Samuel Suchodolec: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Mathiasrex (dyskusja | edycje) kat. |
Duża rozbudowa, biografia na nowo, źródło z 2004, a nie z 1988 roku. Dalsza rozbudowa (omówienie prac kartograficznych) pojawi się niebawem |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Biogram infobox |
|||
| ⚫ | |||
|imię i nazwisko = Samuel Suchodolec |
|||
|imię i nazwisko org = |
|||
|grafika = |
|||
|opis grafiki = |
|||
|data urodzenia = prawdopodobnie 1649 |
|||
|miejsce urodzenia = Lubelszczyzna |
|||
|data śmierci = prawdopodobnie 1723 |
|||
|miejsce śmierci = |
|||
|zawód = kartograf, geodeta, architekt, inżynier wojskowy |
|||
|odznaczenia = |
|||
|commons = |
|||
|www = |
|||
}} |
|||
| ⚫ | |||
== |
== Biografia == |
||
Niewiele wiadomo na temat wczesnego okresu życia Samuela Suchodolca. Prawdopodobnie urodził się w 1649 roku. Data ta opiera się na liście E. Friedlãndera do władz Branderburgii z 5 sierpnia 1723 roku. Data ta jest uznawana obecnie przez badaczy dziejów kartografii. Nieznane jest również dokładnie miejsce urodzenia Suchodolca. Prawdopodobnie urodził się na Lubelszczyźnie, w miejscowości Wysokie lub Suchodoły. Jego rodzicami był szlachcic Mikołaj Suchodolec i Aleksandra Czaplicówna{{odn|Szeliga|2004|s=35–36}}. Rodzina Suchodolców należała do [[Bracia polscy|braci polskich]]. Na mocy uchwały sejmowej z 1658 roku Samuel wraz z rodziną wyemigrowali do [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]] w 1658 lub 1659 roku{{odn|Szeliga|2004|s=37}}. |
|||
Suchodolski był synem Mikołaja Suchodolskiego właściciela miejscowości [[Wysokie (gmina Wysokie)|Wysokie]], który jako [[Bracia polscy|arianin]] musiał opuścić rodzinne strony i razem z [[Samuel Przypkowski|Samuelem Przypkowskim]] osiadł w [[Kosinowo (województwo warmińsko-mazurskie)|Kosinowie]]. Drugą żoną Mikołaja Suchodolskiego była córka Przypkowskiego. Matką Samuela była Aleksandra z Czaplickich. Samuel Suchodolski ożenił się w 1682 z Elżbietą von Biberstein-Kazimierską, wdową po Aleksandrze Konarskim. Samuel miał trzech synów [[Jan Władysław Suchodolec|Jana Władysława]] (kontynuował jego prace), Stefana Tobiasza (1695–1762) (pracował także jako inżynier) i Fryderyka Samuela, który gospodarzył w dobrach rodzinnych na terenie Prus. Suchodolscy, później jako von Suchodletz występowali na terenie Prus do 1944. Potomkowie Samuela Suchodolskiego byli właścicielami majątków ziemskich w [[Boże (województwo warmińsko-mazurskie)|Bożem]] i [[Kwiedzina|Kwiedzinie]]. |
|||
Prawdopodobnie w 1672 roku wstąpił do wojskowej służby brandenburskiej pod dowództwem pułkownika Fleminga. Wcześniej przebywał w służbie szwedzkiej, jednak nie wiadomo, jak długo i w jakich okolicznościach mógł tam się znaleźć{{odn|Szeliga|2004|s=37}}. |
|||
== Kariera zawodowa == |
|||
* od 1672 – inżynier wojskowy w służbie [[Fryderyk Wilhelm Hohenzollern (Wielki Elektor)|elektora Fryderyka Wilhelma]]. |
|||
W połowie lat 70. wstąpił do służby cywilnej. W sierpniu 1679 roku zaprezentował w Berlinie mapę dotyczącą [[Powiat Landsberg (Warthe)|powiatu Landsberg-Warthe]]. Na podstawie pisma z 8 listopada 1679 roku Suchodolec został zatrudniony na służbie elektora w Brandenburgii i Prusach, gdzie pełnił funkcję mierniczego i inżyniera. Pierwszą jego pracą było sporządzenie mapy [[Poczdam]]u i okolic. Gotowa mapa Poczdamu i okolic, wraz z atlasem złożonym z 45 kart, przedstawiającym ten sam obszar, został przedłożony elektorowi w 1683 roku. Pismem elektora z 19 marca 1683 roku Samuel Suchodolec został mianowany Kammerjunkrem{{odn|Szeliga|2004|s=38}}. |
|||
