Semej: Różnice pomiędzy wersjami
50°26′N 80°16′E/50,433333 80,266667| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
akt. |
|||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
|www = http://www.akimsemey.gov.kz/ |
|www = http://www.akimsemey.gov.kz/ |
||
}} |
}} |
||
'''Semej''' ({{w języku|kk|Семей}}; {{w języku|ru|Семей}}, ''Siemiej''; do 2007 roku Semipałatyńsk) – miasto w północno-wschodnim [[Kazachstan]]ie, w [[obwód wschodniokazachstański|obwodzie wschodniokazachstańskim]], w pobliżu granicy z [[Rosja|Rosją]], położone na południowy wschód od [[Pawłodar]]u. W 2018 roku liczyło ok. 323 tys. mieszkańców<ref>{{Cytuj stronę | |
'''Semej''' ({{w języku|kk|Семей}}; {{w języku|ru|Семей}}, ''Siemiej''; do 2007 roku Semipałatyńsk) – miasto w północno-wschodnim [[Kazachstan]]ie, w [[obwód wschodniokazachstański|obwodzie wschodniokazachstańskim]], w pobliżu granicy z [[Rosja|Rosją]], położone na południowy wschód od [[Pawłodar]]u. W 2018 roku liczyło ok. 323 tys. mieszkańców<ref>{{Cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20181123065719/https://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT285783 |tytuł = 2018 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы халқының жынысы бойынша саны |opublikowany = Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті |język = kk |data dostępu = 2018-12-07}}</ref>. Port nad [[Irtysz]]em; przemysł spożywczy, lekki, cementowy; stocznia; węzeł kolejowy; 4 szkoły wyższe; muzea (m.in. [[Fiodor Dostojewski|Fiodora Dostojewskiego]])<ref>{{encyklopedia PWN|id = 3973883|tytuł=Semej|data dostępu=2010-09-03}}</ref>. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
[[Plik:Semipalatinsk 1850.jpg|thumb|left|Semipałatyńsk w XIX wieku]] |
[[Plik:Semipalatinsk 1850.jpg|thumb|left|Semipałatyńsk w XIX wieku]] |
||
Założony w 1718 roku jako warownia położona 18 km na południe od obszaru dzisiejszego miasta, w pobliżu ruin klasztoru buddyjskiego, składającego się z siedmiu budynków, od którego wzięła się nazwa Semipałatyńsk. Przeniesiony na swoje obecne miejsce w 1778 roku, w celu ochrony przed wiosennymi powodziami; od 1782 roku miasto. Od XIX wieku miejsce zesłań politycznych. W latach |
Założony w 1718 roku jako warownia położona 18 km na południe od obszaru dzisiejszego miasta, w pobliżu ruin klasztoru buddyjskiego, składającego się z siedmiu budynków, od którego wzięła się nazwa Semipałatyńsk. Przeniesiony na swoje obecne miejsce w 1778 roku, w celu ochrony przed wiosennymi powodziami; od 1782 roku miasto. Od XIX wieku miejsce zesłań politycznych. W latach 1854–1859 w mieście przebywał pisarz [[Fiodor Dostojewski]], który służył jako żołnierz w batalionie liniowym. |
||
Rozwój miasta nastąpił po doprowadzeniu linii kolejowej z [[Syberia|Syberii]] w 1906 roku oraz po zakończeniu budowy [[Kolej Turkiestańsko-Syberyjska|Kolei Turkiestańsko-Syberyjskiej]] w 1931 roku<ref>{{Cytuj stronę | |
Rozwój miasta nastąpił po doprowadzeniu linii kolejowej z [[Syberia|Syberii]] w 1906 roku oraz po zakończeniu budowy [[Kolej Turkiestańsko-Syberyjska|Kolei Turkiestańsko-Syberyjskiej]] w 1931 roku<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/533881/Semey |tytuł = Semey |opublikowany = Britannica Online Encyclopedia |język = en |data dostępu = 2010-09-03}}</ref>. Od 1939 roku stolica obwodu. |
||
Od 1854 roku miasto (wówczas pod nazwą Semipałatyńsk) było ośrodkiem administracyjnym oraz największym miastem regionu, który obecnie nazywa się obwodem wschodniokazachstańskim (w latach 1854–1920 obwód semipałatyński, 1920–1928 gubernia semipałatyńska, 1928–1930 okręg semipałatyński, 1932–1939 obwód wschodniokazachstański, 1939–1997 ponownie obwód semipałatyński)<ref name |
