Piątek (województwo łódzkie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Piątek
Herb Flaga
Herb Piątku Flaga Piątku
Geometryczny środek Polski w Piątku
Geometryczny środek Polski w Piątku
Państwo  Polska
Województwo łódzkie
Powiat łęczycki
Gmina Piątek
Liczba ludności (2006) 2130
Strefa numeracyjna (+48) 24
Kod pocztowy 99-120
Tablice rejestracyjne ELE
SIMC 0573256
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa lokalizacyjna województwa łódzkiego
Piątek
Piątek
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Piątek
Piątek
Ziemia52°04′09″N 19°28′50″E/52,069167 19,480556
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach

Piątek – dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, w gminie Piątek. Miejscowość jest siedzibą gminy Piątek. Był miastem duchownym[1], miasto arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w powiecie łęczyckim województwa łęczyckiego w końcu XVI wieku[2].

Wieś położona jest nad rzekami Moszczenicą i Maliną. W Piątku krzyżują się drogi biegnące z Łodzi do Kutna i z Łowicza do Łęczycy.

W miejscowości znajduje się geometryczny środek Polski[3]. Wjeżdżając do Piątku napotkamy tablicę informacyjną w kształcie granic państwa z napisem „Piątek – geometryczny środek Polski”. W centrum Piątku usytuowany jest również pomnik symbolizujący geometryczny środek Polski. Wcześniej w tym miejscu znajdował się potężny kamień.

Historia[edytuj]

Piątek ze względu na swoje położenie był początkowo osadą targową. Prawdopodobnie nazwa Piątku pochodzi od dnia tygodnia, w którym odbywały się w nim targi. Prawa miejskie otrzymał w XIV w. W tym czasie był silnym ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. W połowie XVII w. liczył 320 domów i ok. 1500 mieszkańców. W tym czasie słynął m.in. z produkcji piwa. Dalszy rozwój Piątku zahamował najazd szwedzki, przede wszystkim jednak do upadku gospodarczego przyczynił się pożar w 1681 r., który strawił całe miasto. Od tego czasu Piątek nie odzyskał swojej świetności. W 1685 r. było w nim tylko 40 domów, a 100 lat później, w 1785 r. zaledwie o 10 więcej. Piątek stracił prawa miejskie ze względu na udział mieszkańców w powstaniu styczniowym.

W okresie międzywojennym w Piątku powstała fabryka maszyn rolniczych, w której miała zatrudnienie część mieszkańców. Większość ludności jednak zajmowała się rolnictwem. Istniały również warsztaty rzemieślnicze oferujące mieszkańcom Piątku i okolicy swoje usługi. Część mieszkańców, zwłaszcza Żydzi, zajmowała się handlem. W większości okolicznych wsi istniały majątki ziemskie, w których miała zatrudnienie ludność zamieszkująca okolice Piątku. Tylko w nielicznych wsiach, w których nastąpiło uwłaszczenie zamieszkiwali (najczęściej małorolni) chłopi.

W pierwszej fazie Bitwy nad Bzurą Piątek i okoliczne wsie stały się areną ofensywy wojsk polskich. Po zaciekłych walkach, poważnie zniszczona miejscowość została zdobyta przez wojsko polskie 9 września 1939, jednak wskutek zmiany sytuacji na froncie oddziały polskie opuściły Piątek bez walki 13 września. W listopadzie 1939 Niemcy wcielili miejscowość w granice Rzeszy. Część polskich mieszkańców wysiedlono, a ludność pochodzenia żydowskiego wymordowano w ośrodku zagłady Żydów z Kraju Warty, w Kulmhof am Nehr (Chełmno n. Nerem).

Do 18 maja 1943 roku miejscowość nosiła przedwojenną nazwę, dopiero w tym dniu otrzymała niemiecką nazwę (Quadenstädt) – na cześć germańskiego plemienia Kwadów[4]. 18 stycznia 1945 Piątek został wyzwolony spod okupacji niemieckiej.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie płockim.

Zabytki[edytuj]

Kościół mariawicki pw. Trójcy Przenajświętszej w Piątku

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[5] na listę zabytków wpisane są obiekty:

  • kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, 2 poł. XV, 1740, nr rej.: 85-V-9 z 29.03.1949 oraz 81 z 8.08.1967; był pierwszą placówką duszpasterską bp. Zygmunta Choromańskiego po otrzymaniu święceń kapłańskich w 1916 r.[6]
  • dzwonnica, 1 poł. XIX, nr rej.: 90-V-14 z 29.03.1949 oraz 82 z 8.08.1967
  • kościół cmentarny pw. św. Wawrzyńca, drewniany, poł. XVIII, nr rej.: 555-V-30 z 32.10.1950 oraz 83 z 8.08.1967
  • dzwonnica, nr rej.: 526 z 8.08.1967
  • park miejski, poł. XIX, nr rej.: 595 z 29.12.1988

Zobacz też[edytuj]

Linki zewnętrzne[edytuj]

Przypisy

  1. ↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 15.
  2. ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 67.
  3. ↑ 19°27’E - 52°03’N, czyli geometryczny środek Polski?
  4. ↑ Verodnungsblatt des Reichsstathalters im Warthegau. 18 V 1943, nr 12, s. 99
  5. ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 22 maja 2011].
  6. ↑ Maciej Grzegorz Smoliński: Biskup Zygmunt Choromański (1892 – 1968). Życie i działalność. Warszawa: 2013, s. 20.
p • d • e
Gmina Piątek
Siedziba gminy Herb gminy Piątek
Sołectwa
Miejscowości niesołeckie
p • d • e
Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (obecnie ponownie zdegradowane) oraz miasta obecnie niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) - miasto restytuowane połączone z innym miastem, (**) miasto restytuowane włączone do innego miasta, (***) miasto nierestytuowane włączone do innego miasta, (****) miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) znak (#) odnosi się do dwóch miast zdegradowanych w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888 r.); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Zestawienie opiera się na oryginalnym ustawodawstwie opublikowanym w Dzienniku Praw. Obejmuje pełną listę miast (336) na obszarze Królestwa Polskiego zdegradowanych do rzędu wsi na mocy Ukazu do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszonego 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piątek_(województwo_łódzkie)&oldid=50054420”