18 maja 1943 roku miejscowość nosiła przedwojenną nazwę, dopiero w tym dniu otrzymała niemiecką nazwę (Quadenstädt) – na cześć germańskiego plemienia Kwadów[5]. 18 stycznia 1945 Piątek został wyzwolony spod okupacji niemieckiej.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[6] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- rzymskokatolicki kościół pw. Świętej Trójcy, parafialny, 2 poł. XV, 1740, nr rej.: 85-V-9 z 29.03.1949 oraz 81 z 8.08.1967; był pierwszą placówką duszpasterską bp. Zygmunta Choromańskiego po otrzymaniu święceń kapłańskich w 1916 r.[7]
- dzwonnica, 1 poł. XIX, nr rej.: 90-V-14 z 29.03.1949 oraz 82 z 8.08.1967
- mariawicki kościół pw. św. Trójcy, parafialny,neogotycki, 1907
- rzymskokatolicki kościół pw. Przemienienia Pańskiego, cmentarny, drewniany, poł. XVIII, nr rej.: 555-V-30 z 32.10.1950 oraz 83 z 8.08.1967
- dzwonnica, nr rej.: 526 z 8.08.1967
- park miejski, poł. XIX, nr rej.: 595 z 29.12.1988
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- geometryczny środek Europy
- Piątek Mały
- Piątek Wielki
- Parafia Trójcy Przenajświętszej w Piątku (Kościoła Starokatolickiego Mariawitów)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Piątek 1 w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VIII: Perepiatycha – Pożajście. Warszawa 1887.
- Kazania y exhorty pasterskie pasterzom w parafiach przygodne przez X. Wawrzyńca Walkiewicza, Vice-proboszcza i mansyonarza Piątkowskiego, Pisarza Dekanatu Zgierskiego do druku podane roku pańskiego 1777.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
- ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 67.
- ↑ Bartosz Józefiak, Od 1966 r. centrum Polski było w miejscowości Piątek. Tajemniczy przybysz z Krakowa sprawił, że to się zmieniło Więcej: http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,24272910,od-1966-roku-centrum-polski-bylo-w-miejscowosci-piatek-tajemniczy.html.
- ↑ 19°27’E – 52°03’N, czyli geometryczny środek Polski?
- ↑ Verodnungsblatt des Reichsstathalters im Warthegau. 18 V 1943, nr 12, s. 99
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 22 maja 2011].
- ↑ Maciej Grzegorz Smoliński: Biskup Zygmunt Choromański (1892 – 1968). Życie i działalność. Warszawa: 2013, s. 20.
| ||||||||||||
| ||||||||
