Akordeon: Różnice pomiędzy wersjami

	Informacje w projektach siostrzanych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 20:36, 7 cze 2021

Heligonka, odmiana akordeonu popularna na Śląsku Cieszyńskim i Żywiecczyźnie

Akordeon (fr. accordéon) – instrument muzyczny zaliczany do grupy aerofonów^[1]^[2] bądź idiofonów dętych (patrz niżej). Jest rodzajem harmonii, opartym na stroikach przelotowych. Prąd powietrza wytworzony przez ręcznie poruszany miech, wprawiając w drganie stroik wywołuje dźwięk. Początkowo działał przy użyciu miechów nożnych, które z czasem zostały zastąpione przez miech ręczny. Instrument ten z prawej strony ma klawiaturę klawiszową (lub guziki w przypadku akordeonu guzikowego), a z lewej guziki (dźwięki basowe, akordy) oraz – choć nie zawsze – manuał melodyczny zwany barytonem.

Niektórzy instrumentoznawcy umieszczają akordeon w grupie idiofonów^[3]^[4], jednak twierdzenie to jest kontrowersyjne, gdyż idiofony same w sobie są źródłem dźwięku, zaś w akordeonie stroiki wprawiane są w drgania poprzez słup powietrza – tak, jak w przypadku aerofonów. Przyporządkowanie akordeonu do idiofonów wynika natomiast z uznania za źródło dźwięku samych stroików, a nie przepływającego przez nie powietrza.

Historia akordeonu

Stroik przelotowy znany był już prawie 3000 lat p.n.e. w Chinach w instrumencie o nazwie szeng, będącym rodzajem harmonijki ustnej. Szeng zewnętrznie nawiązywał do kształtu legendarnego ptaka feniksa. W latach 1770–1750 Bernhard Eschenbach – wraz z budowniczym fortepianów Casparem Schlimbachem zbudował instrument o nazwie eolina. Był to instrument z klawiaturą obejmującą ponad 3 oktawy, pod którą znajdowały się dwa miechy obsługiwane kolanami. Christian Friedrich Ludwig zbudował w 1822 r. eolinę ręczną (niem. handeoline) zaopatrzoną w miech. Najważniejszym wynalazkiem w tym urządzeniu – z punktu widzenia przyszłego rozwoju było wykorzystanie przepływu powietrza z obu kierunków pracy miecha. W 1829 r. w Wiedniu budowniczy organów Cyrill Demian oraz jego synowie Carl i Guido opatentowali instrument o nazwie accordion. Budowniczowie jako najważniejszą cechę instrumentu podali możliwość gry akordami, stąd jego nazwa – accordion. Skala accordionu podana w opisie patentowym obejmowała dźwięki od g do d2. Sposób gry i trzymania instrumentu był odmienny od obecnego. Prawą ręką trzymano miech, kciuk lewej ręki wkładano w skórzany pasek przymocowany do gryfu. Miech pracował wertykalnie. Pozostałe palce lewej ręki obsługiwały klawisze

Budowa instrumentu

Strona basowa: guziki ułożone w rzędy i szeregi. Szeregi są ułożone według koła kwintowego, dwa pierwsze rzędy wydobywają dźwięki pojedyncze, rząd trzeci akordy durowe, czwarty akordy mollowe, piąty czterodźwięki septymowe, szósty czterodźwięki zmniejszone (po stronie basowej w dwóch ostatnich rzędach są guziki, których naciśnięcie powoduje brzmienie trzech dźwięków, odpowiednio z czterodźwięków septymowych i zmniejszonych, ale zawsze brzmią tylko trzy, gdyż zbudowane są tak, że brzmią bez kwinty).
Strona melodyczna – może posiadać klawiaturę typu fortepianowego lub guziki ułożone chromatycznie w rzędach trzech do sześciu (są również akordeony guzikowe czterorzędowe).

Zobacz też

Przypisy

↑ Krzysztof Baculewski et al: Encyklopedia muzyki. Pod redakcją Andrzeja Chodkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2006. ISBN 978-83-01-13410-5.
↑ Kurt Sachs: Historia instrumentów muzycznych. Przełożył Stanisław Olędzki. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2005. ISBN 83-7233-036-0.
↑ Mieczysław Drobner: Instrumentoznawstwo i akustyka. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997. ISBN 83-224-0469-7.
↑ Włodzimierz Kamiński: Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich. PWM, 1971.

Linki zewnętrzne

Polski Portal Akordeonowy

[1] Krzysztof Baculewski et al: Encyklopedia muzyki. Pod redakcją Andrzeja Chodkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2006. ISBN 978-83-01-13410-5.

[2] Kurt Sachs: Historia instrumentów muzycznych. Przełożył Stanisław Olędzki. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2005. ISBN 83-7233-036-0.