* od listopada 1679 – tytuł geometry i inżyniera elektora. |
|||
* 1683 – otrzymał tytuł kamerjunkra elektora bradenburskiego. |
|||
3 czerwca 1682 roku Suchodolec otrzymał rozkaz osiedlenia się w Prusach Książęcych, gdzie miał dokończyć prace [[Józef Naronowicz-Naroński|Józefa Naronowicza-Narońksiego]]. Przed osiedleniem się ożenił się z Elżbietą von Bieberstein-Kazimierską (1658–1727), wdową po Aleksandrze Konarskim, nadwornym marszałku Radziwiłłów. Suchodolec prawdopodobnie przeprowadził się do Ortelsburgu ([[Szczytno]]) latem 1683 roku{{odn|Szeliga|2004|s=39}}. |
|||
* od sierpnia 1697 – właściciel ziemski (od 1714 zajmuje się wyłącznie gospodarstwem) folwarku o powierzchni 16 [[Włóka (miara powierzchni)|włók]] w [[Stara Różanka|Starej Różance]]. |
|||
W Prusach Książęcych Suchodolec pracował w latach 1683–1713. Podczas swojej pracy napotykał na liczne trudności. W ówczesnych Prusach Książęcych granice dóbr wiejskich były zaniedbane i właściciele ziem często nie wiedzieli, jakie granice mają ich posiadłości. Niechętna wobec współpracy była głównie szlachta pruska. Sprawnie udało się ustalić granice posiadłości szlachty polskiej, senatorów i wojewodów, gdyż ci wspierali akcję pomiarową. Wobec napotkanych trudności czas wykonywania pomiarów znacznie się przedłużył{{odn|Szeliga|2004|s=40}}. |
|||
W uznaniu osiągnięć na polu pomiarów kraju pruskiego, w 1697 roku Suchodolec otrzymał od elektora 16 włók ziemi w Alt-Rosenthal ([[Stara Różanka]]) w pobliżu Rastenburga ([[Kętrzyn]]). W 1703 roku Suchodolec przekazał królowi [[Fryderyk I Pruski|Fryderykowi I Pruskiemu]] mapę powstałą z połączenia wcześniejszych opracowań pięciu starostw natangijskich: Angerburg (Węgorzewo), Barthem (Barciany), Johannisburg (Pisz), Rastenburg (Kętrzyn) i Rein (Ryn). Sprawdzona w Berlinie mapa została oceniona negatywnie. Mapa sporządzona na podstawie prac Naronowicza-Narońskiego nie była już aktualna i wymagała poprawy. W czerwcu 1707 roku Suchodolec przekazał do Berlina trzy ukończone mapy graniczne Prus Książęcych. W grudniu 1708 roku ukończył prace terenowe do przygotowywanej mapy wybrzeża na odcinku Piława-[[Połąga]]{{odn|Szeliga|2004|s=42–43}}. |
|||
Na początku 1713 zmarł król Fryderyk I Pruski, który wspierał badania kartograficzne. Jego następca [[Fryderyk Wilhelm I Pruski]] rozpoczął swoje panowanie od wprowadzenia oszczędności w finansach państwowych. W wyniku reform w skarbie państwa Suchodolec wraz z innymi kartografami zostali zwolnieni. Ze względu na zasługi dla kraju, pozostawiano mu pobory. Pomimo oficjalnego zwolnienia wykonywał pewne prace pomiarowe. Definitywnie zakończył prace pomiarowo-kartograficzne 3 marca 1718 roku{{odn|Szeliga|2004|s=44–45}}. |
|||
Niewiele wiadomo na temat ostatnich lat życia Suchodolca. W 1723 roku otrzymał polecenia oddania wszystkich posiadanych przez niego map i rysunków dotyczących Prus. Nie przesłał żadnych map, a w piśmie do Berlina skarżył się, że jest obłożnie chory i żyje w ubóstwie. Data i miejsca śmierci Suchodolca są nieznane. Ostatni pismo Suchodolca do władz pruskich pochodzi z 5 października 1723 roku. Na podstawie tego listu przyjmuje się, że zmarł pod koniec 1723 roku. Według innych przypuszczeń zmarł w 1725 roku, a zdaniem [[Tadeusz Oracki|Tadeusza Orackiego]] Suchodolec zmarł 22 lutego 1727 roku w [[Stara Różanka|Starej Różance]] koło Kętrzyna{{odn|Szeliga|2004|s=45}}. |
|||
Miał trzech synów: [[Jan Władysław Suchodolec|Jana Władysława]], Stefana Tobiasza i Fryderyka Samuela. Jan Władysław kontynuował pracę ojca po jego śmierci. Stefan Tobiasz pracował jako inżynier w Prusach i na Litwie, a Fryderyk Samuel był rolnikiem{{odn|Szeliga|2004|s=45}}. Będąc na służbie pruskiej nie zaniedbał nauczania dzieci języka polskiego{{odn|Szeliga|2004|s=36}}. Potomkowie Suchodolca mieszkali na Prusach Wschodnich do 1944 roku{{odn|Szeliga|2004|s=45}}. |
