Żywiecczyzna
Żywiecczyzna – region geograficzny i etnograficzny w południowej Polsce, historycznie najbardziej wysunięta na zachód część Małopolski, w południowej części obecnego województwa śląskiego.
Obejmuje tereny Kotliny Żywieckiej i otaczających ją grup górskich: Beskidu Śląskiego, Beskidu Żywieckiego, Beskidu Małego i Beskidu Makowskiego, pozostające w większości w dorzeczu górnej Soły. W dużej części pokrywa się z obszarem historycznego, funkcjonującego od końca XV w. tzw. "państwa" żywieckiego.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
Żywiecczyznę zamieszkuje grupa górali żywieckich, posiadających własną gwarę. Charakterystyczne budownictwo drewniane zachowało się w niektórych wsiach.
Stroje Żywiecczyzny[edytuj | edytuj kod]
Stroje góralskie[edytuj | edytuj kod]
Strój męski górali żywieckich składa się z elementów typowych dla strojów górali polskich, jak kapota, haftowana koszula i kamizelka w kolorze czarnym, czerwonym bądź niebieskim, często zdobiona kolorowymi guzikami zwana bruclikiem, spodnie wełniane z pomponami w kolorze białym, kopyta (skarpety z sukna) i kierpce, czyli skórzane lekkie buty u mężczyzn. Strój ozdobiony jest parzenicami i lampasem. Żywieccy górale noszą czarne lub częściej brązowe kapoty zwane guniami. Opasywano się początkowo pasami materiałowymi, a później skórzanymi; wielkość pasa i jego zdobność dawała przy tym pojęcie o majętności jego posiadacza. Częstym elementem stroju była u mężczyzny laska pasterska lub siekiera zwana ciupagą, które służyły do obrony. Strój męski jest nieco skromniejszy od stroju górali podhalańskich. Mężczyzna nosił zwykle kłobuk – kapelusz z czarnego filcu[1].
Strój kobiecy górali żywieckich składał się z ciasnochy, czyli rodzaju ciasnej halki sięgającej do kolan ozdobionej licznymi haftami, spódnicy do połowy łydki często szytej z materiału w drobne kwiaty, skarpet wełnianych zwykle białych, kierpców, oraz białej haftowanej bluzki i gorsetu. Spódnice były zwykle lniane. Zakładano na nie zapaskę – rodzaj fartucha, ozdabianą w liczne hafty. Na białą bluzkę zakładano gorsety, będące najdroższym elementem stroju, wyszyte w typowo góralskie motywy roślinne. Chętnie noszono korale. Zamężne kobiety nosiły czepki lub chustki na głowę. Stałym i ważnym elementem stroju góralskiego męskiego i żeńskiego były grube skarpety wełniane – tak zwane kopytka, sięgające do połowy łydki[1].
Stroje mieszczańskie[edytuj | edytuj kod]
Żywiecki strój mieszczański odbiega całkowicie od stroju góralskiego górali żywieckich.Stroje szyto z drogich, importowanych tkanin, używano złotych nici do haftowania. Strój ten jest związany tylko z jednym miastem, czyli z Żywcem[2].
- Strój kobiecy mieszczański: jednobarwna (biała lub kolorowa), szeroka spódnica na kilku spodach, okryta białym tiulowym fartuchem z kwiatowym motywem hafciarskim; jedwabna katanka (szafirowa lub innego koloru) z pelerynką ozdobioną złocistym haftem; na głowie czepiec wykonany ze złotogłowu. Do tego szeroki i długi szal tiulowy, haftowany; dookoła szyi wysoka, suto haftowana kryza[3], adamaszkowe pantofle.
- Strój męski mieszczański: żupan przepasany szerokim, zdobionym pasem; kolorowa czapka, buty z cholewami[4].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Czepiec – strój żywiecki, kolekcja Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie
Czepiec – przód; strój żywiecki, kolekcja Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie
Strój kobiecy żywiecki – kolekcja Muzeum Miejskiego w Żywcu; detal
Żywiecki strój mieszczański, kobiecy; Muzeum Miejskie w Żywcu
._%C5%BBywiec;_PME_2221.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Elżbieta Teresa Filip, Barbara Rosiek, Strój górali żywieckich, Fundacja Braci Golec, 2009, ISBN 978-83-925518-8-1.
- ↑ Żywiecki strój mieszczański, Odkrywając Śląsk, 14 września 2011 [dostęp 2016-12-02].
- ↑ Henryk Paszkiewicz, Polska i jej dorobek dziejowy w ciągu tysiąca lat istnienia: zarys i encyklopedia spraw polskich, t.1, Orbis, 1956, s. 584.
- ↑ Krystyna Kolstrung – Grajny, Mieszczański strój żywiecki, Fundacja Braci Golec, 2007.