[3] Mieczysław Drobner: Instrumentoznawstwo i akustyka. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997. ISBN 83-224-0469-7.

[4] Włodzimierz Kamiński: Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich. PWM, 1971.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
 [[Plik:FreretAccordian.jpg|thumb|Akordeonista w [[Nowy Orlean|Nowym Orleanie]]]]
 [[Plik:Hlavacek.jpg|thumb|Heligonka, odmiana akordeonu popularna na [[Śląsk Cieszyński|Śląsku Cieszyńskim]] i [[Żywiecczyzna|Żywiecczyźnie]]]]
-'''Akordeon''' ({{w języku|fr|accordéon}}) – [[instrument muzyczny]] zaliczany do grupy [[aerofony|aerofonów]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= |imię= |autor= Krzysztof Baculewski et al|autor link= |inni=Pod redakcją Andrzeja Chodkowskiego |tytuł=Encyklopedia muzyki |url= |data= |rok=2006 |miesiąc= |wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN SA |miejsce=Warszawa |isbn = 978-83-01-13410-5 |strony= |rozdział= |adres rozdziału= |cytat =}}</ref><ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Sachs |imię= Kurt |autor link= |inni= Przełożył Stanisław Olędzki |tytuł=Historia instrumentów muzycznych |url= |data= |rok=2005 |miesiąc= |wydawca=Oficyna Wydawnicza Volumen |miejsce=Warszawa |isbn = 83-7233-036-0 |strony= |rozdział= |adres rozdziału= |cytat =}}</ref> bądź [[idiofony|idiofonów]] dętych (patrz niżej). Jest rodzajem [[harmonia (instrument)|harmonii]], opartym na [[stroik przelotowy|stroikach przelotowych]]. Prąd powietrza wytworzony przez ręcznie poruszany [[miech]], wprawiając w drganie stroik wywołuje dźwięk. Początkowo działał przy użyciu miechów nożnych, które z czasem zostały zastąpione przez miech ręczny. Instrument ten z prawej strony ma [[Klawiatura muzyczna|klawiaturę]] klawiszową (lub [[guzik]]i w przypadku akordeonu guzikowego), a z lewej guziki (dźwięki basowe, [[akord]]y) oraz – choć nie zawsze – [[Organy#Klawiatury|manuał]] melodyczny zwany barytonem.
+'''Akordeon''' ({{w języku|fr|accordéon}}) – [[instrument muzyczny]] zaliczany do grupy [[aerofony|aerofonów]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = |imię = |autor = Krzysztof Baculewski et al |autor link = |tytuł = Encyklopedia muzyki |url = |inni = Pod redakcją Andrzeja Chodkowskiego |rok = 2006 |wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN SA |miejsce = Warszawa |isbn = 978-83-01-13410-5 |strony =}}</ref><ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Sachs |imię = Kurt |autor link = |tytuł = Historia instrumentów muzycznych |url = |inni = Przełożył Stanisław Olędzki |rok = 2005 |wydawca = Oficyna Wydawnicza Volumen |miejsce = Warszawa |isbn = 83-7233-036-0 |strony =}}</ref> bądź [[idiofony|idiofonów]] dętych (patrz niżej). Jest rodzajem [[harmonia (instrument)|harmonii]], opartym na [[stroik przelotowy|stroikach przelotowych]]. Prąd powietrza wytworzony przez ręcznie poruszany [[miech]], wprawiając w drganie stroik wywołuje dźwięk. Początkowo działał przy użyciu miechów nożnych, które z czasem zostały zastąpione przez miech ręczny. Instrument ten z prawej strony ma [[Klawiatura muzyczna|klawiaturę]] klawiszową (lub [[guzik]]i w przypadku akordeonu guzikowego), a z lewej guziki (dźwięki basowe, [[akord]]y) oraz – choć nie zawsze – [[Organy#Klawiatury|manuał]] melodyczny zwany barytonem.
-Niektórzy instrumentoznawcy umieszczają akordeon w grupie [[idiofony|idiofonów]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Drobner |imię= Mieczysław |autor link= |tytuł=Instrumentoznawstwo i akustyka |url= |data= |rok=1997 |miesiąc= |wydawca= Polskie Wydawnictwo Muzyczne |miejsce=Kraków |isbn = 83-224-0469-7 |strony= |rozdział= |adres rozdziału= |cytat =}}</ref><ref>{{cytuj książkę |nazwisko= Kamiński |imię= Włodzimierz |autor link= |tytuł=Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich |url= |data= |rok=1971 |miesiąc= |wydawca=PWM |miejsce= |id= |strony= |rozdział= |adres rozdziału= |cytat =}}</ref>, jednak twierdzenie to jest kontrowersyjne, gdyż idiofony same w sobie są źródłem dźwięku, zaś w akordeonie stroiki wprawiane są w drgania poprzez słup powietrza – tak, jak w przypadku aerofonów. Przyporządkowanie akordeonu do idiofonów wynika natomiast z uznania za źródło dźwięku samych stroików, a nie przepływającego przez nie powietrza.