|||
== Prace == |
== Prace == |
||
| Linia 15: | Linia 39: | ||
* 1685 – przekazał elektorowi Fryderykowi Wilhelmowi atlas Brandenburgii zawierający 41 map. |
* 1685 – przekazał elektorowi Fryderykowi Wilhelmowi atlas Brandenburgii zawierający 41 map. |
||
* wykonał też projekt połączenia kanałami [[Jezioro Śniardwy|Jeziora Śniardwy]] z [[Jezioro Niegocin|Jeziorem Niegocin]] i rzeką [[Pregoła|Pregołą]]. |
* wykonał też projekt połączenia kanałami [[Jezioro Śniardwy|Jeziora Śniardwy]] z [[Jezioro Niegocin|Jeziorem Niegocin]] i rzeką [[Pregoła|Pregołą]]. |
||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Szeliga | imię = Jan | tytuł = Działalność kartograficzna Samuela i Jana Władysława Suchodolców w Prusach w XVII i XVIII wieku | wydawca = Biblioteka Narodowa | miejsce = Warszawa | data = 2004 | isbn = 83-7009-562-3}} |
|||
* [[Tadeusz Oracki]], ''Słownik biograficzny Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku L-Ż'', Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Olsztyn, 1988. |
|||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
||
Wersja z 13:07, 19 kwi 2021
| Data i miejsce urodzenia |
prawdopodobnie 1649 |
|---|---|
| Data śmierci |
prawdopodobnie 1723 |
| Zawód, zajęcie |
kartograf, geodeta, architekt, inżynier wojskowy |
Samuel Suchodolec (Suchodolski) (również Samuel Suchodolez lub Suchotoletz[1], ur. prawdopodobnie w 1649 na Lubelszczyźnie, zm. prawdopodobnie pod koniec 1723 roku) – kartograf, geodeta, architekt i inżynier wojskowy.
Biografia
Niewiele wiadomo na temat wczesnego okresu życia Samuela Suchodolca. Prawdopodobnie urodził się w 1649 roku. Data ta opiera się na liście E. Friedlãndera do władz Branderburgii z 5 sierpnia 1723 roku. Data ta jest uznawana obecnie przez badaczy dziejów kartografii. Nieznane jest również dokładnie miejsce urodzenia Suchodolca. Prawdopodobnie urodził się na Lubelszczyźnie, w miejscowości Wysokie lub Suchodoły. Jego rodzicami był szlachcic Mikołaj Suchodolec i Aleksandra Czaplicówna[2]. Rodzina Suchodolców należała do braci polskich. Na mocy uchwały sejmowej z 1658 roku Samuel wraz z rodziną wyemigrowali do Prus Książęcych w 1658 lub 1659 roku[3].
Prawdopodobnie w 1672 roku wstąpił do wojskowej służby brandenburskiej pod dowództwem pułkownika Fleminga. Wcześniej przebywał w służbie szwedzkiej, jednak nie wiadomo, jak długo i w jakich okolicznościach mógł tam się znaleźć[3].
W połowie lat 70. wstąpił do służby cywilnej. W sierpniu 1679 roku zaprezentował w Berlinie mapę dotyczącą powiatu Landsberg-Warthe. Na podstawie pisma z 8 listopada 1679 roku Suchodolec został zatrudniony na służbie elektora w Brandenburgii i Prusach, gdzie pełnił funkcję mierniczego i inżyniera. Pierwszą jego pracą było sporządzenie mapy Poczdamu i okolic. Gotowa mapa Poczdamu i okolic, wraz z atlasem złożonym z 45 kart, przedstawiającym ten sam obszar, został przedłożony elektorowi w 1683 roku. Pismem elektora z 19 marca 1683 roku Samuel Suchodolec został mianowany Kammerjunkrem[4].
3 czerwca 1682 roku Suchodolec otrzymał rozkaz osiedlenia się w Prusach Książęcych, gdzie miał dokończyć prace Józefa Naronowicza-Narońksiego. Przed osiedleniem się ożenił się z Elżbietą von Bieberstein-Kazimierską (1658–1727), wdową po Aleksandrze Konarskim, nadwornym marszałku Radziwiłłów. Suchodolec prawdopodobnie przeprowadził się do Ortelsburgu (Szczytno) latem 1683 roku[5].