Od 1854 roku miasto (wówczas pod nazwą Semipałatyńsk) było ośrodkiem administracyjnym oraz największym miastem regionu, który obecnie nazywa się obwodem wschodniokazachstańskim (w latach 1854–1920 obwód semipałatyński, 1920–1928 gubernia semipałatyńska, 1928–1930 okręg semipałatyński, 1932–1939 obwód wschodniokazachstański, 1939–1997 ponownie obwód semipałatyński)<ref name=slov>{{Cytuj stronę |url = https://dic.academic.ru/dic.nsf/es/51937/Семипалатинск |tytuł = Семипалатинск |opublikowany = Энциклопедический словарь |język = ru |data dostępu = 2012-10-26}}</ref>. W 1997 roku Semipałatyńsk utracił status miasta obwodowego na rzecz [[Ust-Kamienogorsk]]a. |
||
== Dewastacja środowiska == |
== Dewastacja środowiska == |
||
W 1949 roku obszar o powierzchni 18 mln ha stał się pierwszym w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] poligonem [[ABC (wojskowość)|nuklearnym, biologicznym oraz chemicznym]]. Zdetonowano tu [[RDS-1|pierwszą radziecką bombę atomową]], a w 1953 roku pierwszą radziecką [[Ładunek termojądrowy|bombę wodorową]]. Do 1963 roku oficjalnie przeprowadzono 468 naziemnych i podziemnych wybuchów jądrowych (wg innych źródeł 513) – spowodowało to skażenie terenu poligonu oraz jego otoczenia<ref>{{Cytuj stronę | |
W 1949 roku obszar o powierzchni 18 mln ha stał się pierwszym w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] poligonem [[ABC (wojskowość)|nuklearnym, biologicznym oraz chemicznym]]. Zdetonowano tu [[RDS-1|pierwszą radziecką bombę atomową]], a w 1953 roku pierwszą radziecką [[Ładunek termojądrowy|bombę wodorową]]. Do 1963 roku oficjalnie przeprowadzono 468 naziemnych i podziemnych wybuchów jądrowych (wg innych źródeł 513) – spowodowało to skażenie terenu poligonu oraz jego otoczenia<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.tvp.pl/publicystyka/aktualnosci/semipalatynsk-enklawa-radioaktywnego-skazenia/4362256 |tytuł = Semipałatyńsk – enklawa radioaktywnego skażenia |opublikowany = tvp.pl |data dostępu = 2011-11-22}}</ref>. Badania przeprowadzone w niepodległym Kazachstanie dowodzą, że liczba osób dotkniętych promieniowaniem wynosi 220 tys. (dawka 7-250 [[Siwert|mSv]]) oraz 37,2 tys. z dawką 350-990 mSv. Promieniowanie spowodowało wśród tej populacji podwyższoną o 25–30% zachorowalność na raka. Notowane są także zaburzenia rozwoju umysłowego dzieci z rodzin narażonych na promieniowanie. W 1991 roku poligon zamknięto<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.thebulletin.org/web-edition/features/the-lasting-toll-of-semipalatinsks-nuclear-testing |tytuł = The lasting toll of Semipalatinsk’s nuclear testing |autor = Togzhan Kassenova |opublikowany = thebulletin.org |data = 2009-09-28 |data dostępu = 2011-11-23}}</ref>. |
||
W 2006 roku zawarto [[traktat z Semipałatyńska]] tworzący [[strefa bezatomowa|strefę bezatomową]] w obszarze [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]]. |
W 2006 roku zawarto [[traktat z Semipałatyńska]] tworzący [[strefa bezatomowa|strefę bezatomową]] w obszarze [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]]. |
||
| Linia 41: | Linia 41: | ||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
||
[[Kategoria:Semej| |
[[Kategoria:Semej| ]] |
||
[[Kategoria:Poligony atomowe]] |
[[Kategoria:Poligony atomowe]] |
||
[[Kategoria:Radziecka broń atomowa]] |
[[Kategoria:Radziecka broń atomowa]] |
||
Wersja z 19:09, 12 mar 2021
 Główny plac Semeju | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Zarządzający |
Jermak Salimow↗ | ||
| Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
+7 7222 | ||
| Kod pocztowy |
F1 ***** | ||
| Tablice rejestracyjne |
16 (poprzednio F, U) | ||
Położenie na mapie Kazachstanu  | |||
| 50°26′N 80°16′E/50,433333 80,266667
| |||
| Strona internetowa | |||
Semej (kaz. Семей; ros. Семей, Siemiej; do 2007 roku Semipałatyńsk) – miasto w północno-wschodnim Kazachstanie, w obwodzie wschodniokazachstańskim, w pobliżu granicy z Rosją, położone na południowy wschód od Pawłodaru. W 2018 roku liczyło ok. 323 tys. mieszkańców[1]. Port nad Irtyszem; przemysł spożywczy, lekki, cementowy; stocznia; węzeł kolejowy; 4 szkoły wyższe; muzea (m.in. Fiodora Dostojewskiego)[2].