+Niektórzy instrumentoznawcy umieszczają akordeon w grupie [[idiofony|idiofonów]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Drobner |imię = Mieczysław |autor link = |tytuł = Instrumentoznawstwo i akustyka |url = |rok = 1997 |wydawca = Polskie Wydawnictwo Muzyczne |miejsce = Kraków |isbn = 83-224-0469-7 |strony =}}</ref><ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Kamiński |imię = Włodzimierz |autor link = |tytuł = Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich |url = |rok = 1971 |wydawca = PWM |miejsce = |strony =}}</ref>, jednak twierdzenie to jest kontrowersyjne, gdyż idiofony same w sobie są źródłem dźwięku, zaś w akordeonie stroiki wprawiane są w drgania poprzez słup powietrza – tak, jak w przypadku aerofonów. Przyporządkowanie akordeonu do idiofonów wynika natomiast z uznania za źródło dźwięku samych stroików, a nie przepływającego przez nie powietrza.
 == Historia akordeonu ==
-Stroik przelotowy znany był już prawie 3000 lat p.n.e. w Chinach w instrumencie o nazwie szeng, będącym rodzajem harmonijki ustnej. Szeng zewnętrznie nawiązywał do kształtu legendarnego ptaka feniksa. W latach 1770 - 1750 Bernhard Eschenbach - wraz z budowniczym fortepianów Casparem Schlimbachem zbudował instrument o nazwie eolina. Był to instrument z klawiaturą obejmującą ponad 3 oktawy, pod którą znajdowały się dwa miechy obsługiwane kolanami. Christian Friedrich Ludwig zbudował w 1822 r. eolinę ręczną (niem. handeoline) zaopatrzoną w miech. Najważniejszym wynalazkiem w tym urządzeniu - z punktu widzenia przyszłego rozwoju było wykorzystanie przepływu powietrza z obu kierunków pracy miecha. W 1829 r. w Wiedniu budowniczy organów Cyrill Demian oraz jego synowie Carl i Guido opatentowali instrument o nazwie accordion. Budowniczowie jako najważniejszą cechę instrumentu podali możliwość gry akordami, stąd jego nazwa - accordion. Skala accordionu podana w opisie patentowym obejmowała dźwięki od g do d2. Sposób gry i trzymania instrumentu był odmienny od obecnego. Prawą ręką trzymano miech, kciuk lewej ręki wkładano w skórzany pasek przymocowany do gryfu. Miech pracował wertykalnie. Pozostałe palce lewej ręki obsługiwały klawisze
+Stroik przelotowy znany był już prawie 3000 lat p.n.e. w Chinach w instrumencie o nazwie szeng, będącym rodzajem harmonijki ustnej. Szeng zewnętrznie nawiązywał do kształtu legendarnego ptaka feniksa. W latach 1770–1750 Bernhard Eschenbach – wraz z budowniczym fortepianów Casparem Schlimbachem zbudował instrument o nazwie eolina. Był to instrument z klawiaturą obejmującą ponad 3 oktawy, pod którą znajdowały się dwa miechy obsługiwane kolanami. Christian Friedrich Ludwig zbudował w 1822 r. eolinę ręczną (niem. handeoline) zaopatrzoną w miech. Najważniejszym wynalazkiem w tym urządzeniu – z punktu widzenia przyszłego rozwoju było wykorzystanie przepływu powietrza z obu kierunków pracy miecha. W 1829 r. w Wiedniu budowniczy organów Cyrill Demian oraz jego synowie Carl i Guido opatentowali instrument o nazwie accordion. Budowniczowie jako najważniejszą cechę instrumentu podali możliwość gry akordami, stąd jego nazwa – accordion. Skala accordionu podana w opisie patentowym obejmowała dźwięki od g do d2. Sposób gry i trzymania instrumentu był odmienny od obecnego. Prawą ręką trzymano miech, kciuk lewej ręki wkładano w skórzany pasek przymocowany do gryfu. Miech pracował wertykalnie. Pozostałe palce lewej ręki obsługiwały klawisze
 == Budowa instrumentu ==
@@ Linia 15: / Linia 15: @@
 == Zobacz też ==
-*[[bandoneon]]
+* [[bandoneon]]
-*[[koncertyna]]
+* [[koncertyna]]
-*[[Bajan (instrument)|bajan]]
+* [[Bajan (instrument)|bajan]]
-*[[Castelfidardo]]
+* [[Castelfidardo]]
 * [[Paolo Soprani]]