W Prusach Książęcych Suchodolec pracował w latach 1683–1713. Podczas swojej pracy napotykał na liczne trudności. W ówczesnych Prusach Książęcych granice dóbr wiejskich były zaniedbane i właściciele ziem często nie wiedzieli, jakie granice mają ich posiadłości. Niechętna wobec współpracy była głównie szlachta pruska. Sprawnie udało się ustalić granice posiadłości szlachty polskiej, senatorów i wojewodów, gdyż ci wspierali akcję pomiarową. Wobec napotkanych trudności czas wykonywania pomiarów znacznie się przedłużył[6].
W uznaniu osiągnięć na polu pomiarów kraju pruskiego, w 1697 roku Suchodolec otrzymał od elektora 16 włók ziemi w Alt-Rosenthal (Stara Różanka) w pobliżu Rastenburga (Kętrzyn). W 1703 roku Suchodolec przekazał królowi Fryderykowi I Pruskiemu mapę powstałą z połączenia wcześniejszych opracowań pięciu starostw natangijskich: Angerburg (Węgorzewo), Barthem (Barciany), Johannisburg (Pisz), Rastenburg (Kętrzyn) i Rein (Ryn). Sprawdzona w Berlinie mapa została oceniona negatywnie. Mapa sporządzona na podstawie prac Naronowicza-Narońskiego nie była już aktualna i wymagała poprawy. W czerwcu 1707 roku Suchodolec przekazał do Berlina trzy ukończone mapy graniczne Prus Książęcych. W grudniu 1708 roku ukończył prace terenowe do przygotowywanej mapy wybrzeża na odcinku Piława-Połąga[7].
Na początku 1713 zmarł król Fryderyk I Pruski, który wspierał badania kartograficzne. Jego następca Fryderyk Wilhelm I Pruski rozpoczął swoje panowanie od wprowadzenia oszczędności w finansach państwowych. W wyniku reform w skarbie państwa Suchodolec wraz z innymi kartografami zostali zwolnieni. Ze względu na zasługi dla kraju, pozostawiano mu pobory. Pomimo oficjalnego zwolnienia wykonywał pewne prace pomiarowe. Definitywnie zakończył prace pomiarowo-kartograficzne 3 marca 1718 roku[8].
Niewiele wiadomo na temat ostatnich lat życia Suchodolca. W 1723 roku otrzymał polecenia oddania wszystkich posiadanych przez niego map i rysunków dotyczących Prus. Nie przesłał żadnych map, a w piśmie do Berlina skarżył się, że jest obłożnie chory i żyje w ubóstwie. Data i miejsca śmierci Suchodolca są nieznane. Ostatni pismo Suchodolca do władz pruskich pochodzi z 5 października 1723 roku. Na podstawie tego listu przyjmuje się, że zmarł pod koniec 1723 roku. Według innych przypuszczeń zmarł w 1725 roku, a zdaniem Tadeusza Orackiego Suchodolec zmarł 22 lutego 1727 roku w Starej Różance koło Kętrzyna[9].
Miał trzech synów: Jana Władysława, Stefana Tobiasza i Fryderyka Samuela. Jan Władysław kontynuował pracę ojca po jego śmierci. Stefan Tobiasz pracował jako inżynier w Prusach i na Litwie, a Fryderyk Samuel był rolnikiem[9]. Będąc na służbie pruskiej nie zaniedbał nauczania dzieci języka polskiego[1]. Potomkowie Suchodolca mieszkali na Prusach Wschodnich do 1944 roku[9].
Prace
- 1682 – wykonał architektoniczne rysunki miasta i zamku Poczdamu (udowodnił to profesor Marian Morelowski).
- 1683 – Iconographa oder Eingentlicher Grundriss der Churfürstlichen Herrschaft Potsdam. S. (Ikonorafia Poczdamu)
- 1685 – przekazał elektorowi Fryderykowi Wilhelmowi atlas Brandenburgii zawierający 41 map.
- wykonał też projekt połączenia kanałami Jeziora Śniardwy z Jeziorem Niegocin i rzeką Pregołą.
Przypisy
- ↑ a b Szeliga 2004 ↓, s. 36.
- ↑ Szeliga 2004 ↓, s. 35–36.
- ↑ a b Szeliga 2004 ↓, s. 37.
- ↑ Szeliga 2004 ↓, s. 38.
- ↑ Szeliga 2004 ↓, s. 39.
- ↑ Szeliga 2004 ↓, s. 40.
- ↑ Szeliga 2004 ↓, s. 42–43.
- ↑ Szeliga 2004 ↓, s. 44–45.
- ↑ a b c Szeliga 2004 ↓, s. 45.
Bibliografia
- Jan Szeliga: Działalność kartograficzna Samuela i Jana Władysława Suchodolców w Prusach w XVII i XVIII wieku. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2004. ISBN 83-7009-562-3.