Historia
Założony w 1718 roku jako warownia położona 18 km na południe od obszaru dzisiejszego miasta, w pobliżu ruin klasztoru buddyjskiego, składającego się z siedmiu budynków, od którego wzięła się nazwa Semipałatyńsk. Przeniesiony na swoje obecne miejsce w 1778 roku, w celu ochrony przed wiosennymi powodziami; od 1782 roku miasto. Od XIX wieku miejsce zesłań politycznych. W latach 1854–1859 w mieście przebywał pisarz Fiodor Dostojewski, który służył jako żołnierz w batalionie liniowym.
Rozwój miasta nastąpił po doprowadzeniu linii kolejowej z Syberii w 1906 roku oraz po zakończeniu budowy Kolei Turkiestańsko-Syberyjskiej w 1931 roku[3]. Od 1939 roku stolica obwodu.
Od 1854 roku miasto (wówczas pod nazwą Semipałatyńsk) było ośrodkiem administracyjnym oraz największym miastem regionu, który obecnie nazywa się obwodem wschodniokazachstańskim (w latach 1854–1920 obwód semipałatyński, 1920–1928 gubernia semipałatyńska, 1928–1930 okręg semipałatyński, 1932–1939 obwód wschodniokazachstański, 1939–1997 ponownie obwód semipałatyński)[4]. W 1997 roku Semipałatyńsk utracił status miasta obwodowego na rzecz Ust-Kamienogorska.
Dewastacja środowiska
W 1949 roku obszar o powierzchni 18 mln ha stał się pierwszym w ZSRR poligonem nuklearnym, biologicznym oraz chemicznym. Zdetonowano tu pierwszą radziecką bombę atomową, a w 1953 roku pierwszą radziecką bombę wodorową. Do 1963 roku oficjalnie przeprowadzono 468 naziemnych i podziemnych wybuchów jądrowych (wg innych źródeł 513) – spowodowało to skażenie terenu poligonu oraz jego otoczenia[5]. Badania przeprowadzone w niepodległym Kazachstanie dowodzą, że liczba osób dotkniętych promieniowaniem wynosi 220 tys. (dawka 7-250 mSv) oraz 37,2 tys. z dawką 350-990 mSv. Promieniowanie spowodowało wśród tej populacji podwyższoną o 25–30% zachorowalność na raka. Notowane są także zaburzenia rozwoju umysłowego dzieci z rodzin narażonych na promieniowanie. W 1991 roku poligon zamknięto[6].
W 2006 roku zawarto traktat z Semipałatyńska tworzący strefę bezatomową w obszarze Azji Środkowej.
Przypisy
- ↑ 2018 жылғы 1 қазанға Қазақстан Республикасы халқының жынысы бойынша саны. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті. [dostęp 2018-12-07]. (kaz.).
- ↑ Semej, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2010-09-03].
- ↑ Semey. Britannica Online Encyclopedia. [dostęp 2010-09-03]. (ang.).
- ↑ Семипалатинск. Энциклопедический словарь. [dostęp 2012-10-26]. (ros.).
- ↑ Semipałatyńsk – enklawa radioaktywnego skażenia. tvp.pl. [dostęp 2011-11-22].
- ↑ Togzhan Kassenova: The lasting toll of Semipalatinsk’s nuclear testing. thebulletin.org, 2009-09-28. [dostęp 2011-11-23].